Krapp, 1932a 3-51; Krapp, G.P., The Vercelli Book, ASPR 2 (New York).
Hwæt! We gefrunan
on fyrndagum
twelfe under tunglum
tireadige hæleð,
þeodnes þegnas.
No hira þrym alæg
camprædenne[?] þonne cumbol hneotan,
5
syððan hie gedældon,
swa him dryhten sylf,
heofona heahcyning,
hlyt[?] getæhte.
þæt wæron mære
men ofer eorðan,
frome folctogan
ond fyrdhwate,
rofe rincas,
þonne rond ond hand
10
on herefelda
helm ealgodon,
on meotudwange.
Wæs hira Matheus sum,
se mid Iudeum ongan
godspell ærest
wordum writan
wundorcræfte.
þam halig god
hlyt geteode
15
ut on þæt igland
þær ænig þa git
ellþeodigra
eðles ne mihte
blædes brucan.
Oft him bonena hand
on herefelda
hearde gesceode.
Eal wæs þæt mearcland
morðre bewunden,
20
feondes facne,
folcstede gumena,
hæleða eðel.
Næs þær hlafes wist
werum on þam wonge,
ne wæteres drync
to bruconne,
ah hie blod ond fel,
fira flæschoman,
feorrancumenra,
25
ðegon geond þa þeode.
Swelc wæs þeaw hira
þæt hie æghwylcne
ellðeodigra
dydan him to mose
meteþearfendum,
þara þe þæt ealand
utan sohte.
Swylc wæs þæs folces
freoðoleas tacen,
30
unlædra eafoð,
þæt hie eagena gesihð,
hettend[?] heorogrimme,
heafodgimmas[?]
agetton[?] gealgmode
gara ordum.
Syððan him
geblendan[?] bitere tosomne,
dryas þurh dwolcræft,
drync unheorne,
35
se onwende gewit,
wera ingeþanc,
heortan
on[?] hreðre,
(hyge wæs oncyrred),
þæt hie ne murndan
æfter mandreame,
hæleþ heorogrædige,
ac hie hig ond gærs
for meteleaste
meðe gedrehte.
40
þa wæs Matheus
to þære mæran byrig
cumen in þa ceastre.
þær wæs cirm micel
geond Mermedonia,
manfulra hloð,
fordenera gedræg,
syþþan deofles
þegnas[?]45
Eodon him þa togenes,
garum gehyrsted,
lungre under linde,
(nalas late wæron),
eorre æscberend,
to þam orlege.
Hie þam halgan þær
handa gebundon
ond fæstnodon
feondes cræfte,
50
hæleð hellfuse,
ond his heafdes segl
abreoton mid billes ecge.
Hwæðre he in breostum þa git
herede in heortan
heofonrices weard,
þeah ðe he atres drync
atulne onfenge.
Eadig ond onmod,
he mid elne forð
55
wyrðode wordum
wuldres aldor,
heofonrices weard,
halgan stefne,
of carcerne.
Him wæs Cristes lof
on fyrhðlocan
fæste bewunden.
He þa wepende
weregum tearum
60
his sigedryhten
sargan reorde
grette, gumena brego,
geomran stefne,
weoruda wilgeofan,
ond þus wordum cwæð:
"Hu me elþeodige
inwitwrasne
searonet
seowað[?]!
A ic symles wæs
65
on wega gehwam
willan þines
georn on mode;
nu ðurh geohða sceal
dæde fremman
swa þa dumban neat.
þu ana canst
ealra gehygdo,
meotud mancynnes,
mod in hreðre.
70
Gif þin willa sie,
wuldres aldor,
þæt me wærlogan
wæpna ecgum,
sweordum, aswebban,
ic beo sona gearu
to adreoganne
þæt ðu, drihten min,
engla eadgifa,
eðelleasum,
75
dugeða dædfruma,
deman wille.
Forgif me to are,
ælmihtig god,
leoht on þissum life,
þy læs ic lungre scyle,
ablended in burgum,
æfter billhete
þurh hearmcwide
heorugrædigra,
80
laðra leodsceaðena,
leng þrowian
edwitspræce.
Ic to anum þe,
middangeardes weard,
mod staþolige,
fæste fyrhðlufan,
ond þe, fæder engla,
beorht blædgifa,
biddan wille
85
ðæt ðu me ne gescyrige
mid scyldhetum,
werigum wrohtsmiðum,
on þone wyrrestan,
dugoða demend,
deað ofer eorðan."
æfter þyssum wordum
com wuldres tacen
halig of heofenum,
swylce hadre
segl[?]90
to þam carcerne.
þær gecyðed wearð
þæt halig god
helpe gefremede,
ða wearð gehyred
heofoncyninges stefn
wrætlic under wolcnum,
wordhleoðres sweg
mæres þeodnes.
He his maguþegne
95
under hearmlocan
hælo ond frofre
beadurofum abead
beorhtan stefne:
"Ic þe, Matheus,
mine sylle
sybbe under swegle.
Ne beo ðu on sefan to forht,
ne on mode
ne[?] murn.
Ic þe mid wunige
100
ond þe alyse
of þyssum leoðubendum,
ond ealle þa menigo
þe þe mid wuniað
on nearonedum.
þe is neorxnawang,
blæda beorhtost,
boldwela fægrost,
hama hyhtlicost,
halegum mihtum
105
torht ontyned.
þær ðu tyres most,
to widan feore
willan brucan.
Geþola þeoda þrea!
Nis seo þrah micel
þæt þe wærlogan
witebendum,
synnige[?] ðurh searocræft,
swencan motan.
110
Ic þe Andreas
ædre onsende
to hleo ond to hroðre
in þas hæðenan burg.
He ðe alyseð
of þyssum leodhete.
Is to þære tide
tælmet hwile
emne mid soðe
seofon ond twentig
115
nihtgerimes,
þæt ðu of nede most,
sorgum geswenced,
sigore gewyrðod,
hweorfan[?] of henðum
in gehyld godes."
Gewat[?] him þa se halga
helm ælwihta,
engla scyppend,
to þam uplican
120
eðelrice.
He is on riht cyning,
staðolfæst styrend,
in stowa gehwam.
ða wæs Matheus
miclum onbryrded
niwan stefne.
Nihthelm toglad,
lungre leorde.
Leoht æfter com,
125
dægredwoma.
Duguð samnade,
hæðne hildfrecan,
heapum þrungon,
(guðsearo gullon,
garas hrysedon),
bolgenmode,
under bordhreoðan.
Woldon cunnian
hwæðer cwice lifdon
130
þa þe on carcerne
clommum fæste
hleoleasan wic
hwile wunedon,
hwylcne hie to æte
ærest mihton
æfter fyrstmearce
feores berædan.
Hæfdon hie on rune
ond on rimcræfte
135
awriten, wælgrædige,
wera endestæf,
hwænne[?] hie to mose
meteþearfendum
on þære werþeode
weorðan sceoldon.
Cirmdon caldheorte,
(corðor oðrum getang),
reðe ræsboran.
Rihtes ne gimdon,
140
meotudes mildse.
Oft hira mod onwod
under dimscuan
deofles larum,
þonne hie unlædra
eafeðum[?] gelyfdon.
Hie ða gemetton
modes glawne,
haligne hæle,
under heolstorlocan
145
bidan beadurofne
þæs[?] him beorht cyning,
engla ordfruma,
unnan wolde.
ða wæs first agan
frumrædenne
þinggemearces
butan þrim nihtum,
swa hit wælwulfas
awriten hæfdon
150
þæt hie banhringas
abrecan þohton,
lungre tolysan
lic ond sawle,
ond þonne todælan
duguðe ond geogoðe,
werum to wiste
ond to wilþege,
fæges flæschoman.
Feorh ne bemurndan,
155
grædige guðrincas,
hu þæs gastes sið
æfter swyltcwale
geseted wurde.
Swa hie symble ymb þritig
þing gehedon
nihtgerimes;
wæs him neod micel
þæt hie tobrugdon
blodigum ceaflum
160
fira flæschoman
him to foddorþege.
þa wæs gemyndig,
se ðe middangeard
gestaðelode
strangum mihtum,
hu he in ellþeodigum
yrmðum wunode,
belocen leoðubendum,
þe
oft[?] his lufan adreg
165
for Ebreum
ond Israhelum;
swylce he Iudea
galdorcræftum
wiðstod stranglice.
þa sio stefn gewearð
gehered of heofenum,
þær se halga wer
170
(leode lærde
on lifes weg),
þa him cirebaldum
cininga wuldor,
meotud mancynnes,
modhord onleac,
weoruda drihten,
ond þus wordum cwæð:
"ðu scealt feran
ond frið lædan,
175
siðe gesecan,
þær sylfætan
eard weardigað,
eðel healdaþ
morðorcræftum.
Swa is þære menigo þeaw
þæt hie uncuðra
ængum ne willað
on þam folcstede
feores geunnan
180
syþþan manfulle
on Mermedonia
onfindaþ feasceaftne.
þær sceall feorhgedal,
earmlic ylda cwealm,
æfter wyrþan.
ðær ic seomian wat
þinne sigebroðor
mid þam burgwarum
bendum fæstne.
185
Nu bið fore þreo niht
þæt he on þære þeode sceal
þurh gares gripe
gast onsendan,
ellorfusne,
butan ðu ær cyme."
ædre him Andreas
agef andsware:
190
"Hu mæg ic, dryhten min,
ofer deop gelad
fore gefremman
on feorne weg
swa hrædlice,
heofona scyppend,
wuldres waldend,
swa ðu worde becwist?
ðæt mæg engel þin
eað geferan,
195
halig[?] of heofenum
con him holma begang,
sealte
sæstreamas[?] ond swanrade,
waroðfaruða gewinn
ond wæterbrogan,
wegas ofer widland.
Ne synt me winas cuðe,
eorlas elþeodige,
ne þær æniges wat
200
hæleða gehygdo,
ne me herestræta
ofer cald wæter
cuðe sindon."
Him ða ondswarude
ece dryhten:
"Eala, Andreas,
þæt ðu a woldest
þæs siðfætes
sæne weorþan!
205
Nis þæt uneaðe
eallwealdan gode
to gefremmanne
on foldwege,
ðæt sio ceaster hider
on þas cneorisse
under swegles gang
aseted wyrðe,
breogostol breme,
mid þam burgwarum,
210
gif hit worde becwið
wuldres agend.
Ne meaht ðu þæs siðfætes
sæne weorðan,
ne on gewitte to wac,
gif ðu wel þencest
wið þinne waldend
wære gehealdan,
treowe tacen.
Beo ðu on tid gearu;
215
ne mæg þæs ærendes
ylding wyrðan.
ðu scealt þa fore geferan
ond þin feorh beran
in gramra gripe,
ðær þe guðgewinn
beorna beaducræft,
geboden
wyrðeð[?].
220
Scealtu æninga
mid ærdæge,
emne to morgene,
æt meres ende
ceol gestigan
ond on cald wæter
brecan ofer bæðweg.
Hafa bletsunge
ofer middangeard
mine, þær ðu fere!"
225
Gewat him þa se halga
healdend ond wealdend,
upengla fruma,
eðel secan,
middangeardes weard,
þone mæran ham,
þær soðfæstra
sawla moton
æfter lices hryre
lifes brucan.
230
þa wæs ærende
æðelum cempan
aboden in burgum,
ne wæs him bleað hyge,
ah he wæs anræd
ellenweorces,
heard ond higerof,
nalas hildlata,
gearo, guðe fram,
to godes campe.
235
Gewat him þa on uhtan
mid ærdæge
ofer sandhleoðu
to sæs faruðe,
þriste on geþance,
ond his þegnas mid,
gangan on greote.
Garsecg hlynede,
beoton brimstreamas.
Se beorn wæs on hyhte,
240
syðþan he on waruðe
widfæðme scip
modig gemette.
þa com morgentorht
beacna beorhtost
ofer breomo sneowan,
halig of heolstre.
Heofoncandel blac
ofer lagoflodas.
He ðær lidweardas,
245
þrymlice þry
þegnas
gemette[?],
modiglice menn,
on merebate
sittan siðfrome,
swylce hie ofer sæ comon.
þæt wæs drihten sylf,
dugeða wealdend,
ece ælmihtig,
mid his englum twam.
250
Wæron hie on gescirplan
scipferendum,
eorlas onlice
ealiðendum,
þonne hie on flodes fæðm
ofer feorne weg
on cald wæter
ceolum lacað.
Hie ða gegrette,
se ðe on greote stod,
255
fus on faroðe,
fægn[?] reordade:
"Hwanon comon ge
ceolum liðan,
macræftige menn,
on mereþissan,
ane ægflotan?
Hwanon eagorstream
ofer yða gewealc
eowic brohte?"
260
Him ða ondswarode
ælmihti god,
swa þæt ne wiste,
se ðe þæs wordes bad,
hwæt se manna wæs
meðelhegendra,
þe he þær on waroðe
wiðþingode:
"We of Marmedonia
mægðe syndon
265
feorran geferede.
Us mid flode bær
on hranrade
heahstefn naca,
snellic sæmearh,
snude bewunden,
oðþæt we
þissa[?] leoda
land gesohton,
wære bewrecene,
swa us wind fordraf."
270
Him þa Andreas
eaðmod oncwæð:
"Wolde ic þe biddan,
þeh ic þe beaga lyt,
sincweorðunga,
syllan meahte,
þæt ðu us gebrohte
brante ceole,
hea hornscipe,
ofer hwæles eðel
275
on þære mægðe.
Bið ðe meorð wið god,
þæt ðu us on lade
liðe weorðe."
Eft him ondswarode
æðelinga helm
of yðlide,
engla scippend:
"Ne magon þær gewunian
widferende,
280
ne þær elþeodige
eardes brucað,
ah in þære ceastre
cwealm þrowiað,
þa ðe feorran þyder
feorh gelædaþ,
ond þu wilnast nu
ofer widne mere
þæt ðu on þa fægðe
þine feore spilde."
285
Him þa Andreas
agef ondsware:
"Usic lust hweteð
on þa leodmearce,
mycel modes hiht,
to þære mæran byrig,
þeoden leofesta,
gif ðu
us[?] þine wilt
on merefaroðe
miltse gecyðan."
290
Him ondswarode
engla þeoden,
neregend fira,
of nacan stefne:
"We ðe estlice
mid us willað
ferigan freolice
ofer fisces bæð
efne to þam lande
þær þe lust myneð
295
to gesecanne,
syððan ge eowre
gafulrædenne
agifen habbað,
sceattas gescrifene,
swa eow scipweardas,
aras ofer yðbord,
unnan willað."
Him þa ofstlice
Andreas wið,
300
wineþearfende,
wordum mælde:
"Næbbe ic fæted gold
ne feohgestreon,
welan ne wiste
ne wira gespann,
landes ne locenra beaga,
þæt ic þe mæge lust ahwettan,
willan in worulde,
swa ðu worde becwist."
305
Him þa beorna breogo,
þær he on bolcan sæt,
ofer waroða geweorp
wiðþingode:
"Hu gewearð þe þæs,
wine leofesta,
ðæt ðu sæbeorgas
secan woldes,
merestreama gemet,
maðmum
bedæled[?],
310
ofer cald cleofu
ceoles neosan?
Nafast þe to frofre
on faroðstræte
hlafes wiste
ne hlutterne
drync to dugoðe.
Is se drohtað strang
þam þe lagolade
lange cunnaþ."
315
ða him Andreas
ðurh ondsware,
wis on gewitte,
wordhord onleac:
"Ne gedafenað þe,
nu þe dryhten geaf
welan ond wiste
ond woruldspede,
ðæt ðu ondsware
mid oferhygdum,
320
sece sarcwide.
Selre bið æghwam
þæt he eaðmedum
ellorfusne
oncnawe cuðlice,
swa þæt Crist bebead,
þeoden þrymfæst.
We
his[?] þegnas synd
gecoren to cempum.
He is cyning on riht,
325
wealdend ond wyrhta
wuldorþrymmes,
an ece god
eallra gesceafta,
swa he ealle befehð
anes cræfte,
hefon ond eorðan,
halgum mihtum,
sigora selost.
He ðæt sylfa cwæð,
330
fæder folca gehwæs,
ond us feran het
geond ginne grund
gasta streonan:
'Farað nu geond ealle
eorðan sceatas
emne swa wide
swa wæter bebugeð,
oððe stedewangas
stræte gelicgaþ.
335
Bodiað æfter burgum
beorhtne geleafan
ofer foldan fæðm.
Ic eow freoðo healde.
Ne ðurfan ge on þa fore
frætwe lædan,
gold ne seolfor.
Ic eow goda gehwæs
on eowerne agenne dom
est ahwette.'
340
Nu ðu seolfa miht
sið userne
gehyran hygeþancol.
Ic sceal hraðe cunnan
hwæt ðu us to
duguðum[?] gedon wille."
Him þa ondswarode
ece[?] dryhten:
"Gif ge syndon þegnas
þæs þe þrym ahof
345
ofer middangeard,
swa ge me secgaþ,
ond ge geheoldon þæt eow
se halga bead,
þonne ic eow mid gefean
ferian wille
ofer brimstreamas,
swa ge benan sint."
þa in ceol stigon
collenfyrhðe,
350
ellenrofe,
æghwylcum wearð
on merefaroðe
mod geblissod.
ða ofer yða geswing
Andreas ongann
mereliðendum
miltsa biddan
wuldres aldor,
ond þus wordum cwæð:
355
"Forgife þe dryhten
domweorðunga,
willan in worulde
ond in wuldre blæd,
meotud manncynnes,
swa ðu me hafast
on þyssum siðfæte
sybbe gecyðed!"
Gesæt him þa se halga
helmwearde[?] neah,
360
æðele be æðelum.
æfre ic ne hyrde
þon cymlicor
ceol gehladenne
heahgestreonum.
Hæleð in sæton,
þeodnas þrymfulle,
þegnas wlitige.
365
ece ælmihtig,
heht his engel gan,
mærne maguþegn,
ond mete syllan,
frefran
feasceafte[?] ofer flodes wylm,
þæt hie þe eað mihton
ofer yða geþring
drohtaþ adreogan.
þa gedrefed wearð,
370
onhrered hwælmere.
Hornfisc plegode,
glad geond garsecg,
ond se græga mæw
wælgifre wand.
Wedercandel swearc,
windas weoxon,
wægas grundon,
streamas styredon,
strengas gurron,
375
wædo gewætte.
Wæteregsa stod
þreata þryðum.
þegnas wurdon
þæt he lifgende
land begete,
þara þe mid Andreas
on eagorstream
380
ceol gesohte.
Næs him cuð þa gyt
hwa þam sæflotan
sund wisode.
Him þa se halga
on holmwege
ofer argeblond,
Andreas þa git,
þegn þeodenhold,
þanc gesægde,
385
ricum ræsboran,
þa he gereordod wæs:
"ðe þissa swæsenda
soðfæst meotud,
lifes leohtfruma,
lean forgilde,
weoruda waldend,
ond þe wist gife,
heofonlicne hlaf,
swa ðu hyldo wið me
390
ofer firigendstream
freode gecyðdest!
Nu synt geþreade
þegnas mine,
geonge guðrincas.
Garsecg hlymmeð,
geofon[?] geotende.
Grund is onhrered,
deope gedrefed,
duguð[?] is geswenced,
395
modigra mægen
myclum gebysgod."
Him of
helman[?] oncwæð
hæleða scyppend:
"Læt nu geferian
flotan userne,
lid to lande
ofer lagufæsten,
ond þonne gebidan
beornas þine,
400
aras on earde,
hwænne ðu eft cyme."
Edre him þa eorlas
agefan ondsware,
þegnas þrohthearde,
þafigan ne woldon
ðæt hie forleton
æt lides stefnan
leofne lareow
ond him land curon:
405
"Hwider hweorfað we
hlafordlease,
geomormode,
gode orfeorme,
synnum wunde,
gif we swicað þe?
We bioð laðe
on landa gehwam,
folcum fracoðe,
þonne fira bearn,
410
ellenrofe,
æht besittaþ,
hwylc hira selost
symle gelæste
hlaforde æt hilde,
þonne hand ond rond
on beaduwange
billum
forgrunden[?]
æt niðplegan
nearu þrowedon."
415
þa reordade
rice þeoden,
wærfæst cining,
word stunde ahof:
"Gif ðu þegn sie
þrymsittendes,
wuldorcyninges,
swa ðu worde becwist,
rece þa gerynu,
hu he reordberend
420
lærde under lyfte.
Lang is þes siðfæt
ofer fealuwne flod;
frefra þine
mæcgas on mode.
Mycel is nu gena
lad ofer lagustream,
land swiðe feorr
to gesecanne.
Sund[?] is geblonden,
425
grund wið greote.
God eaðe mæg
heaðoliðendum
helpe gefremman."
Ongan þa gleawlice
gingran sine,
wuldorspedige weras
wordum trymman:
"Ge þæt gehogodon,
þa ge on holm stigon,
430
þæt ge on fara folc
feorh gelæddon,
ond for dryhtnes lufan
deað þrowodon,
sawle gesealdon.
Ic þæt sylfa wat,
þæt us gescyldeð
scyppend engla,
435
weoruda dryhten.
Wæteregesa sceal,
geðyd ond geðreatod
þurh þryðcining,
lagu lacende,
liðra wyrðan.
Swa gesælde iu,
þæt we on sæbate
ofer waruðgewinn
wæda cunnedan,
440
faroðridende.
Frecne þuhton
egle ealada.
Eagorstreamas
beoton bordstæðu,
brim oft oncwæð,
yð oðerre.
Hwilum upp astod
of brimes bosme
on bates fæðm
445
egesa ofer yðlid.
ælmihtig þær,
meotud mancynnes,
on mereþyssan
beorht basnode.
Beornas wurdon
forhte on mode,
friðes wilnedon,
miltsa to mærum.
þa seo menigo ongan
450
clypian on ceole,
cyning sona aras,
engla eadgifa,
yðum stilde,
wæteres wælmum.
Windas þreade,
sæ sessade,
smylte wurdon
merestreama gemeotu.
ða ure mod ahloh
455
syððan we gesegon
under swegles gang
windas ond wægas
ond wæterbrogan
forhte gewordne
for frean egesan.
Forþan ic eow to soðe
secgan wille,
þæt næfre forlæteð
lifgende god
460
eorl on eorðan,
gif his ellen deah."
Swa hleoðrode
halig cempa,
ðeawum geþancul.
þegnas lærde
eadig oreta,
eorlas trymede,
oððæt hie semninga
slæp ofereode,
465
meðe be mæste.
Mere sweoðerade,
hreoh holmþracu.
þa þam halgan wearð
æfter gryrehwile
gast geblissod.
Ongan ða reordigan
rædum snottor,
470
wis on gewitte,
wordlocan onspeonn:
"Næfre ic sælidan
selran mette,
macræftigran,
þæs ðe me þynceð,
rowend rofran,
rædsnotterran,
wordes wisran.
Ic wille þe,
475
eorl unforcuð,
anre nu gena
bene biddan,
þeah ic þe beaga lyt,
sincweorðunga,
syllan mihte,
fætedsinces.
Wolde ic freondscipe,
þeoden þrymfæst,
þinne[?], gif ic mehte,
480
begitan godne.
þæs ðu gife hleotest,
haligne hyht
on heofonþrymme,
gif ðu lidwerigum
larna þinra
este[?] wyrðest.
Wolde ic anes to ðe,
cynerof hæleð,
cræftes neosan,
485
ðæt ðu me getæhte,
nu þe tir cyning
ond miht forgef,
manna scyppend,
hu ðu wægflotan
wære bestemdon,
Ic wæs on gifeðe
iu ond nu
þa[?]490
syxtyne siðum
on sæbate,
mere hrerendum
mundum freorig,
eagorstreamas,
(is ðys ane ma),
swa ic æfre ne geseah
ænigne mann,
þryðbearn
hæleða[?],
þe gelicne,
495
steoran ofer stæfnan.
Streamwelm hwileð,
beateþ[?] brimstæðo.
Is þes bat ful scrid,
færeð famigheals,
fugole gelicost
glideð on geofone.
Ic georne wat
þæt ic æfre ne geseah
ofer
yðlade[?]500
on sæleodan
syllicran cræft.
Is þon geliccost
swa he on
landsceare[?]
stille stande,
þær hine storm ne mæg,
wind awecgan,
ne wæterflodas
brecan brondstæfne,
hwæðere on brim snoweð
505
snel under segle.
ðu eart seolfa geong,
wigendra hleo,
nalas wintrum frod,
hafast þe on fyrhðe,
faroðlacende,
eorles ondsware.
æghwylces canst
worda for worulde
wislic andgit."
510
Him ondswarode
ece dryhten:
"Oft þæt gesæleð,
þæt we on sælade,
scipum under scealcum,
þonne sceor cymeð,
brecað ofer bæðweg,
brimhengestum.
Hwilum us on yðum
earfoðlice
515
gesæleð on sæwe,
þeh we sið nesan,
frecne geferan.
Flodwylm ne mæg
manna ænigne
ofer meotudes est
lungre gelettan:
ah him lifes geweald,
se ðe brimu bindeð,
brune yða
520
ðyð ond þreatað.
He þeodum sceal
racian mid rihte,
se ðe rodor ahof
ond gefæstnode
folmum sinum,
worhte ond wreðede,
wuldras fylde
beorhtne boldwelan,
swa gebledsod wearð
525
engla eðel
þurh his anes miht.
Forþan is gesyne,
soð orgete,
cuð oncnawen,
þæt ðu cyninges eart
þegen geþungen,
þrymsittendes,
forþan þe sona
sæholm oncneow,
530
garsecges begang,
þæt ðu gife hæfdes
haliges gastes.
Hærn eft onwand,
aryða geblond.
Egesa gestilde,
widfæðme wæg.
Wædu swæðorodon
seoðþan hie ongeton
þæt ðe god hæfde
535
wære
bewunden[?],
se ðe wuldres blæd
gestaðolade
strangum mihtum."
þa hleoðrade
halgan stefne
cempa collenferhð,
cyning wyrðude,
wuldres waldend,
ond þus wordum cwæð:
540
"Wes ðu gebledsod,
brego mancynnes,
dryhten hælend!
A þin dom lyfað!
Ge neh ge feor
is þin nama halig,
wuldre gewlitegad
ofer werþeoda,
miltsum gemærsod.
Nænig manna is
545
under heofonhwealfe,
hæleða cynnes,
ðætte areccan mæg
oððe rim wite
hu ðrymlice,
þeoda baldor,
gasta geocend,
þine gife dælest.
Huru is gesyne,
sawla nergend,
550
þæt ðu þissum hysse
hold gewurde
ond hine geongne
geofum wyrðodest,
wis on gewitte
ond wordcwidum.
Ic æt efenealdum
æfre ne mette
on modsefan
maran snyttro."
555
Him ða of ceole oncwæð
cyninga wuldor,
frægn fromlice
fruma ond ende:
"Saga, þances gleaw
þegn, gif ðu cunne,
hu ðæt gewurde
be werum tweonum,
þæt ða arleasan
inwidþancum,
560
Iudea cynn
wið godes bearne
ahof hearmcwide.
Hæleð unsælige
no ðær gelyfdon
in hira liffruman,
grome gealgmode,
þæt he god wære,
þeah ðe he wundra feala
weorodum gecyðde,
565
sweotulra ond gesynra.
Synnige ne mihton
oncnawan þæt cynebearn,
se ðe acenned wearð
to hleo ond to hroðre
hæleða cynne,
eallum eorðwarum.
æþelinge weox
word ond wisdom,
ah he þara wundra a,
570
domagende,
dæl
nænigne[?]
frætre þeode
beforan cyðde."
Him ða Andreas
agef andsware:
"Hu mihte þæt gewyrðan
in werþeode,
þæt ðu ne gehyrde
hælendes miht,
575
gumena leofost,
hu he his gif cyðde
geond woruld wide,
wealdendes bearn?
Sealde he dumbum gesprec,
deafe gehyrdon,
healtum ond hreofum
hyge blissode,
ða þe limseoce
lange wæron,
580
werige, wanhale,
witum gebundene,
æfter burhstedum
blinde gesegon.
Swa he on grundwæge
gumena cynnes
manige missenlice
men of deaðe
worde awehte.
Swylce he eac wundra feala
585
cynerof cyðde
þurh his cræftes miht.
He gehalgode
for heremægene
win of wætere
ond wendan het,
beornum to blisse,
on þa beteran gecynd.
Swylce he afedde
of fixum twam
590
ond of fif hlafum
fira cynnes
fif ðusendo.
Feðan sæton,
reonigmode[?],
reste gefegon,
werige æfter waðe,
wiste þegon,
menn on moldan,
swa him gemedost wæs.
595
Nu ðu miht gehyran,
hyse leofesta,
hu us wuldres weard
wordum ond dædum
lufode in life,
ond þurh lare speon
to þam fægeran gefean,
þær freo moton,
eadige mid englum,
eard weardigan,
600
þa ðe æfter deaðe
dryhten secað."
ða gen weges weard
wordhord onleac,
beorn ofer bolcan,
beald reordade:
"Miht ðu me gesecgan,
þæt ic soð wite,
hwæðer wealdend þin
wundor on eorðan,
605
þa he gefremede
nalas feam siðum,
folcum to frofre
beforan cyðde,
þær bisceopas
ond boceras
ond ealdormenn
æht besæton,
mæðelhægende?
Me þæt þinceð,
610
ðæt hie for æfstum
inwit syredon
þurh deopne gedwolan.
Deofles larum
hæleð hynfuse
hyrdon to georne,
wraðum wærlogan.
Hie seo wyrd beswac,
forleolc ond forlærde.
Nu hie lungre sceolon,
615
werige mid werigum,
wræce þrowian,
biterne bryne
on banan fæðme."
Him ða Andreas
agef ondsware:
"Secge ic ðe to soðe
ðæt he swiðe oft
beforan fremede
folces ræswum
620
wundor æfter wundre
on wera gesiehðe,
swylce deogollice
dryhten gumena
folcræd fremede,
swa he to friðe hogode."
Him ondswarode
æðelinga helm:
"Miht ðu, wis hæleð,
wordum gesecgan,
625
maga mode rof,
mægen þa he cyðde,
deormod on digle,
ða mid dryhten oft,
rodera rædend,
rune besæton?"
Him þa Andreas
ondsware agef:
"Hwæt frinest ðu me,
frea leofesta,
630
wordum wrætlicum,
ond þe wyrda gehwære
þurh snyttra cræft
soð oncnawest?"
ða git him wæges weard
wiðþingode:
"Ne[?] frine ic ðe for tæle
ne ðurh teoncwide
on hranrade,
ac min hige blissað,
635
wynnum wridað,
þurh þine wordlæðe,
æðelum ecne.
Ne eom ic ana ðæt,
ac manna gehwam
mod bið on hyhte,
fyrhð afrefred,
þam þe feor oððe neah
on mode geman
hu se maga fremede,
640
godbearn on grundum.
Gastas hweorfon,
sohton siðfrome
swegles dreamas,
engla eðel
þurh þa æðelan miht."
Edre him Andreas
agef ondsware:
"Nu ic on þe sylfum
soð oncnawe,
645
wisdomes gewit,
wundorcræfte
sigesped geseald,
(snyttrum bloweð,
beorhtre blisse,
breost innanweard),
nu ic þe sylfum
secgan wille
oor ond ende,
swa ic þæs æðelinges
650
word ond wisdom
on wera gemote
þurh his sylfes muð
symle gehyrde.
Oft gesamnodon
side herigeas,
folc unmæte,
to frean dome,
þær hie hyrcnodon
haliges lare.
655
ðonne eft gewat
æðelinga helm,
beorht blædgifa,
in bold oðer,
ðær him togenes,
god herigende,
to ðam meðelstede
manige comon,
snottre selerædend.
Symble gefegon,
660
beornas bliðheorte,
burhweardes cyme.
Swa gesælde iu
þæt se sigedema
ferde, frea mihtig.
Næs þær folces ma
nemne ellefne
orettmæcgas,
665
geteled tireadige.
He wæs twelfta sylf.
þa we becomon
to þam cynestole,
þær getimbred wæs
tempel dryhtnes,
heah ond horngeap,
hæleðum gefrege,
wuldre gewlitegod.
Huscworde ongan
670
þurh inwitðanc
ealdorsacerd
herme hyspan,
hordlocan onspeon,
wroht webbade.
He on gewitte oncneow
þæt we soðfæstes
swaðe folgodon,
læston larcwide.
He lungre ahof
675
woðe wiðerhydig
wean onblonden:
'Hwæt, ge syndon earme
ofer ealle menn!
Wadað widlastas,
weorn geferað
earfoðsiða,
ellþeodiges nu
butan leodrihte
larum hyrað,
680
eadiges orhlytte
æðeling cyðað,
secgað soðlice
þæt mid suna meotudes
drohtigen dæghwæmlice.
þæt is duguðum cuð
hwanon þam ordfruman
æðelu onwocon.
He wæs afeded
on þysse folcsceare,
685
cildgeong acenned
mid his cneomagum.
þus syndon haten
hamsittende,
fæder ond modur,
þæs we gefrægen habbað
þurh modgemynd,
Maria ond Ioseph.
Syndon him on æðelum
oðere twegen
690
beornas geborene,
broðorsybbum,
suna Iosephes,
Simon ond Iacob.'
Swa hleoðrodon
hæleða ræswan,
dugoð domgeorne,
dyrnan þohton
meotudes mihte.
Man eft gehwearf,
695
yfel endeleas,
þær hit ær aras.
þa se þeoden gewat
þegna heape
fram þam meðelstede
mihtum geswiðed,
dugeða dryhten,
secan digol land.
He þurh wundra feala
on þam westenne
700
cræfta gecyðde
þæt he wæs cyning on riht
ofer middangeard,
mægene geswiðed,
waldend ond wyrhta
wuldorþrymmes,
an ece god
eallra gesceafta.
Swylce he oðerra
unrim cyðde
705
wundorworca
on wera gesyhðe.
Syþþan eft gewat
oðre siðe
getrume mycle,
þæt he in temple gestod,
wuldres aldor.
Wordhleoðor astag
geond heahræced.
Haliges lare
710
synnige ne swulgon,
þeah
he[?] soðra swa feala
tacna gecyðde,
þær hie to segon.
Swylce he wrætlice
wundor agræfene,
geseh, sigora frea,
on seles wage,
715
on twa healfe
torhte gefrætwed,
wlitige geworhte.
He worde cwæð:
'ðis is anlicnes
engelcynna
þæs bremestan
þe[?] mid þam burgwarum
in þære ceastre is.
[Cheruphim et Seraphim]
720
þa on swegeldreamum
syndon nemned.
Fore onsyne
ecan dryhtnes
standað stiðferðe,
stefnum herigað,
halgum hleoðrum,
heofoncyninges þrym,
meotudes mundbyrd.
Her amearcod is
725
haligra hiw,
þurh handmægen
awriten on wealle
wuldres þegnas.'
þa gen worde cwæð
weoruda dryhten,
heofonhalig gast,
fore þam heremægene:
'Nu ic bebeode
beacen ætywan,
730
wundor geweorðan
on wera gemange,
ðæt þeos onlicnes
eorðan sece,
wlitig of wage,
ond word sprece,
secge soðcwidum,
(þy sceolon gelyfan
eorlas on cyððe),
hwæt min æðelo sien.'
735
Ne dorste þa forhylman
hælendes bebod
wundor fore weorodum,
ac of wealle ahleop,
frod fyrngeweorc,
þæt he on foldan stod,
stan fram stane.
Stefn æfter cwom,
hlud þurh heardne,
hleoðor dynede,
740
wordum wemde.
Wrætlic þuhte
stiðhycgendum
stanes ongin.
Septe sacerdas
sweotolum tacnum,
witig werede
ond worde cwæð:
'Ge synd unlæde,
earmra geþohta
745
searowum beswicene,
oððe sel nyton,
mode gemyrde.
Ge mon
cigað[?]
godes ece bearn,
þone[?] þe grund ond sund,
heofon ond eorðan
ond hreo wægas,
salte sæstreamas
ond swegl uppe
750
amearcode
mundum sinum.
þis is se ilca
ealwalda god
ðone on fyrndagum
fæderas cuðon.
ond Iocobe
gife bryttode,
755
welum weorðode,
wordum sægde
ærest Habrahame
æðeles geþingu,
þæt of his cynne
cenned sceolde
weorðan wuldres god.
Is seo wyrd mid eow
open, orgete,
magan eagum nu
760
geseon sigores god,
swegles agend.'
æfter þyssum wordum
weorud hlosnode
geond þæt side sel,
(swigodon ealle),
ða ða yldestan
eft ongunnon
secgan synfulle,
(soð ne oncneowan),
765
þæt hit drycræftum
gedon wære,
scingelacum,
þæt se scyna stan
mælde for mannum.
Man wridode
geond beorna breost,
brandhata nið
weoll on gewitte,
weorm blædum fag,
770
attor ælfæle.
þær orcnawe
wearð[?]
þurh teoncwide
tweogende mod,
mæcga misgehygd
morðre bewunden.
ða se þeoden bebead
þryðweorc faran,
stan
on[?] stræte
of stedewange,
775
ond forð gan
foldweg tredan,
grene grundas,
godes ærendu
larum lædan
on þa leodmearce
to Channaneum,
cyninges worde
beodan Habrahame
mid his eaforum twæm
780
of eorðscræfe
ærest fremman,
lætan landreste,
leoðo gadrigean,
gaste onfon
ond geogoðhade,
edniwinga
andweard cuman,
frode fyrnweotan,
folce gecyðan,
785
hwylcne hie god mihtum
ongiten hæfdon.
Gewat he þa feran,
swa him frea mihtig,
scyppend wera,
gescrifen hæfde,
ofer mearcpaðu,
þæt he on Mambre becom
beorhte blican,
swa him bebead meotud,
790
þær þa lichoman
lange þrage,
heahfædera hra,
beheled wæron.
Het þa ofstlice
up astandan
Habraham ond Isaac,
æðeling þriddan
Iacob of greote
to godes geþinge,
795
sneome of slæpe þæm fæstan.
Het hie to þam siðe gyrwan,
faran to frean dome.
Sceoldon hie þam folce gecyðan
hwa æt frumsceafte
furðum teode
eorðan eallgrene
ond upheofon,
hwær se wealdend wære
þe þæt weorc staðolade.
800
Ne dorston þa gelettan
leng owihte
wuldorcyninges word.
Geweotan ða ða witigan þry
modige mearcland tredan.
Forlætan moldern wunigean
open eorðscræfu,
woldon hie ædre gecyðan
frumweorca fæder.
þa þæt folc gewearð
805
egesan geaclod,
þær þa æðelingas
wordum weorðodon
wuldres aldor.
Hie ða ricene het
rices hyrde
secan mid sybbe
swegles dreamas,
810
ond þæs to widan feore
willum neotan.
Nu ðu miht gehyran,
hyse leofesta,
hu he wundra worn
wordum cyðde,
swa þeah ne gelyfdon
larum sinum
modblinde menn.
Ic wat manig nu gyt
815
mycel mære spell
ðe se maga fremede,
rodera rædend,
ða ðu aræfnan ne miht,
hreðre behabban,
hygeþances gleaw."
þus Andreas
ondlangne dæg
herede hleoðorcwidum
haliges lare,
820
oððæt hine semninga
slæp ofereode
on hronrade
heofoncyninge neh.
ða gelædan het
lifes brytta
ofer yða geþræc
englas sine,
fæðmum ferigean
on fæder wære
825
leofne mid lissum
ofer lagufæsten,
oððæt sæwerige
slæp ofereode.
þurh lyftgelac
on land becwom
to þære ceastre
þe him cining engla
830
eadige on upweg,
eðles neosan.
Leton þone halgan
be herestræte
swefan on sybbe
under swegles hleo,
bliðne bidan
burhwealle neh,
his niðhetum,
nihtlangne fyrst,
835
oðþæt dryhten forlet
dægcandelle
scire scinan.
Sceadu sweðerodon,
wonn under wolcnum.
þa com wederes blæst,
hador heofonleoma,
ofer hofu blican.
Onwoc þa wiges heard,
(wang sceawode),
840
fore burggeatum.
Beorgas steape,
hleoðu hlifodon,
ymbe harne stan
tigelfagan trafu,
torras stodon,
windige weallas.
þa se
wisa[?] oncneow
þæt he Marmedonia
mægðe hæfde
845
siðe gesohte,
swa him sylf bebead,
þa[?] he him fore gescraf,
fæder mancynnes.
Geseh he þa on greote
gingran sine,
beornas beadurofe,
biryhte him
swefan on slæpe.
He sona ongann
850
wigend weccean,
ond worde cwæð:
"Ic eow secgan mæg
soð orgete,
þæt us gystrandæge
on geofones stream
ofer arwelan
æðeling ferede.
In þam ceole wæs
cyninga wuldor,
855
waldend
werðeode[?].
Ic his word oncneow,
þeh he his mægwlite
bemiðen hæfde."
Him þa æðelingas
ondsweorodon,
geonge gencwidum,
gastgerynum:
"We ðe, Andreas,
eaðe gecyðað
860
sið userne,
þæt ðu sylfa miht
ongitan gleawlice
gastgehygdum.
Us sæwerige
slæp ofereode.
þa comon earnas
ofer yða wylm
faran[?] on flyhte,
feðerum hremige,
865
us ofslæpendum
sawle abrugdon,
mid gefean feredon
flyhte on lyfte,
brehtmum bliðe,
beorhte ond liðe.
Lissum lufodon
ond in lofe wunedon,
þær wæs singal sang
ond swegles gong,
870
wlitig weoroda heap
ond wuldres þreat.
Utan ymbe æðelne
englas stodon,
þegnas ymb þeoden,
þusendmælum,
heredon on hehðo
halgan stefne
dryhtna dryhten.
Dream wæs on hyhte.
875
We ðær heahfæderas
halige oncneowon
ond martyra
mægen unlytel,
sungon sigedryhtne
soðfæstlic lof,
dugoð domgeorne.
þær wæs Dauid mid,
eadig oretta,
Essages sunu,
880
for Crist cumen,
cining Israhela.
Swylce we gesegon
for suna meotudes,
æðelum ecne,
eowic standan,
twelfe getealde,
tireadige hæleð.
Eow þegnodon
þrymsittende,
885
halige heahenglas.
ðam bið hæleða well
þe þara blissa
brucan moton.
þær wæs wuldres wynn,
wigendra þrym,
æðelic onginn,
næs þær ænigum gewinn.
þam bið wræcsið witod,
wite geopenad,
890
þe þara
gefeana[?] sceal
fremde weorðan,
hean hwearfian,
þonne heonon gangaþ."
þa wæs modsefa
myclum geblissod
haliges on hreðre,
syðþan hleoðorcwide
gingran gehyrdon,
þæt hie god wolde
895
onmunan swa mycles
ofer menn ealle,
ond þæt word gecwæð
wigendra hleo:
"Nu ic, god dryhten,
ongiten hæbbe
þæt ðu on faroðstræte
feor ne wære,
cyninga wuldur,
þa ic on ceol gestah,
900
ðeh ic on yðfare,
engla þeoden,
gasta geocend,
ongitan ne cuðe.
Weorð me nu milde,
meotud ælmihtig,
bliðe, beorht cyning!
Ic on brimstreame
spræc worda worn,
wat æfter nu
905
hwa me wyrðmyndum
on wudubate
ferede ofer flodas.
þæt is frofre gast
hæleða cynne.
þær is help gearu,
milts æt mærum,
manna gehwylcum,
sigorsped geseald,
þam þe seceð to him."
910
ða him fore eagum
onsyne
wearð[?]
æðeling oðywed
in þa ilcan tid,
cining cwicera gehwæs,
þurh cnihtes had.
þa he worde cwæð,
wuldres aldor:
"Wes ðu, Andreas, hal,
mid þas willgedryht,
915
ferðgefeonde!
Ic þe friðe healde,
þæt þe ne moton
mangeniðlan,
grame grynsmiðas,
gaste gesceððan."
Feoll þa to foldan,
frioðo wilnode
wordum wis hæleð,
winedryhten frægn:
920
"Hu geworhte ic þæt,
waldend fira,
synnig wið seolfne,
sawla nergend,
þæt ic þe swa godne
ongitan ne meahte
on wægfære,
þær ic worda gespræc
minra for meotude
ma þonne ic sceolde?"
925
Him andswarode
ealwalda god:
"No ðu swa swiðe
synne gefremedest
swa ðu in Achaia
ondsæc dydest,
ðæt ðu on feorwegas
feran ne cuðe
ne in þa ceastre
becuman mehte,
930
þing gehegan
þreora nihta
fyrstgemearces,
swa ic þe feran het
ofer wega gewinn.
Wast nu þe gearwor
þæt ic eaðe mæg
anra gehwylcne
fremman ond fyrþran
freonda minra
935
on landa gehwylc,
þær me leofost bið.
Aris nu hrædlice,
ræd ædre ongit,
beorn gebledsod,
swa þe beorht fæder
geweorðað wuldorgifum
to widan aldre,
cræfte ond mihte.
ðu in þa ceastre gong
940
under burglocan,
þær þin broðor is.
Wat ic Matheus
þurh mænra hand
hrinen[?] heorudolgum,
heafodmagan[?]
searonettum[?] beseted.
þu hine secan scealt,
leofne alysan
of laðra hete,
945
ond eal þæt mancynn
þe him mid wunige,
bealuwe gebundene.
Him sceal bot hraðe
weorþan in worulde
ond in wuldre lean,
swa ic him sylfum ær
secgende wæs.
950
Nu ðu, Andreas, scealt
edre geneðan
in gramra gripe.
Is þe guð weotod,
heardum heoruswengum
scel þin hra
dæled[?]
wundum weorðan,
wættre geliccost
faran flode blod.
Hie þin feorh ne magon
955
deaðe gedælan,
þeh ðu drype ðolie,
synnigra slege.
ðu þæt sar aber;
ne læt þe ahweorfan
hæðenra þrym,
grim gargewinn,
þæt ðu gode swice,
dryhtne þinum.
Wes a domes georn;
960
læt ðe on gemyndum
hu þæt manegum wearð
fira gefrege
geond feala landa,
þæt me bysmredon
bennum fæstne
weras wansælige.
Wordum tyrgdon,
slogon ond swungon,
synnige ne mihton
965
þurh sarcwide
soð gecyðan.
þa ic mid Iudeum
gealgan þehte,
(rod wæs aræred),
þær rinca sum
of minre sidan
swat ut forlet,
dreor to foldan.
Ic adreah feala
970
yrmþa ofer eorðan.
Wolde ic eow on ðon
þurh bliðne hige
bysne onstellan,
swa on ellþeode
ywed wyrðeð.
Manige syndon
in þysse mæran byrig
þara þe ðu gehweorfest
to heofonleohte
975
þurh minne naman,
þeah hie morðres feala
in fyrndagum
gefremed habban."
Gewat him þa se halga
heofonas secan,
eallra cyninga cining,
þone clænan ham,
eaðmedum upp,
þær is ar gelang
980
fira gehwylcum,
þam þe hie findan cann.
ða wæs gemyndig
modgeþyldig,
beorn beaduwe heard,
eode in burh hraðe,
anræd oretta,
elne gefyrðred,
maga mode rof,
meotude getreowe,
985
stop on stræte,
(stig wisode),
swa him nænig gumena
ongitan ne mihte,
synfulra geseon.
Hæfde sigora weard
on þam wangstede
wære betolden
leofne leodfruman
mid lofe sinum.
990
Hæfde þa se æðeling
in geþrungen,
Cristes cempa,
carcerne neh.
Geseh he hæðenra
hloð ætgædere,
fore hlindura
hyrdas standan,
seofone ætsomne.
Ealle swylt fornam,
995
druron domlease.
Deaðræs forfeng
hæleð
heorodreorige[?].
ða se halga gebæd
bilwytne fæder,
breostgehygdum
herede on hehðo
heofoncyninges
þrym[?],
godes[?] dryhtendom.
Duru sona onarn
1000
þurh
handhrine[?] haliges gastes,
ond þær in eode,
elnes gemyndig,
hæle hildedeor.
Hæðene swæfon,
dreore druncne,
deaðwang rudon.
Geseh he Matheus
in þam morðorcofan,
1005
hæleð higerofne
under heolstorlocan,
secgan dryhtne lof,
domweorðinga
engla ðeodne.
He ðær ana sæt
geohðum geomor
in þam gnornhofe.
Geseh þa under swegle
swæsne geferan,
1010
halig haligne.
Hyht wæs geniwad.
Aras þa togenes,
gode þancade
þæs ðe hie onsunde
æfre moston
geseon under sunnan.
Syb wæs gemæne
bam þam gebroðrum,
blis edniwe.
1015
æghwæðer oðerne
earme beþehte,
cyston hie ond clypton.
Criste wæron begen
leofe on mode.
Hie leoht ymbscan
halig ond heofontorht.
Hreðor innan wæs
wynnum awelled.
þa worde ongan
1020
ærest Andreas
æðelne geferan
on clustorcleofan
mid cwide sinum
gretan godfyrhtne,
sæde him guðgeðingu,
feohtan fara monna:
"Nu is
þis[?] folc on luste,
1025
gewyrht
eardes neosan."
æfter þyssum wordum
wuldres þegnas,
begen þa gebroðor,
to gebede hyldon,
sendon hira bene
fore bearn godes.
Swylce se halga
in þam hearmlocan
1030
his god
grette[?] ond him geoce bæd,
hælend helpe,
ær þan hra crunge
fore hæðenra
hildeþrymme,
ond þa gelædde
of leoðobendum
fram þam fæstenne
on frið dryhtnes
1035
tu ond hundteontig
geteled rime,
generede fram niðe,
(þær he
nænigne[?] forlet
under burglocan
bennum fæstne),
ond[?] þær wifa þa gyt,
weorodes to eacan,
forhte gefreoðode.
Fægen wæron siðes,
lungre leordan,
nalas leng bidon
in þam gnornhofe
guðgeþingo.
Gewat þa Matheus
menigo lædan
1045
on gehyld godes,
swa him se halga bebead.
Weorod on wilsið
wolcnum beþehte,
þe læs him scyldhatan
scyððan comon
mid earhfare,
ealdgeniðlan.
þær þa modigan mid him
mæðel gehedan,
1050
treowgeþoftan,
ær hie on tu hweorfan.
ægðer þara eorla
oðrum trymede
heofonrices hyht,
helle witu
wordum werede.
Swa ða wigend mid him,
hæleð higerofe,
halgum stefnum
1055
cempan coste
cyning weorðadon,
wyrda waldend,
þæs wuldres ne bið
æfre mid eldum
ende befangen.
Gewat him þa Andreas
inn on ceastre
glædmod gangan,
to þæs ðe he gramra gemot,
1060
fara folcmægen,
gefrægen hæfde,
oððæt he gemette
be mearcpaðe
standan stræte neah
stapul ærenne.
Gesæt him þa be healfe,
hæfde hluttre lufan,
ece upgemynd
engla blisse;
1065
þanon basnode
under burhlocan
hwæt him guðweorca
gifeðe wurde.
þa gesamnedon
side herigeas,
folces frumgaras.
To þam fæstenne
wærleasra werod
wæpnum comon,
1070
hæðne hildfrecan,
to þæs þa hæftas ær
under hlinscuwan
hearm þrowedon.
Wendan ond woldon
wiðerhycgende
þæt hie on elþeodigum
æt geworhton,
weotude wiste.
Him seo wen gelah,
1075
syððan mid corðre
carcernes duru
eorre æscberend
opene fundon,
onhliden hamera geweorc,
hyrdas deade.
Hie þa unhyðige
eft gecyrdon,
luste belorene,
laðspell beran,
1080
sægdon þam folce
þæt ðær feorrcundra,
ellreordigra,
ænigne to lafe
in carcerne
cwicne
ne[?] gemetton[?],
ah þær heorodreorige
hyrdas lagan,
gæsne on greote,
gaste berofene,
1085
fægra flæschaman.
þa wearð forht manig
for þam færspelle
folces ræswa,
hean, hygegeomor,
hungres on wenum,
blates beodgastes.
Nyston beteran ræd,
þonne hie þa
belidenan[?] him to lifnere
1090
deade[?] gefeormedon.
Duruþegnum wearð
in ane tid
eallum ætsomne
þurh heard gelac
hildbedd styred.
ða ic lungre gefrægn
leode tosomne
burgwaru bannan.
Beornas comon,
1095
wiggendra þreat,
wicgum gengan,
on mearum modige,
mæðelhegende,
æscum dealle.
þa wæs eall geador
to þam þingstede
þeod gesamnod.
Leton him þa betweonum
taan wisian
1100
hwylcne hira ærest
oðrum sceolde
to foddurþege
feores ongyldan;
hluton hellcræftum,
hæðengildum
teledon betwinum.
ða se tan gehwearf
efne ofer ænne
ealdgesiða,
1105
se wæs uðweota
eorla dugoðe,
heriges on ore.
Hraðe siððan wearð
fetorwrasnum fæst,
feores orwena.
Cleopode þa collenferhð
cearegan reorde,
cwæð he his sylfes sunu
syllan wolde
1110
on æhtgeweald,
eaforan
geongne[?],
lifes to lisse.
Hie ða lac hraðe
þegon to þance.
þeod wæs oflysted,
metes modgeomre,
næs him to maðme wynn,
hyht to hordgestreonum.
Hungre wæron
1115
þearle geþreatod,
swa se ðeodsceaða
reow[?] ricsode.
þa wæs rinc manig,
guðfrec guma,
ymb þæs geongan feorh
breostum onbryrded.
To þam beadulace
wæs þæt weatacen
wide gefrege,
1120
geond þa burh bodad
beorne manegum,
þæt hie þæs cnihtes cwealm
corðre gesohton,
duguðe ond eogoðe,
dæl onfengon
lifes to leofne.
Hie lungre to þæs,
hæðene herigweardas,
here samnodan
1125
ceastrewarena.
Cyrm upp astah
ða se geonga ongann
geomran stefne,
gehæfted for herige,
hearmleoð galan,
freonda feasceaft,
friðes wilnian.
Ne mihte earmsceapen
are findan,
1130
freoðe æt þam folce,
þe him feores wolde,
ealdres geunnan.
Hæfdon æglæcan
sæcce gesohte.
Sceolde sweordes ecg,
scerp ond scurheard,
of sceaðan folme,
fyrmælum fag,
feorh acsigan.
1135
ða þæt Andrea
earmlic þuhte,
þeodbealo þearlic
to geðolianne,
þæt he swa unscyldig
ealdre sceolde
lungre linnan.
Wæs se leodhete
þrist[?] ond[?] þrohtheard.
þrymman sceocan,
1140
modige maguþegnas,
morðres on luste,
woldon æninga,
ellenrofe,
on þam hysebeorðre
heafolan gescenan,
garum agetan.
Hine god forstod,
halig of hehðo,
hæðenum folce.
1145
Het wæpen wera
wexe gelicost
on þam orlege
eall formeltan,
þy læs scyldhatan
sceððan[?] mihton,
egle ondsacan,
ecga þryðum.
Swa wearð alysed
of leodhete,
1150
geong of gyrne.
Gode ealles þanc,
dryhtna dryhtne,
þæs ðe he dom gifeð
gumena gehwylcum,
þara þe geoce to him
seceð mid snytrum.
þær bið symle gearu
freod[?] unhwilen,
þam þe hie findan cann.
1155
þa wæs wop hæfen
in wera burgum,
hlud heriges cyrm.
Hreopon friccan,
mændon meteleaste,
meðe stodon,
hungre gehæfte.
Hornsalu wunedon,
weste winræced,
welan ne benohton
1160
beornas to brucanne
on þa bitran tid,
gesæton searuþancle
sundor to rune
ermðu eahtigan.
Næs him to eðle wynn.
Fregn þa gelome
freca oðerne:
"Ne hele se ðe hæbbe
holde lare,
1165
on sefan snyttro!
Nu is sæl cumen,
þrea ormæte,
is nu þearf mycel
þæt we wisfæstra
wordum hyran."
þa for þære dugoðe
deoful ætywde,
wann ond wliteleas,
hæfde weriges hiw.
1170
Ongan þa meldigan
morþres brytta,
hellehinca,
þone halgan wer
wiðerhycgende,
ond þæt word gecwæð:
"Her is gefered
ofer feorne weg
æðelinga sum
innan ceastre,
1175
ellþeodigra,
þone ic Andreas
nemnan herde.
He eow neon gesceod
ða he aferede
of fæstenne
manncynnes ma
þonne gemet wære.
Nu ge magon eaðe
oncyðdæda
1180
wrecan on
gewyrhtum[?].
Lætað
wæpnes[?] spor
iren ecgheard,
ealdorgeard[?] sceoran,
fæges feorhhord.
Gað fromlice
þæt ge wiðerfeohtend
wiges gehnægan."
Him þa Andreas
agef ondsware:
1185
"Hwæt, ðu þristlice
þeode lærest,
bældest to beadowe!
Wæst þe bæles cwealm,
hatne in helle,
ond þu here fysest,
feðan to gefeohte.
Eart ðu fag wið god,
dugoða demend.
Hwæt, ðu deofles stræl,
1190
icest þine yrmðo.
ðe se ælmihtiga
heanne gehnægde,
ond
on[?] heolstor besceaf,
þær þe cyninga cining
clamme belegde,
ond þe syððan a
Satan[?] nemdon,
ða ðe dryhtnes a
deman cuðon."
1195
ða gyt se wiðermeda
wordum lærde
folc to gefeohte,
feondes cræfte:
"Nu ge gehyrað
hæleða gewinnan,
se ðyssum herige mæst
hearma gefremede.
ðæt is Andreas,
se me on fliteð
1200
wordum wrætlicum
for wera menigo."
ða wæs beacen boden
burhsittendum.
Ahleopon hildfrome
heriges brehtme
ond to weallgeatum
wigend þrungon,
cene under cumblum,
corðre mycle
1205
to ðam orlege,
ordum ond bordum.
þa worde cwæð
weoroda dryhten,
meotud mihtum swið
sægde his magoþegne:
"Scealt ðu, Andreas,
ellen fremman!
Ne mið ðu for menigo,
ah þinne modsefan
1210
staðola wið strangum!
Nis seo stund latu
þæt þe wælreowe
witum belecgaþ,
cealdan clommum.
Cyð þe sylfne,
herd hige þinne,
heortan staðola,
þæt hie min on ðe
mægen oncnawan.
1215
Ne magon hie ond ne moton
ofer mine est
þinne lichoman,
lehtrum scyldige,
deaðe gedælan,
ðeah ðu drype þolige,
mirce manslaga.
Ic þe mid wunige."
æfter þam wordum com
werod unmæte,
1220
lyswe larsmeoðas,
mid lindgecrode,
bolgenmode;
bæron ut hræðe
ond þam halgan þær
handa gebundon.
Siþþan geypped wæs
æðelinga wynn,
ond hie andweardne
eagum meahton
1225
gesion sigerofne,
þær wæs sec manig
on þam welwange
wiges oflysted
leoda duguðe.
Lyt sorgodon
hwylc him þæt edlean
æfter wurde.
Heton þa lædan
ofer landsceare,
1230
ðragmælum teon,
torngeniðlan,
swa hie hit frecnost
findan meahton.
Drogon
deormodne[?] æfter dunscræfum,
ymb stanhleoðo,
stærcedferþne[?],
efne swa wide swa
wegas to lagon,
1235
enta ærgeweorc,
innan burgum,
stræte stanfage.
Storm upp aras
æfter ceasterhofum,
cirm unlytel
hæðnes heriges.
Wæs þæs halgan lic
sarbennum soden,
swate bestemed,
1240
banhus abrocen.
Blod yðum weoll,
hatan[?] heolfre.
Hæfde him on innan
ellen
untweonde[?],
wæs þæt æðele mod
asundrad fram synnum,
þeah he sares swa feala
deopum dolgslegum
dreogan sceolde.
1245
Swa wæs ealne dæg
oððæt æfen com
sigetorht[?] swungen.
Sar eft gewod
ymb þæs beornes breost,
oðþæt beorht gewat
sunne swegeltorht
to sete glidan.
Læddan þa leode
laðne gewinnan
1250
to carcerne.
He wæs Criste swa þeah
leof on mode.
Him wæs leoht sefa
halig heortan neh,
hige untyddre.
þa se halga wæs
under heolstorscuwan,
eorl ellenheard,
ondlange niht
1255
searoþancum beseted.
Snaw eorðan band
wintergeworpum.
Weder coledon
heardum hægelscurum,
swylce hrim ond forst,
hare hildstapan,
hæleða eðel
lucon, leoda gesetu.
Land wæron freorig
1260
cealdum cylegicelum,
clang wæteres þrym
ofer eastreamas,
is brycgade
blæce brimrade.
Bliðheort wunode
eorl unforcuð,
elnes gemyndig,
þrist ond þrohtheard
in þreanedum
1265
wintercealdan niht.
No on gewitte blon,
acol for þy egesan,
þæs þe he ær ongann,
þæt he a domlicost
dryhten herede,
weorðade wordum,
oððæt wuldres gim
heofontorht onhlad.
ða com hæleða þreat
1270
to ðære dimman ding,
duguð unlytel,
wadan wælgifre
weorodes brehtme.
Heton ut hræðe
æðeling lædan
in wraðra geweald,
wærfæstne hæleð.
ða wæs eft swa ær
ondlangne dæg
1275
swungen sarslegum.
Swat yðum weoll
þurh bancofan,
blodlifrum swealg,
hatan heolfre.
Hra weorces ne sann,
wundum werig.
þa cwom wopes hring
þurh þæs beornes breost,
blat ut faran,
1280
weoll waðuman stream,
ond he worde cwæð:
"Geseoh nu, dryhten god,
drohtað minne,
weoruda willgeofa!
þu wæst ond const
anra gehwylces
earfeðsiðas.
Ic gelyfe to ðe,
min liffruma,
1285
þæt ðu mildheort me
for þinum mægenspedum,
nerigend fira,
næfre wille,
ece ælmihtig,
anforlætan,
swa ic þæt gefremme,
þenden feorh leofað,
min on moldan,
þæt ic, meotud, þinum
1290
larum leofwendum
lyt geswice.
þu eart
gescyldend[?] wið sceaðan wæpnum,
ece eadfruma,
eallum þinum;
ne læt nu bysmrian
banan manncynnes,
facnes frumbearn,
þurh feondes cræft
1295
leahtrum belecgan
þa þin lof berað."
ða ðær ætywde
se atola gast,
wrað wærloga.
Wigend lærde
for þam heremægene
helle dioful
awerged in witum,
ond þæt word gecwæð:
1300
"Sleað synnigne
ofer seolfes muð,
folces gewinnan!
Nu to feala reordaþ."
þa wæs orlege
eft onhrered,
niwan stefne.
Nið upp aras
oþðæt sunne gewat
to sete glidan
1305
under niflan næs.
Niht helmade,
brunwann oferbræd
beorgas steape,
ond se halga wæs
to hofe læded,
deor ond domgeorn,
in þæt dimme ræced;
sceal þonne in neadcofan
nihtlangne fyrst
1310
wærfæst wunian
wic unsyfre.
þa com seofona sum
to sele geongan,
atol æglæca
yfela gemyndig,
morðres manfrea
myrce gescyrded,
deoful deaðreow
duguðum bereafod,
1315
ongan þa þam halgan
hospword sprecan:
"Hwæt hogodest ðu, Andreas,
hidercyme þinne
on wraðra geweald?
Hwæt is wuldor þin,
þe ðu oferhigdum
upp arærdest,
þa ðu goda ussa
gild[?] gehnægdest?
1320
Hafast nu þe anum
eall getihhad
land ond leode,
swa dyde lareow þin.
Cyneþrym ahof,
þam wæs Crist nama,
ofer middangeard,
þynden hit meahte swa.
þone Herodes
ealdre besnyðede,
1325
forcom æt campe
cyning Iudea,
rices berædde,
ond hine rode befealg,
þæt he on gealgan
his gast onsende.
Swa ic nu bebeode
bearnum minum,
þegnum þryðfullum,
ðæt hie ðe hnægen,
1330
gingran æt guðe.
Lætað gares ord,
earh ættre gemæl,
in gedufan
in fæges ferð.
Gað fromlice,
ðæt ge guðfrecan
gylp forbegan."
Hie wæron reowe,
ræsdon on sona
1335
gifrum grapum.
Hine god forstod,
staðulfæst steorend,
þurh his strangan miht.
Syððan hie oncneowon
Cristes
rode[?]
on his mægwlite,
mære tacen,
wurdon hie ða acle
on þam onfenge,
1340
forhte, afærde,
ond on fleam numen.
Ongan eft swa ær
ealdgeniðla,
helle hæftling,
hearmleoð galan:
"Hwæt wearð eow swa rofum,
rincas mine,
lindgesteallan,
þæt eow swa lyt gespeow?"
1345
Him[?] þa[?] earmsceapen[?] agef ondsware,
fah fyrnsceaþa,
ond his fæder oncwæð:
"Ne magan we him lungre
lað ætfæstan,
swilt þurh searwe.
Ga þe sylfa to!
þær þu gegninga
guðe findest,
1350
frecne feohtan,
gif ðu furður dearst
to þam anhagan
aldre geneðan.
We ðe magon eaðe,
eorla leofost,
æt þam secgplegan
selre gelæran;
ær ðu gegninga
guðe fremme,
1355
wiges woman,
weald, hu ðe sæle
æt þam gegnslege.
Utan gangan eft,
þæt we bysmrigen
bendum fæstne,
oðwitan him his wræcsið.
Habbað word gearu
wið þam æglæcan
eall getrahtod!"
1360
þa hleoðrade
hludan stefne,
witum bewæled,
ond þæt word gecwæð:
"þu þe, Andreas,
aclæccræftum
lange feredes!
Hwæt, ðu leoda feala
forleolce ond forlærdest!
Nu leng ne miht
1365
gewealdan þy weorce.
þe synd witu þæs grim
weotud be gewyrhtum.
þu scealt werigmod,
hean, hroðra leas,
hearm þrowigan,
sare swyltcwale.
Secgas mine
to þam guðplegan
gearwe sindon,
1370
þa þe æninga
ellenweorcum
unfyrn faca
feorh ætþringan.
Hwylc is þæs mihtig
ofer middangeard,
þæt he þe alyse
of leoðubendum,
manna cynnes,
ofer mine est?"
1375
Him þa Andreas
agef ondsware:
"Hwæt, me eaðe
ælmihtig god,
niða neregend,
se ðe in
niedum[?] iu
gefæstnode
fyrnum clommum!
þær ðu syððan a,
susle gebunden,
1380
in wræc wunne,
wuldres blunne,
syððan ðu forhogedes
heofoncyninges word.
þær wæs yfles or,
ende næfre
þines wræces weorðeð.
ðu scealt widan feorh
ecan þine yrmðu.
þe bið a symble
1385
of dæge on dæg
drohtaþ strengra."
ða wearð on fleame
se ðe ða fæhðo iu
wið god geara
grimme gefremede.
Com þa on uhtan
mid ærdæge
hæðenra hloð
haliges neosan
1390
leoda weorude.
Heton lædan ut
þrohtheardne þegn
þriddan siðe,
mod gemyltan.
Hit ne mihte swa!
ða wæs niowinga
nið onhrered,
1395
heard ond hetegrim.
Wæs se halga wer
sare geswungen,
searwum gebunden,
dolgbennum þurhdrifen,
ðendon dæg lihte.
Ongan þa geomormod
to gode cleopian,
heard of hæfte,
halgan stefne
1400
weop werigferð,
ond þæt word gecwæð:
"Næfre ic geferde
mid frean willan
under heofonhwealfe
heardran drohtnoð,
þær ic dryhtnes æ
deman sceolde.
Sint me
leoðu[?] tolocen,
lic sare gebrocen,
1405
banhus blodfag,
benne weallað,
seonodolg swatige.
Hwæt, ðu sigora weard,
dryhten hælend,
on dæges tide
ða ðu of gealgan,
god lifigende,
1410
fyrnweorca frea,
to fæder cleopodest,
cininga wuldor,
ond cwæde ðus:
'Ic ðe, fæder engla,
frignan wille,
lifes leohtfruma,
hwæt forlætest ðu me?'
Ond ic nu þry dagas
þolian sceolde
1415
wælgrim witu.
Bidde ic, weoroda god,
þæt ic gast minne
agifan mote,
sawla symbelgifa,
on þines sylfes hand.
ðu ðæt gehete
þurh þin halig word,
þa ðu us twelfe
trymman ongunne,
1420
þæt us heterofra
hild ne gesceode,
ne lices dæl
lungre oððeoded,
ne synu ne ban
on swaðe lagon,
ne loc of heafde
to forlore wurde,
gif we þine lare
læstan woldon.
1425
Nu sint sionwe toslopen,
is min swat adropen,
licgað æfter lande
loccas todrifene,
fex on foldan.
Is me feorhgedal
leofre mycle
þonne þeos lifcearo."
Him þa stefn oncwæð,
stiðhycgendum,
1430
wuldorcyninges
word hloðrode:
"Ne wep þone wræcsið,
wine leofesta,
nis þe to frecne.
Ic þe friðe healde,
minre mundbyrde
mægene besette.
1435
sigorsped geseald.
Soð þæt gecyðeð
mænig æt meðle
on þam myclan dæge,
þæt ðæt geweorðeð,
þæt ðeos wlitige gesceaft,
heofon ond eorðe,
hreosaþ togadore,
1440
þe ic þurh minne muð
meðlan onginne.
Geseoh nu seolfes swæðe,
swa þin swat aget
þurh bangebrec
blodige stige,
lices[?] lælan.
No þe laðes ma
þurh daroða gedrep
gedon motan,
1445
þa þe heardra mæst
hearma gefremedan."
þa on last beseah
leoflic cempa
æfter wordcwidum
wuldorcyninges.
Geseh he geblowene
bearwas standan
blædum gehrodene,
swa he ær his blod aget.
1450
ða worde cwæð
wigendra hleo:
"Sie ðe ðanc ond lof,
þeoda waldend,
to widan feore
wuldor on heofonum,
ðæs ðu me on sare,
sigedryhten min,
ellþeodigne,
an ne forlæte."
1455
Swa se dædfruma
dryhten herede
halgan stefne
oððæt hador sægl
wuldortorht gewat
under waðu scriðan.
þa þa folctogan
feorðan siðe,
egle ondsacan,
æðeling læddon
1460
to þam carcerne,
woldon cræfta gehygd,
magorædendes
mod oncyrran
on þære deorcan niht.
þa com dryhten god
in þæt hlinræced,
hæleða wuldor,
ond þa wine synne
wordum grette
1465
ond frofre gecwæð,
fæder manncynnes,
lifes lareow,
heht his lichoman
hales brucan:
"Ne scealt ðu in henðum a leng
searohæbbendra
sar[?] þrowian."
Aras þa mægene rof,
sægde meotude þanc,
1470
hal of hæfte
heardra wita.
Næs him gewemmed wlite,
ne wloh of hrægle
lungre
alysed[?],
ne loc of heafde,
ne ban gebrocen,
ne blodig wund
lice[?] gelenge,
ne laðes dæl,
1475
þurh dolgslege
dreore bestemed,
ac wæs eft swa ær
þurh þa æðelan miht
lof lædende,
ond on his lice trum.
Hwæt[?], ic hwile nu
haliges lare,
leoðgiddinga,
lof þæs þe worhte,
1480
wordum wemde,
wyrd undyrne
ofer min gemet.
Mycel is to secganne,
langsum leornung,
þæt he in life adreag,
eall æfter orde.
þæt scell æglæwra
mann on moldan
þonne ic me tælige
1485
findan on ferðe,
þæt fram fruman cunne
eall þa earfeðo
þe he mid elne adreah,
grimra guða.
Hwæðre git sceolon
lytlum sticcum
leoðworda dæl
furður reccan.
þæt is fyrnsægen,
1490
hu he weorna feala
wita geðolode,
heardra hilda,
in þære hæðenan byrig.
He be wealle geseah
wundrum
fæste[?]
under
sælwage[?] sweras unlytle,
stapulas standan,
storme bedrifene,
1495
eald enta geweorc.
He wið anne þæra,
mihtig ond
modrof[?],
mæðel gehede,
wis, wundrum gleaw,
word stunde ahof:
"Geher ðu, marmanstan,
meotudes rædum,
fore þæs onsyne
ealle gesceafte
1500
forhte geweorðað,
þonne hie fæder geseoð
heofonas ond eorðan
herigea mæste
on middangeard
mancynn secan.
Læt nu of þinum staþole
streamas weallan,
ea inflede,
nu ðe ælmihtig
1505
hateð, heofona cyning,
þæt ðu hrædlice
on þis fræte folc
forð onsende
wæter widrynig
to wera cwealme,
geofon[?] geotende.
Hwæt, ðu golde eart,
sincgife, sylla!
On ðe sylf cyning
1510
wrat, wuldres god,
wordum cyðde
recene geryno,
ond ryhte æ
meotud mihtum swið.
Moyse sealde,
swa hit soðfæste
syðþan heoldon,
1515
modige magoþegnas,
magas sine,
godfyrhte guman,
Iosua[?] ond Tobias.
Nu ðu miht gecnawan
þæt þe cyning engla
giofum geardagum
þonne eall gimma cynn.
1520
þurh his halige hæs
þu scealt hræðe cyðan
gif ðu his ondgitan
ænige hæbbe."
Næs þa wordlatu
wihte þon mare
þæt se stan togan.
Stream ut aweoll,
fleow ofer foldan.
Famige walcan
1525
mid ærdæge
eorðan þehton,
myclade mereflod.
Meoduscerwen wearð
æfter symbeldæge,
slæpe tobrugdon
searuhæbbende[?].
Sund grunde onfeng,
deope gedrefed.
Duguð wearð afyrhted
1530
þurh þæs flodes fær.
Fæge swulton,
geonge on geofene
guðræs fornam
þurh
sealtne[?] weg[?].
þæt wæs sorgbyrþen,
biter beorþegu.
Byrlas ne gældon,
ombehtþegnas.
þær wæs ælcum genog
1535
fram dæges orde
drync sona gearu.
Weox wæteres þrym.
Weras cwanedon,
ealde æscberend.
Wæs him ut myne
fleon fealone stream,
woldon feore beorgan,
to dunscræfum
drohtað secan,
1540
eorðan ondwist.
Him þæt engel forstod,
se ða burh oferbrægd
blacan lige,
hatan heaðowælme.
Hreoh wæs þær inne
beatende brim.
Ne mihte beorna hloð
of þam fæstenne
fleame spowan.
1545
Wægas weoxon,
wadu[?] hlynsodon,
flugon fyrgnastas,
flod yðum weoll.
ðær wæs yðfynde
innan burgum
geomorgidd wrecen.
Gehðo
mændan[?]
forhtferð manig,
fusleoð
golon[?].
1550
Egeslic æled
eagsyne wearð,
heardlic hereteam,
hleoðor gryrelic.
þurh lyftgelac
leges blæstas
weallas ymbwurpon,
wæter mycladon.
þær wæs wop wera
wide gehyred,
1555
earmlic ylda gedræg.
þa þær an ongann,
feasceaft hæleð,
folc gadorigean,
hean, hygegeomor,
heofende spræc:
"Nu ge magon sylfe
soð gecnawan,
þæt we mid unrihte
ellþeodigne
1560
on carcerne
clommum belegdon,
witebendum.
Us seo wyrd scyðeð,
heard ond hetegrim.
þæt is
her[?] swa cuð,
is hit mycle selre,
þæs þe ic soð talige,
þæt we hine alysan
of leoðobendum,
1565
ealle anmode,
(ofost is selost),
ond us þone halgan
helpe biddan,
geoce ond frofre.
Us bið gearu sona
sybb æfter sorge,
gif we secaþ to him."
þa þær Andrea
orgete wearð
1570
on fyrhðlocan
folces gebæro,
þær wæs modigra
mægen[?] forbeged,
wigendra þrym.
Wæter fæðmedon,
fleow firgendstream,
flod wæs on luste,
oþþæt breost oferstag,
brim weallende,
1575
eorlum oð exle.
þa se æðeling het
streamfare stillan,
stormas restan
ymbe stanhleoðu.
Stop ut hræðe
cene collenferð,
carcern ageaf,
gleawmod, gode leof.
Him
wæs[?] gearu sona
1580
þurh streamræce
stræt gerymed.
Smeolt wæs se sigewang,
symble wæs dryge
folde fram flode,
swa his fot gestop.
Wurdon burgware
bliðe on mode,
ferhðgefeonde.
þa wæs forð cumen
1585
geoc æfter gyrne.
Geofon[?] swaðrode
þurh haliges hæs,
hlyst yst forgeaf,
brimrad gebad.
þa se beorg tohlad,
eorðscræf egeslic,
ond þær in forlet
flod fæðmian,
fealewe wægas,
1590
geotende gegrind
grund eall forswealg.
Nalas he þær yðe
ane bisencte,
ach þæs weorodes eac
ða wyrrestan,
faa folcsceaðan,
feowertyne
gewiton mid þy wæge
in forwyrd sceacan
1595
under eorþan grund.
þa wearð acolmod,
forhtferð manig
folces on laste.
Wendan hie
wifa[?] ond wera cwealmes,
þearlra geþinga
ðrage hnagran,
syððan mane faa,
morðorscyldige,
1600
guðgelacan
under grund hruron.
Hie ða anmode
ealle cwædon:
"Nu is gesyne
ðæt þe soð meotud,
cyning eallwihta,
cræftum wealdeð,
se ðisne ar
hider onsende
1605
þeodum to helpe.
Is nu þearf mycel
þæt we gumcystum
georne hyran."
þa se halga ongann
hæleð blissigean,
wigendra þreat
wordum retan:
"Ne beoð ge to forhte,
þeh þe fell curen
1610
synnigra cynn.
Swylt þrowode,
witu be gewyrhtum.
Eow is wuldres leoht
torht ontyned,
gif ge teala hycgað."
Sende þa his bene
fore bearn godes,
bæd haligne
helpe gefremman
1615
gumena geogoðe,
þe on geofene ær
þurh flodes fæðm
feorh gesealdon,
ðæt þa gastas,
gode orfeorme,
in wita forwyrd,
wuldre bescyrede,
in feonda geweald
gefered
ne[?] wurdan.
1620
þa ðæt ærende
ealwealdan gode
æfter hleoðorcwidum
haliges gastes
wæs on þanc sprecen,
ðeoda
ræswan[?].
Het þa onsunde
ealle arisan,
geonge of greote,
þa ær geofon cwealde.
1625
þa þær ofostlice
upp astodon
manige on meðle,
mine gefrege,
eaforan unweaxne,
ða wæs eall eador
leoðolic ond gastlic,
þeah hie lungre ær
þurh flodes fær
feorh aleton.
1630
Onfengon fulwihte
ond freoðuwære,
wuldres wedde
witum aspedde,
mundbyrd meotudes.
þa se modiga het,
cyninges cræftiga,
ciricean getimbran,
gerwan godes tempel,
þær sio geogoð aras
1635
þurh fæder fulwiht
ond se flod onsprang.
þa gesamnodon
secga þreate
weras geond þa winburg
wide ond side,
eorlas anmode,
ond hira idesa mid,
cwædon holdlice
hyran woldon,
1640
onfon fromlice
fullwihtes bæð
dryhtne to willan,
ond diofolgild,
ealde eolhstedas,
anforlætan.
þa wæs mid þy folce
fulwiht hæfen,
æðele mid eorlum,
ond æ godes
1645
riht aræred,
ræd on lande
mid þam ceasterwarum,
cirice gehalgod.
þær
se[?] ar godes
anne gesette,
wisfæstne wer,
wordes gleawne,
in þære beorhtan byrig
bisceop þam leodum,
1650
ond gehalgode
fore þam heremægene
þurh apostolhad,
Platan nemned,
þeodum on þearfe,
ond þriste bebead
þæt
hie[?] his lare
læston georne,
feorhræd fremedon.
Sægde his fusne hige,
1655
þæt he þa goldburg
ofgifan wolde,
secga seledream
ond sincgestreon,
beorht beagselu,
ond him brimþisan
æt sæs
faroðe[?] secan wolde.
þæt wæs þam weorode
weorc[?] to geþoligenne,
1660
þæt hie se leodfruma
leng ne wolde
wihte gewunian.
þa him wuldres god
on þam siðfæte
sylfum ætywde,
ond þæt word gecwæð,
weoruda dryhten:
"folc of firenum?
Is[?] him fus hyge
1665
gað geomriende,
geohðo mænað
weras wif samod.
Hira wop becom,
Ne scealt ðu þæt eowde
anforlætan
1670
on swa niowan gefean,
ah him naman minne
on ferðlocan
fæste getimbre.
Wuna in þære winbyrig,
wigendra hleo,
salu sinchroden,
seofon nihta fyrst.
Syððan ðu mid mildse
minre ferest."
1675
þa eft gewat
oðre siðe
modig, mægene rof,
Marmedonia
ceastre secan.
Cristenra weox
word ond wisdom,
syððan wuldres þegn,
æþelcyninges ar,
eagum sawon.
1680
Lærde þa þa leode
on geleafan weg,
trymede torhtlice,
tireadigra
wenede to wuldre
weorod unmæte,
to þam halgan ham
heofona rices,
þær fæder ond sunu
ond frofre gast
1685
in þrinnesse
þrymme wealdeð
in woruld worulda
wuldorgestealda.
Swylce se halga
herigeas þreade,
deofulgild todraf
ond gedwolan fylde.
þæt wæs Satane
sar to geþolienne,
1690
mycel modes sorg,
þæt he ða menigeo geseah
hweorfan higebliðe
fram helltrafum
to fægeran gefean,
þær næfre feondes ne bið,
gastes gramhydiges,
gang on lande.
1695
þa wæron gefylde
æfter frean dome
dagas on rime,
swa him dryhten bebead,
þæt he þa wederburg
wunian sceolde.
Ongan hine þa fysan
ond to flote gyrwan,
blissum hremig,
wolde on brimþisan
sylfa gesecan,
þær he sawulgedal,
beaducwealm gebad.
þæt þam banan ne wearð
hleahtre behworfen,
ah in helle ceafl
sið asette,
ond
syððan[?] no,
1705
fah, freonda leas,
frofre benohte.
ða ic lædan gefrægn
leoda weorode
leofne lareow
to lides stefnan,
mæcgas modgeomre.
þær manegum wæs
hat æt heortan
hyge weallende.
1710
Hie ða gebrohton
æt brimes næsse
on wægþele
wigan unslawne.
Stodon him ða on ofre
æfter reotan
þendon hie on yðum
æðelinga wunn
ofer seolhpaðu
geseon mihton,
1715
ond þa weorðedon
wuldres agend,
cleopodon on corðre,
ond cwædon þus:
"An is ece god
eallra gesceafta!
Is his miht ond his æht
ofer middangeard
breme gebledsod,
ond his blæd ofer eall
1720
in heofonþrymme
halgum scineð,
wlitige on wuldre
to widan ealdre,
ece mid englum.
þæt is æðele cyning!"