Glosariusz

Ag – Ah!, oh! – „niestety”, zazwyczaj używane dla wyrażenia poczucia zrezygnowania. (Ag, man = o rany!).

Ai – ach, och, aj, au (rozpaczliwie); oznaka sfrustrowania lub rezygnacji.

Baie dankie – „dziękuję bardzo”. (Baie = bardzo; dankie = dziękuję).

Bakkie – afrykanerskie określenie na pikapa.

Ballies – określenie slangowe oznaczające „stare pierdoły”, czyli starszych lub starych ludzi.

Berg en Toerklub – „Klub wspinaczkowy i wycieczkowy”, klub studencki na Uniwersytecie Stellenbosch.

Bergie – afrykanerskie określenie osoby bezdomnej albo włóczęgi żyjącego na zboczach Góry Stołowej (berg – góra), używane na Cape Flats, rozległych równinach leżących na wschód od Kapsztadu.

Biltong – przekąska podobna do suszonej wołowiny. Przepis różni się jednak tym, że tu stosuje się sporo przypraw. Specjalność południowoafrykańska i najpopularniejsza przekąska w tym kraju.

Bliksem – niezbyt mocne przekleństwo, używane w formie podkreślenia znaczenia wypowiadanych słów. Coś w rodzaju: „cholera”. Również czasownik, „uderzać”, „walić”.

Bo blink en onder stink – dosłownie: „Błyszczący na wierzchu, a w środku cuchnący”. Afrykanerskie powiedzenie, które oznacza, że czyjeś szpanerskie życie jest tylko iluzją.

Bobotie – tradycyjne południowoafrykańskie łagodne danie z mięsem mielonym i curry pochodzenia malezyjskiego.

Boekevat – dosłownie „brać księgi”. To afrykanerskie określenie na małe zebranie o charakterze religijnym.

Boerewors – „kiełbaska farmerska”, popularna w RPA, w jej skład wchodzi głównie wołowina, trochę wieprzowiny i sporo przypraw. Często przygotowywana na grillu.

Boetie – zdrobniale „broer”, czyli „brat” po afrykanersku.

Boy’tjie – określenie slangowe, zdrobniale „chłopiec”, czuły zwrot stosowany wobec mężczyzny lub młodzieńca.

Braai – narodowa rozrywka w RPA – grillowanie mięsa, zwłaszcza na dworze.

Cape Afrikaans – afrykanerski z Kapsztadu lub Cape Flats Afrikaans – afrykanerski z Cape Flats. Termin „Cape Flats” oznacza rozległe równiny leżące na wschód od Kapsztadu, gdzie mieszka większość koloredzkiej ludności tego miasta. „Ludność koloredzka” to określenie na potomków malezyjskich robotników (sprowadzanych do RPA przez holenderską Kompanię Wschodnioindyjską), którzy wymieszali się z białą ludnością i lokalnym plemieniem Khoi. Prócz nich mieszkają tam czarni (potomkowie ludu Bantu) i biali (potomkowie osadników z Europy).

Chlora – slangowe określenie z Cape Flats na koloredzką kobietę.

Daai moet jy mooi verstaan – „Musisz naprawdę to zrozumieć”.

Daai’s niks – „To nic”/ „To nieistotne”.

Dagga – marihuana po afrykanersku.

Dewani – Shrien Dewani, brytyjski biznesmen oskarżony – i skazany 8 grudnia 2014 – o spiskowanie w celu zabicia swojej żony Anni w Republice Południowej Afryki.

Die een se dood is die ander se brood – dosłownie „śmierć jednego człowieka da chleb innemu” („Umarł król, niech żyje król”).

Donner – łagodne przekleństwo afrykanerskie, dosłownie oznacza „piorun”. Używane często w sytuacji, gdy ktoś odgraża się drugiej osobie, że ją skrzywdzi/uderzy.

Doos – afrykanerskie określenie, które dosłownie znaczy „pudełko”. Przekleństwo slangowe stosowane, kiedy obraża się kogoś, porównując go do żeńskich narządów płciowych. Najbliższym odpowiednikiem tego słowa jest „pizda”.

Dop – drink, kieliszek alkoholu.

Dorp – miasto, śródmiejski.

Drol – gnojek.

Dronkgat – pijak.

Een dag sal jy versta – afrykanerski z Cape Flats: „Zrozumiesz pewnego dnia”.

Ek sê dit – „mówię to”.

Ek soen jou sommer! – „Mógłbym cię pocałować”.

Essies and rulle – tradycyjne słodkości przygotowywane przez ludność określaną jako Cape Malay, czyli mieszkańców Kapsztadu pochodzenia malajskiego. Essies to herbatniki pieczone z gałką muszkatołową i imbirem. Rulle to ciasteczka smażone na głębokim tłuszczu z cynamonem, kardamonem, imbirem i skórką z mandarynek.

Finish and klaar – tautologia: „klaar” to synonim „finish”; zwrot ten oznacza, że coś zostało naprawdę zakończone.

FNB, ABSA – FNB = First National Bank – Pierwszy Bank Narodowy. ABSA = Amalgamated Banks of South Africa – Połączone Banki Republiki Południowej Afryki. Oba banki należą do największych w RPA.

Fok – pieprzyć, kurwa.

Fokken – pieprzony.

Fokkit – pieprzyć to.

Fokkol – pieprzyć wszystko.

Fokkops – rozpierdol, partactwo.

Fyn brag – przechwalanie się w taki sposób, że wygląda to na przejaw skromności, niemniej jest to nadal przechwalanie.

Fyndraai – orgazm.

Gat – dupa.

Gautrain – pociąg szybkobieżny (pierwszy w RPA) jeżdżący pomiędzy Johannesburgiem i Pretorią. Nazwa pochodzi od prowincji Gauteng, a słowo „train” oznacza pociąg.

Gooi – dosłownie: „rzucać” po afrykanersku, w znaczeniu slangowym używane jako odpowiednik, między innymi: „wyśpiewasz nam to” albo „powiedz mi”.

Haai – „cześć” (nieformalne powitanie). Ale też okrzyk zaskoczenia, podobny do „och!”.

Haai nee, boetie – „O nie, bracie”.

Haas – dosłownie: „królik”. Policyjne określenie na zwykłych obywateli.

Hardegat – dosłownie: „twarda dupa”. Słowo używane dla określenia kogoś zarozumiałego, zbyt pewnego siebie.

Hase – liczba mnoga od „haas” (zob. wyżej).

Hoeka – cały czas, od początku.

Hoog en lag – intensywnie, wszędzie.

Hotnots – rasistowskie, obraźliwe określenie na koloredzką ludność.

Hayi – „nie” w języku isizulu. (Republika Południowej Afryki ma 11 języków urzędowych: afrikaans, angielski, ndebele, xhosa, zulu, pedi, soto, tswana, suazi, venda, tsonga. Slang, którym posługują się Koloredzi, czerpie z wszystkich tych 11 języków).

Hy skrik sy gat af – dosłownie: „Tak się przestraszył, że dupa mu odpadła”. Być bardzo zaskoczonym.

Ja, gooi – „Dobra, wal” (mów).

Jip – tak (potocznie).

Jirre – afrykanerskie określenie slangowe na „Boże” używane w Cape Flats.

Jis/Jissis – Jezu (mocniejsza wersja okrzyku „Jezus”) po afrykanersku.

Jong, ja – „No cóż, tak”. „Jong” dosłownie znaczy „młody”, ale zwrot ten często jest wykorzystywany przy zwracaniu się do kogoś „Jasne, stary”.

Jonkershoek – rezerwat przyrody za miastem Stellenbosch.

Jonkmanskas – pojedynczy kredens (zazwyczaj zabytkowy), często z dwiema szufladami. Dosłownie: „szafka kawalera”.

Kak – gówno.

Kat se gat – kocia dupa.

Katvoet – ostrożny.

Kêrel – chłopak (również jako chłopak = partner uczuciowy).

Kêrels – liczba mnoga od „kêrel”, często stosowane jako nieformalny sposób zwracania się do grupy mężczyzn („facetów”).

Kêreltjie – młodzik.

Klippie – kamyk.

Klong – osoba.

Kwaai – używane zazwyczaj w slangu na określenie czegoś fajnego, to afrykanerskie słowo o bardzo szerokim zastosowaniu. Dosłownie oznacza kogoś porywczego, wybuchowego, nieprzyjemnego lub surowego. Słowo to jest też często używane jako okrzyk „Kwaai!” = „Fajnie!” (lub: „Super!”).

Laaitie – chłopiec. Slangowe określenie na młodego mężczyznę, kogoś niedoświadczonego.

Lekka, lekker – afrykanerskie słowo powszechnie używane na określenie wszystkiego, co jest „dobre”, wyśmienite”, „smaczne”. („Lekka” używane jest w Cape Flats, „lekker” to oficjalna wersja afrykanerska).

Lig en lekker – niefrasobliwy, beztroski.

Lobola – (albo Labola) słowo z języków: zulu i xhosa, czasami tłumaczone jako „opłata za narzeczoną”. Tradycyjny południowoafrykański zwyczaj polegający na płaceniu rodzinie kobiety za pozwolenie jej poślubienia. Zwyczaj ten ma na celu związanie obu rodów i wzajemne poszanowanie. Jest też dowodem na to, że mężczyzna zdoła utrzymać nową żonę i zapewnić jej wsparcie emocjonalne. Opłata zwykle uiszczana jest w sztukach bydła, a obecnie akceptowana jest też forma gotówkowa. (Źródło://en.wikipedia.org/wiki/Lobolo).

Los en lekker – „beztroski/niefrasobliwy” inaczej. Dosłownie: „wyluzowany i dobry”.

Magtig – Mój Boże!

Makro – sieć południowoafrykańskich hurtowni, będąca częściowo własnością amerykańskiej firmy Walmart.

Malherbe – nazwisko afrykanerskie.

Matric – klasa maturalna w liceum.

Meneer – pan.

Moer in – „Moer” to wyjątkowo łagodne przekleństwo afrykanerskie, które ma bardzo wiele znaczeń. Pochodzi od holenderskiego słowa „moeder”, czyli „matka”. „Moer in” oznacza „być bardzo złym”, natomiast „Moer someone” – „uderzyć kogoś”. Bywa także wykorzystywane jako podkreślenie („Moer!” to coś w rodzaju „cholery”). Można też powiedzieć, że ktoś lub coś jest „moerse”, co znaczy „fajne”, „odlotowe”. Funkcjonuje też jako przymiotnik. Przykładowo: I have a moerse headache – „bardzo boli mnie głowa”. „Moer toe” oznacza „rozpierdolony” lub nawet „martwy”.

Moerse – zobacz „moer”.

Moleste – zamieszanie.

Mooi – ładny, piękny.

Mos – z pewnością/najwyraźniej.

Mosbolletjie buns – słodkie bułeczki pieczone w RPA.

My China – określenie slangowe, podobne do „mój bracie”, „mój przyjacielu”.

Nè – hej.

Net mooi fokkol – chrzanić wszystko.

Njaps, njapsed – łagodny synonim dla określenia stosunku płciowego.

Nogal – dosyć, wystarczająco, sporo, raczej.

Nogal lekker – dosyć dobry.

Nou ja – cóż.

Oom – afrykanerskie określenie używane, kiedy ktoś zwraca się do mężczyzny starszego od danej osoby o 10 lub więcej lat. Dosłownie: „wujek”.

Ou – stary.

Ouens – faceci.

Oupa – dziadek.

Outjie – facet (zdrobniale).

Pappie – tatuś.

Pedi – jedna z grup etnicznych zamieszkujących Republikę Południowej Afryki, zaliczana do ludów Bantu, znana też jako Soto.

Pêllie – koleś/kumpel.

Poepdronk – zalany w trupa.

Poppie – laseczka, ładna dziewczyna, cizia.

Rand – waluta południowoafrykańska. Wartość randa – w ciągu dwóch ostatnich lat wartość tej południowoafrykańskiej waluty (rand lub R) wahała się od 7 do 110 na dolara amerykańskiego, od 9 do 15 na euro oraz od 14 do 18 na funt brytyjski.

RDP House – dom wybudowany w ramach rządowego programu Odbudowa i Rozwój (Reconstruction and Development Programme), zazwyczaj bardzo skromny, z jedną lub dwiema sypialniami.

Regmakertjie – „klin”, drink wypijany zazwyczaj rano po przepiciu poprzedniego dnia.

RICA – Regulation of Interception of Communications and Provision of Communication-Related Information Act – ustawa, która nakłada na wszystkich obywateli RPA obowiązek rejestracji telefonów komórkowych.

Rof – twardy, szorstki (o osobie).

Roker – palacz.

SARS – organ podatkowy w RPA.

Se gat – bzdety, bzdury.

Sjoe – „wow” po afrykanersku. Słowo to ma szerokie zastosowanie.

Skedonk – zniszczony, stary samochód, gruchot.

Skelmpie – kochanek, mężczyzna lub kobieta, słowo wywodzi się od „skelm”, co oznacza „zakazany”.

Snotkop – dosłownie: „obsmarkana głowa” (smarkacz). Określenie na młodą, niedoświadczoną osobę. Słowo ma charakter obraźliwy.

Snoek – gatunek przepysznej ryby łowionej w południowoafrykańskich wodach. Snot snoek = tutaj jako „nieświeża ryba”.

Sommer – tylko, po prostu.

Stank vir dank – dosłownie: „smród w ramach podziękowania” (kompletne dno).

Stoksielalleen – zupełnie sam.

Suip – drink/picie.

Takkies – buty do biegania.

Terroir – określenie francuskie używane na całym świecie, oznaczające zespół naturalnych czynników (takich jak gleba, klimat, nasłonecznienie, temperatura, suma opadów), które decydują o jakości winnicy i jej potencjale do uzyskiwania dobrych gron.

Tik – metamfetamina.

Tjaila – iść do domu.

Tjoekie – więzienie.

Tommy Gentles – prawdziwa postać, mężczyzna, który grał w południowoafrykańskiej narodowej drużynie rugby.

Versta’ jy? – „Zrozumiano?”.

Vreeslik – potwornie.

Wat maak jy hier? – „Co tu robisz?”.

Windgat, maar bang-gat – arogancki tchórz.

Windgatgeit – arogancki, zarozumiały.

Wraggies – „Poważnie!”

Wyd en syd – na prawo i lewo.

Zol – joint (skręt).

Zuma – Prezydent Jacob Zuma, głowa państwa w Republice Południowej Afryki.