Krapp and Dobbie, 1936 3-49; Krapp, G.P. and Dobbie, E.V.K., The Exeter Book, ASPR 3 (New York).
ðu eart se weallstan
þe ða wyrhtan iu
wiðwurpon to weorce.
Wel þe geriseð
þæt þu
heafod[?] sie
healle mærre,
5
ond gesomnige
side weallas
fæste gefoge,
flint unbræcne,
þæt geond eorðb/ /g eall
eagna gesihþe
wundrien to worlde
wuldres ealdor.
Gesweotula nu þurh searocræft
þin sylfes weorc,
10
soðfæst, sigorbeorht,
ond sona forlęt
weall wið wealle.
Nu is þam weorce þearf
þæt se
cræftga[?] cume
ond se cyning sylfa,
ond þonne gebete,
nu gebrosnad is,
hus under hrofe.
He þæt hra gescop,
15
leomo læmena;
nu sceal liffrea
þone wergan heap
wraþum ahreddan,
earme from egsan,
swa he oft dyde.
Eala
þu[?] reccend
ond þu riht cyning,
se þe locan healdeð,
lif ontyneð,
20
eadga/ upwegas,
oþrum forwyrneð
wlitigan wilsiþes,
gif his weorc ne deag.
Huru we for þearfe
þas word sprecað,
ond m/ /giað
þone þe mon gescop
þæt he ne /ete/
/ceose weorðan
25
cearfulra þing,
þe we in carcerne
sittað sorgende,
sunnan wenað,
hwonne us liffrea
leoht ontyne,
weorðe ussum mode
to mundboran,
ond þæt tydre gewitt
tire bewinde,
30
gedo usic þæs wyrðe,
þe he to wuldre forlet,
þa
we[?] heanlice
hweorfan sceoldan
to þis enge lond,
eðle bescyrede.
Forþon secgan mæg,
se ðe soð spriceð,
þæt he ahredde,
þa forhwyrfed wæs,
35
frumcyn fira.
Wæs seo fæmne geong,
mægð manes leas,
þe he him to meder geceas;
þæt wæs geworden
butan weres frigum,
þæt þurh bearnes gebyrd
bryd eacen wearð.
Nænig efenlic þam,
ær ne siþþan,
40
in worlde gewearð
wifes gearnung;
þæt degol wæs,
dryhtnes geryne.
Eal giofu gæstlic
grundsceat geondspreot;
þær wisna fela
wearð inlihted
lare longsume
þurh lifes fruman
45
þe ær under hoðman
biholen lægon,
witgena woðsong,
þa se waldend cwom,
se þe reorda gehwæs
ryne gemiclað
ðara þe geneahhe
noman scyppendes
þurh
horscne[?] had
hergan willað.
50
Eala sibbe gesihð,
sancta Hierusalem,
cynestola cyst,
Cristes burglond,
engla eþelstol,
ond þa ane in þe
saule soðfæstra
simle gerestað,
wuldrum hremge.
Næfre wommes tacn
55
in þam eardgearde
eawed weorþeð,
ac þe firina gehwylc
feor abugeð,
wærgðo ond gewinnes.
Bist to wuldre full
halgan hyhtes,
swa þu gehaten eart.
Sioh nu sylfa þe geond
þas sidan gesceaft,
60
swylce rodores hrof
rume geondwlitan
ymb healfa gehwone,
hu þec heofones cyning
siðe geseceð,
ond sylf cymeð,
nimeð eard in þe,
swa hit ær gefyrn
witgan wisfæste
wordum sægdon,
65
cyðdon Cristes gebyrd,
cwædon þe to frofre,
burga betlicast.
Nu is þæt bearn cymen,
awæcned to wyrpe
weorcum Ebrea,
bringeð blisse þe,
benda onlyseð
niþum
genedde[?].
Nearoþearfe conn,
70
hu se earma sceal
are gebidan.
Eala wifa wynn
geond wuldres þrym,
fæmne freolicast
ofer ealne foldan sceat
þæs þe æfre sundbuend
secgan hyrdon,
arece us þæt geryne
þæt þe of roderum cwom,
75
hu þu eacnunge
æfre onfenge
bearnes þurh gebyrde,
ond þone gebedscipe
æfter monwisan
mod ne cuðes.
Ne we soðlice
swylc ne gefrugnan
in ærdagum
æfre gelimpan,
80
þæt ðu in sundurgiefe
swylce befenge,
ne we þære wyrde
wenan þurfon
toweard in tide.
Huru treow in þe
weorðlicu wunade,
nu þu wuldres þrym
bosme gebære,
ond no gebrosnad wearð
85
mægðhad se micla.
Swa eal manna bearn
sorgum sawað,
swa eft ripað,
cennað to cwealme.
Cwæð sio eadge mæg
symle sigores full,
sancta Maria:
"Hwæt is þeos wundrung
þe ge wafiað,
90
ond geomrende
gehþum mænað,
sunu Solimę
somod his dohtor?
Fricgað þurh fyrwet
hu ic fæmnan had,
mund minne geheold,
ond eac modor gewearð
mære meotudes suna.
Forþan þæt monnum nis
95
cuð geryne,
ac Crist onwrah
þæt is Euan scyld
eal forpynded,
wærgða aworpen,
ond gewuldrad is
se heanra had.
Hyht is onfangen
100
þæt nu bletsung mot
bæm gemæne,
werum ond wifum,
a to worulde forð
in þam uplican
engla dreame
mid soðfæder
symle wunian."
Eala earendel,
engla beorhtast,
105
ofer middangeard
monnum sended,
ond soðfæsta
sunnan leoma,
torht ofer tunglas,
þu tida gehwane
of sylfum þe
symle inlihtes!
Swa þu, god of gode
gearo acenned,
110
sunu soþan fæder,
swegles in wuldre
swa þec nu for þearfum
þin agen geweorc
bideð þurh byldo,
þæt þu þa beorhtan us
sunnan onsende,
ond þe sylf cyme
115
þæt ðu inleohte
þa þe longe ær,
þrosme beþeahte
ond in þeostrum her,
sæton sinneahtes;
synnum bifealdne
deorc deaþes sceadu
dreogan sceoldan.
Nu we hyhtfulle
hælo gelyfað
120
þurh þæt word godes
weorodum brungen,
þe on frymðe wæs
fæder ælmihtigum
efenece mid god,
ond nu eft gewearð
flæsc firena leas,
þæt seo fæmne gebær
geomrum to geoce.
God wæs mid us
125
gesewen butan synnum;
somod eardedon
mihtig meotudes bearn
ond se monnes sunu
geþwære on þeode.
We þæs þonc magon
secgan sigedryhtne
symle bi gewyrhtum,
þæs þe he hine sylfne us
sendan wolde.
130
Eala gæsta god,
hu þu gleawlice
mid noman ryhte
nemned wære
Emmanuhel,
swa hit engel gecwæð
ærest on Ebresc!
þæt is
eft[?] gereht,
rume bi gerynum:
"Nu is rodera weard,
135
god sylfa mid us."
Swa þæt gomele gefyrn
ealra cyninga cyning
ond þone clænan eac
sacerd soðlice
sægdon toweard,
swa se mæra iu,
Melchisedech,
gleaw in gæste
godþrym onwrah
140
eces alwaldan.
Se wæs æ bringend,
lara lædend,
þam longe his
hyhtan hidercyme,
swa him gehaten wæs,
þætte sunu meotudes
sylfa wolde
145
swylce grundas eac
gæstes mægne
siþe gesecan.
Nu hie softe þæs
bidon in bendum
hwonne bearn godes
cwome to cearigum.
Forþon cwædon swa,
suslum geslæhte:
"Nu þu sylfa cum,
150
heofones heahcyning.
Bring us hælolif,
werigum witeþeowum,
wope forcymenum,
bitrum brynetearum.
Is seo bot gelong
eal æt þe anum
[...] oferþearfum.
Hæftas hygegeomre
hider /es;
155
ne læt þe behindan,
þonne þu heonan cyrre,
mænigo þus micle,
ac þu miltse on us
gecyð cynelice,
Crist nergende,
wuldres æþeling,
ne læt awyrgde ofer us
onwald agan.
Læf us ecne gefean
160
wuldres þines,
þæt þec weorðien,
weoroda wuldorcyning,
þa þu geworhtes ær
hondum þinum.
þu in heannissum
wunast wideferh
mid waldend fæder."
"Eala Ioseph min,
Iacobes bearn,
165
mæg Dauides,
mæran cyninges,
nu þu freode scealt
fæste gedælan,
alætan lufan mine!"
"Ic lungre eam
deope gedrefed,
dome bereafod,
forðon ic worn for þe
worde hæbbe
170
sidra sorga
ond sarcwida,
hearmes gehyred,
ond me hosp sprecað,
tornworda fela.
Ic tearas sceal
geotan geomormod.
God eaþe mæg
gehælan hygesorge
heortan minre,
175
afrefran feasceaftne.
Eala fæmne geong,
mægð Maria!"
Hwæt bemurnest ðu,
cleopast cearigende?
Ne ic culpan in þe,
incan ænigne,
æfre onfunde,
womma geworhtra,
ond þu þa word spricest
180
swa þu sylfa sie
synna gehwylcre
firena gefylled."
Ic to fela hæbbe
þæs byrdscypes
bealwa onfongen!
Hu mæg ic ladigan
laþan spræce,
oþþe ondsware
ænige findan
185
wraþum towiþere?
Is þæt wide cuð
þæt ic of þam torhtan
temple dryhtnes
onfeng freolice
fæmnan clæne,
womma lease,
ond nu gehwyrfed is
þurh nathwylces.
Me nawþer deag,
190
secge ne swige.
Gif ic soð sprece,
þonne sceal Dauides
dohtor sweltan,
stanum astyrfed.
Gen strengre is
þæt ic morþor hele;
scyle manswara,
laþ leoda gehwam
lifgan siþþan,
195
fracoð in folcum."
þa seo fæmne onwrah
ryhtgeryno,
ond þus reordade:
"Soð ic secge
þurh sunu meotudes,
gæsta geocend,
þæt ic gen ne conn
þurh gemæcscipe
monnes ower,
200
ænges on eorðan,
ac me eaden wearð,
geongre in geardum,
þæt me Gabrihel,
heofones heagengel,
hælo gebodade.
Sægde soðlice
þæt me swegles gæst
leoman onlyhte,
sceolde ic lifes þrym
205
geberan, beorhtne sunu,
bearn eacen godes,
torhtes
tirfruman[?].
Nu ic his tempel eam
gefremed butan facne,
in me frofre gæst
geeardode.
Nu þu ealle forlæt
sare sorgceare.
Saga ecne þonc
210
mærum meotodes sunu
þæt ic his modor gewearð,
fæmne forð seþeah,
ond þu fæder cweden
woruldcund bi wene;
sceolde witedom
in him sylfum beon
soðe gefylled."
Eala þu soða
ond þu sibsuma
215
ealra cyninga cyning,
Crist ælmihtig,
hu þu ær wære
eallum geworden
worulde þrymmum
mid þinne wuldorfæder
cild acenned
þurh his cræft ond meaht!
Nis ænig nu
eorl under lyfte,
220
secg searoþoncol,
to þæs swiðe gleaw
þe þæt asecgan mæge
sundbuendum,
areccan mid ryhte,
hu þe rodera weard
æt frymðe genom
him to freobearne.
þæt wæs þara þinga
þe her þeoda cynn
225
gefrugnen mid folcum
æt fruman ærest
geworden under wolcnum,
þæt witig god,
lifes ordfruma,
leoht ond þystro
gedælde dryhtlice,
ond him wæs domes geweald,
ond þa wisan abead
weoroda ealdor:
230
"Nu sie geworden forþ
a to widan feore
leoht, lixende gefea,
lifgendra gehwam
þe in cneorissum
cende weorðen."
Ond þa sona gelomp,
þa hit swa sceolde,
leoma leohtade
leoda mægþum,
235
torht mid tunglum,
æfter þon tida bigong.
Sylfa sette
þæt þu sunu wære
efeneardigende
mid þinne engan frean
ærþon oht þisses
æfre gewurde.
þu eart seo snyttro
þe þas sidan gesceaft
240
mid þi waldende
worhtes ealle.
Forþon nis ænig þæs horsc,
ne þæs hygecræftig,
þe þin fromcyn mæge
fira bearnum
sweotule geseþan.
Cum, nu, sigores weard,
meotod moncynnes,
ond þine
miltse[?] her
245
arfæst ywe!
Us is eallum neod
þæt we þin medrencynn
motan cunnan,
ryhtgeryno,
nu we areccan ne mægon
þæt fædrencynn
fier owihte.
þu þisne middangeard
milde geblissa
250
þurh ðinne hercyme,
hælende Crist,
ond þa gyldnan geatu,
þe in geardagum
ful longe ær
bilocen stodan,
heofona heahfrea,
hat ontynan,
ond usic þonne gesece
þurh þin sylfes gong
255
eaðmod to eorþan.
Us is þinra arna þearf!
Hafað se awyrgda
wulf tostenced,
deor dædscua,
dryhten, þin eowde,
wide towrecene.
þæt ðu, waldend, ær
blode gebohtes,
þæt se bealofulla
260
hyneð heardlice,
ond him on hæft nimeð
ofer usse nioda lust.
Forþon we, nergend, þe
biddað geornlice
breostgehygdum
þæt þu hrædlice
helpe gefremme
wergum wreccan,
þæt se wites bona
265
in helle grund
hean gedreose,
ond þin hondgeweorc,
hæleþa scyppend,
mote arisan
ond on ryht cuman
to þam upcundan
æþelan rice,
þonan us ær þurh synlust
se swearta gæst
270
forteah ond fortylde,
þæt we, tires wone,
a butan ende
sculon ermþu dreogan,
butan þu usic þon ofostlicor,
ece dryhten,
æt þam leodsceaþan,
lifgende god,
helm alwihta,
hreddan wille.
275
Eala þu mæra
middangeardes
seo clæneste
cwen ofer eorþan
þara þe gewurde
to widan feore,
hu þec mid ryhte
ealle reordberend
hatað ond secgað,
hæleð geond foldan,
280
bliþe mode,
þæt þu bryd sie
þæs selestan
swegles bryttan.
Swylce þa hyhstan
on heofonum eac,
Cristes þegnas,
cweþað ond singað
þæt þu sie hlæfdige
halgum meahtum
285
wuldorweorudes,
ond
worldcundra[?]
hada under heofonum,
ond helwara.
Forþon þu þæt ana
ealra monna
geþohtest þrymlice,
þristhycgende,
þæt þu þinne mægðhad
meotude brohtes,
290
sealdes butan synnum.
Nan swylc ne cwom
ænig oþer
ofer ealle men,
bryd beaga hroden,
þe þa beorhtan lac
to heofonhame
hlutre mode
siþþan sende.
Forðon heht sigores fruma
295
his heahbodan
hider gefleogan
of his mægenþrymme
ond þe meahta sped
snude cyðan,
þæt þu sunu dryhtnes
þurh clæne gebyrd
cennan sceolde
monnum to miltse,
ond þe, Maria, forð
300
efne unwemme
a
gehealdan[?].
Eac we þæt gefrugnon,
þæt gefyrn bi þe
soðfæst sægde
sum woðbora
þæt he wære gelæded
þæt he lifes gesteald
305
in þam ecan ham
eal sceawode.
Wlat þa swa
wisfæst[?] witga geond þeodland
oþþæt he gestarode
þær gestaþelad wæs
æþelic ingong.
Eal wæs gebunden
deoran since
duru ormæte,
310
wundurclommum bewriþen.
Wende swiðe
þæt ænig elda
æfre
ne[?] meahte
swa fæstlice
forescyttelsas
on ecnesse
o
inhebban[?],
oþþe ðæs ceasterhlides
clustor onlucan,
315
ær him godes engel
þurh glædne geþonc
þa wisan onwrah
ond þæt word acwæð:
"Ic þe mæg secgan
þæt soð gewearð
þæt ðas gyldnan gatu
giet sume siþe
god sylf wile
gæstes mægne
320
gefælsian,
fæder ælmihtig,
ond þurh þa fæstan locu
foldan neosan,
ond hio þonne æfter him
ece
stondað[?]
simle singales
swa beclysed
þæt nænig oþer,
nymðe nergend god,
325
hy æfre ma
eft onluceð."
Nu þæt is gefylled
þæt se froda þa
mid eagum þær
on wlatade.
þu eart þæt wealldor,
þurh þe waldend frea
æne on þas eorðan
ut siðade,
330
ond efne swa þec gemette,
meahtum gehrodene,
clæne ond gecorene,
Crist ælmihtig.
Swa ðe æfter him
engla þeoden
lioþucægan bileac,
lifes brytta.
335
Iowa us nu þa are
þe se engel þe,
godes spelboda,
Gabriel brohte.
Huru þæs biddað
burgsittende
þæt ðu þa frofre
folcum cyðe,
þinre sylfre sunu.
Siþþan we
motan[?]340
anmodlice
ealle hyhtan,
nu we on þæt bearn foran
breostum stariað.
Geþinga us nu
þristum wordum
þæt he us ne læte
leng owihte
in þisse deaðdene
gedwolan hyran,
345
ac þæt he usic geferge
in fæder rice,
þær we sorglease
siþþan motan
wunigan in wuldre
mid weoroda god.
Eala þu halga
heofona dryhten,
þu mid fæder þinne
gefyrn wære
350
efenwesende
in þam æþelan ham.
Næs ænig þa giet
engel geworden,
ne þæs miclan
mægenþrymmes nan
ðe in roderum up
rice biwitigað,
þeodnes þryðgesteald
ond his þegnunga,
355
þa þu ærest wære
mid þone ecan frean
sylf settende
þas sidan gesceaft,
brade brytengrundas.
Bæm inc is gemæne
heahgæst hleofæst.
We þe, hælend Crist,
þurh eaðmedu
ealle biddað
360
þæt þu gehyre
hæfta stefne,
þinra
niedþiowa[?],
nergende god,
hu we sind geswencte
þurh ure sylfra gewill.
Habbað wræcmæcgas
wergan gæstas,
hetlen helsceaþa,
hearde
genyrwad[?],
365
gebunden bealorapum.
Is seo bot gelong
eall æt þe anum,
ece dryhten.
Hreowcearigum help,
þæt þin hidercyme
afrefre feasceafte,
þeah we fæhþo wið þec
þurh firena lust
gefremed hæbben.
370
Ara nu onbehtum
ond usse yrmþa geþenc,
hu
we[?] tealtrigað
tydran mode,
hwearfiað heanlice.
Cym nu, hæleþa cyning,
ne lata to lange.
Us is lissa þearf,
þæt þu us ahredde
ond us hælogiefe
375
soðfæst sylle,
þæt we siþþan forð
þa sellan þing
symle moten
geþeon on þeode,
þinne willan.
Eala seo wlitige,
weorðmynda full,
heah ond halig,
heofoncund þrynes,
380
brade geblissad
geond brytenwongas
þa mid ryhte sculon
reordberende,
earme eorðware
ealle mægene
hergan healice,
nu us hælend god
wærfæst onwrah
þæt we hine witan moton.
385
Forþon hy, dædhwæte,
dome geswiðde,
þæt soðfæste
seraphinnes cynn,
uppe mid englum
a bremende,
unaþreotendum
þrymmum singað
ful healice
hludan stefne,
390
fægre feor ond neah.
Habbaþ folgoþa
cyst mid cyninge.
Him þæt Crist forgeaf,
þæt hy motan his ætwiste
eagum brucan
simle singales,
swegle gehyrste,
weorðian waldend
wide ond side,
395
ond mid hyra fiþrum
frean ælmihtges
onsyne
weardiað[?],
ecan dryhtnes,
ond ymb þeodenstol
þringað georne
hwylc hyra nehst mæge
ussum nergende
flihte lacan
friðgeardum in.
400
Lofiað leoflicne
ond in leohte him
þa word cweþað,
ond wuldriað
æþelne ordfruman
ealra gesceafta:
"Halig eart þu, halig,
heahengla brego,
soð sigores frea,
simle þu bist halig,
405
dryhtna dryhten!
A þin dom wunað
eorðlic mid ældum
in ælce tid
wide geweorþad.
þu eart weoroda god,
forþon þu gefyldest
foldan ond rodoras,
wigendra hleo,
wuldres þines,
410
helm alwihta.
Sie þe in heannessum
ece hælo,
ond in eorþan lof,
beorht mid beornum.
þu gebletsad leofa,
þe in dryhtnes noman
dugeþum cwome
heanum to hroþre.
þe in heahþum sie
415
a butan ende
ece herenis."
Eala hwæt, þæt is wræclic wrixl
in wera life,
þætte moncynnes
milde scyppend
onfeng æt fæmnan
flæsc unwemme,
ond sio weres friga
wiht[?] ne cuþe,
420
ne þurh sæd ne cwom
sigores agend
monnes ofer moldan;
ac þæt wæs ma cræft
þonne hit eorðbuend
ealle cuþan
þurh geryne,
hu he, rodera þrim,
heofona heahfrea,
helpe gefremede
425
monna cynne
þurh his modor hrif.
Ond swa forðgongende
folca nergend
his forgifnesse
gumum to helpe
dæleð dogra gehwam,
dryhten weoroda.
Forþon we hine domhwate
dædum ond wordum
430
hergen holdlice.
þæt is healic ræd
monna gehwylcum
þe gemynd hafað,
þæt he symle oftost
ond inlocast
ond geornlicost
god weorþige.
He him þære lisse
lean forgildeð,
435
se gehalgoda
hælend sylfa,
efne in þam eðle
þær he ær ne cwom,
in lifgendra
londes wynne,
þær he gesælig
siþþan eardað,
ealne widan feorh
wunað butan ende. Amen.
440
Nu ðu geornlice
gæstgerynum,
mon se mæra,
modcræfte sec
þurh sefan snyttro,
þæt þu soð wite
hu þæt geeode,
þa se ælmihtiga
acenned wearð
þurh clænne had,
445
siþþan he Marian,
mægða weolman,
mærre meowlan,
mundheals geceas,
þæt þær in hwitum
hræglum gewerede
englas ne oðeowdun,
þa se æþeling cwom,
beorn in Betlem.
Bodan wæron gearwe
450
þa þurh hleoþorcwide
hyrdum cyðdon,
sægdon soðne gefean,
þætte sunu wære
in middangeard
meotudes acenned,
in Betleme.
Hwæþre in bocum ne cwið
þæt hy in hwitum þær
hræglum oðywden
455
in þa æþelan tid,
swa hie eft dydon
ða se brega mæra
to Bethania,
þeoden þrymfæst,
his þegna gedryht
gelaðade, leof weorud.
Hy þæs lareowes
on þam wildæge
word ne gehyrwdon,
460
hyra sincgiefan.
Sona wæron gearwe,
hæleð mid hlaford,
to þære halgan byrg,
þær him tacna fela
tires brytta
onwrah, wuldres helm,
wordgerynum,
ærþon up stige
ancenned sunu,
465
efenece bearn,
agnum fæder,
þæs ymb feowertig
þe he of foldan ær
from deaðe aras,
dagena rimes.
Hæfde þa gefylled,
swa ær biforan sungon,
witgena word
geond woruld innan
470
þurh his þrowinga.
þegnas heredon,
lufedun leofwendum
lifes agend,
fæder frumsceafta.
He him fægre þæs
leofum gesiþum
lean æfter geaf,
ond þæt word acwæð
waldend engla,
475
gefysed, frea mihtig,
to fæder rice:
"Gefeoð ge on ferððe!
Næfre ic from hweorfe,
ac ic lufan symle
læste wið eowic,
ond eow meaht giefe
ond mid wunige,
awo to ealdre,
þæt eow æfre ne bið
480
þurh gife mine
godes onsien.
Farað nu geond ealne
yrmenne grund,
geond widwegas,
weoredum cyðað,
bodiað ond bremað
beorhtne geleafan,
ond fulwiað
folc under roderum.
485
Hweorfað to
hæþnum[?],
hergas breotaþ,
fyllað ond feogað,
feondscype dwæscað,
sibbe sawað
on sefan manna
þurh meahta sped.
Ic eow mid wunige,
forð on frofre,
ond eow friðe healde
490
strengðu staþolfæstre
on stowa gehware."
ða wearð semninga
sweg on
lyfte[?]
hlud gehyred.
Heofonengla þreat,
weorud wlitescyne,
wuldres aras,
cwomun on corðre.
Cyning ure gewat
495
þurh þæs temples hrof
þær hy to segun,
þa þe leofes þa gen
last
weardedun[?]
on þam þingstede,
þegnas gecorene.
Gesegon hi on heahþu
hlaford stigan,
godbearn of grundum.
Him wæs geomor sefa
500
hat æt heortan,
hyge murnende,
þæs þe hi swa leofne
leng ne mostun
geseon under swegle.
Song ahofun
aras ufancunde,
æþeling
heredun[?],
lofedun liffruman,
leohte gefegun
505
þe of þæs hælendes
heafelan lixte.
Gesegon hy ælbeorhte
englas twegen
fægre ymb þæt frumbearn
frætwum blican,
cyninga wuldor.
Cleopedon of heahþu
wordum wrætlicum
ofer wera mengu
510
beorhtan reorde:
"Hwæt bidað ge,
Galilesce
guman on hwearfte?
Nu ge sweotule geseoð
soðne dryhten
on swegl faran;
sigores agend
wile up heonan
eard gestigan,
515
æþelinga ord,
mid þas engla gedryht,
ealra folca fruma,
fæder eþelstoll.
We mid þyslice
þreate willað
ofer heofona gehlidu
hlaford fergan
to þære beorhtan byrg
mid þas bliðan
gedryht[?],
520
ealra sigebearna
þæt seleste
ond æþeleste,
þe ge her on stariað
ond in frofre geseoð
frætwum blican.
Wile eft swa þeah
eorðan mægðe
sylfa gesecan
side herge,
525
ond þonne gedeman
dæda gehwylce
þara ðe gefremedon
folc under roderum."
ða wæs wuldres weard
wolcnum
bifongen[?],
heahengla cyning,
ofer hrofas upp,
haligra helm.
Hyht wæs geniwad,
530
blis in burgum,
þurh þæs beornes cyme.
Gesæt sigehremig
on þa swiþran hand
ece eadfruma
agnum fæder.
Gewitan him þa gongan
to Hierusalem
hæleð hygerofe,
in þa halgan burg,
535
geomormode,
þonan hy god nyhst
hyra wilgifan.
þær wæs wopes hring,
torne bitolden;
wæs seo treowlufu
hat æt heortan,
hreðer[?] innan weoll,
540
beorn breostsefa.
Bidon ealle þær
þegnas þrymfulle
þeodnes gehata
in þære torhtan byrig
tyn niht þa gen,
swa him sylf bibead
swegles agend,
ærþon up stige
ealles waldend
545
on heofona gehyld.
Hwite cwoman
eorla eadgiefan
englas togeanes.
ðæt is wel cweden,
swa gewritu secgað,
þæt him albeorhte
englas togeanes
in þa halgan tid
heapum cwoman,
550
sigan on swegle.
þa wæs symbla mæst
geworden in wuldre.
Wel þæt gedafenað
þæt to þære blisse,
beorhte gewerede,
in þæs þeodnes burg
þegnas cwoman,
weorud wlitescyne.
Gesegon wilcuman
555
on heahsetle
heofones waldend,
folca feorhgiefan,
frætwum ealles waldend
middangeardes
ond mægenþrymmes.
"Hafað nu se halga
helle bireafod
ealles þæs gafoles
þe hi geardagum
560
in þæt orlege
unryhte swealg.
Nu sind forcumene
ond in cwicsusle
gehynde ond gehæfte,
in helle grund
duguþum bidæled,
deofla cempan.
Ne meahtan wiþerbrogan
wige spowan,
565
wæpna wyrpum,
siþþan wuldres cyning,
heofonrices helm,
hilde gefremede
wiþ his ealdfeondum
anes meahtum,
þær he of hæfte ahlod
huþa mæste
of feonda byrig,
folces unrim,
570
þisne ilcan þreat
þe ge her on stariað.
Wile nu gesecan
sawla nergend
gæsta giefstol,
godes agen bearn,
æfter guðplegan.
Nu ge geare cunnon
hwæt se hlaford is
se þisne here lædeð,
575
nu ge fromlice
freondum togeanes
gongað glædmode.
Geatu, ontynað!
Wile in to eow
ealles waldend,
cyning on ceastre,
corðre ne lytle,
fyrnweorca fruma,
folc gelædan
580
in dreama dream,
ðe he on deoflum genom
þurh his sylfes sygor.
Sib sceal gemæne
englum ond ældum
a forð heonan
wesan wideferh.
Wær is ætsomne
godes ond monna,
gæsthalig treow,
585
lufu, lifes hyht,
ond ealles leohtes gefea."
Hwæt, we nu gehyrdan
hu þæt hælubearn
þurh his hydercyme
hals eft forgeaf,
gefreode ond gefreoþade
folc under wolcnum,
mære meotudes sunu,
þæt nu monna gehwylc
590
cwic þendan her
wunað[?],
geceosan mot
swa helle hienþu
swa heofones mærþu,
swa þæt leohte leoht
swa ða laþan niht,
swa þrymmes þræce
swa þystra wræce,
swa mid dryhten dream
swa mid deoflum hream,
595
swa wite mid wraþum
swa wuldor mid arum,
swa lif swa deað,
swa him leofre bið
to gefremmanne,
þenden flæsc ond gæst
wuniað in worulde.
Wuldor þæs age
þrynysse þrym,
þonc butan ende!
600
ðæt is þæs wyrðe
þætte werþeode
secgen dryhtne þonc
duguða gehwylcre
þe us sið ond ær
simle gefremede
þurh monigfealdra
mægna geryno.
He us æt giefeð
ond æhta sped,
605
welan ofer widlond,
ond weder liþe
under swegles hleo.
Sunne ond mona,
æþelast tungla
eallum scinað,
heofoncondelle,
hæleþum on eorðan.
Dreoseð deaw ond ren,
duguðe weccaþ
610
to feorhnere
fira cynne,
iecað eorðwelan.
þæs we ealles sculon
secgan þonc ond lof
þeodne ussum,
ond huru þære hælo
þe he us to hyhte forgeaf,
ða he þa yrmpðu
eft oncyrde
615
æt
his[?] upstige
þe we ær drugon,
ond geþingade
þeodbuendum
wið fæder swæsne
fæhþa mæste,
cyning anboren.
Cwide eft onhwearf
saulum to sibbe,
se þe ær sungen
wæs[?]620
þurh yrne hyge
ældum to sorge:
"Ic þec ofer eorðan geworhte,
on þære þu scealt yrmþum lifgan,
wunian in gewinne
ond wræce dreogan,
feondum to hroþor
fusleoð galan,
ond to þære ilcan scealt
eft geweorþan,
625
wyrmum aweallen,
þonan wites fyr
of þære eorðan scealt
eft gesecan."
Hwæt, us þis se æþeling
yðre gefremede
þa he leomum onfeng
ond lichoman,
monnes magutudre!
Siþþan meotodes sunu
630
engla eþel
up gestigan
wolde, weoroda god,
us se willa bicwom
heanum to helpe
on þa halgan tid.
Bi þon giedd awræc
Iob, swa he cuðe,
herede helm wera,
hælend lofede,
635
ond mid siblufan
sunu waldendes
freonoman cende,
ond hine fugel nemde,
þone Iudeas
ongietan ne meahtan
in ðære godcundan
gæstes strengðu.
Wæs þæs fugles flyht
feondum on eorþan
640
dyrne ond degol,
þam þe deorc gewit
hæfdon on hreþre,
heortan stænne.
Noldan hi þa torhtan
tacen oncnawan
þe him beforan fremede
freobearn godes,
monig
mislicu[?],
geond middangeard.
645
Swa se fæla fugel
flyges cunnode;
hwilum engla eard
up gesohte,
modig meahtum strang,
þone maran ham,
hwilum he to eorþan
eft gestylde,
þurh gæstes giefe
grundsceat sohte,
650
wende to worulde.
Bi þon se witga song:
"He wæs upp hafen
engla fæðmum
in his þa miclan
meahta spede,
heah ond halig,
ofer heofona þrym."
Ne meahtan þa þæs fugles
flyht gecnawan
655
þe þæs upstiges
ondsæc fremedon,
ond þæt ne gelyfdon,
þætte liffruma
in monnes hiw
ofer mægna þrym,
halig from hrusan,
ahafen wurde.
ða us geweorðade
se þas world gescop,
660
godes gæstsunu,
ond us giefe sealde,
uppe mid englum
ece staþelas,
ond eac monigfealde
modes snyttru
seow ond sette
geond sefan monna.
Sumum wordlaþe
wise sendeð
665
on his modes gemynd
þurh his muþes gæst,
æðele ondgiet.
Se mæg eal fela
singan ond secgan
þam bið snyttru cræft
bifolen on ferðe.
Sum mæg fingrum wel
hlude fore hæleþum
hearpan stirgan,
670
gleobeam gretan.
Sum mæg godcunde
reccan ryhte æ.
Sum mæg ryne tungla
secgan, side gesceaft.
Sum mæg searolice
wordcwide writan.
Sumum wiges sped
giefeð æt guþe,
þonne gargetrum
675
ofer scildhreadan
sceotend sendað,
flacor flangeweorc.
Sum mæg fromlice
ofer sealtne sæ
sundwudu drifan,
hreran holmþræce.
Sum mæg heanne beam
stælgne gestigan.
Sum mæg styled sweord,
680
wæpen gewyrcan.
Sum con wonga bigong,
wegas widgielle.
Swa se waldend us,
godbearn on grundum,
his giefe bryttað.
Nyle he ængum anum
ealle gesyllan
gæstes snyttru,
þy læs him gielp sceþþe
685
þurh his anes cræft
ofer oþre forð.
ðus god meahtig
geofum unhneawum,
cyning alwihta,
cræftum weorðaþ
eorþan tuddor;
swylce eadgum blæd
seleð on swegle,
sibbe ræreþ
690
ece to ealdre
engla ond monna;
swa he his weorc weorþað.
Bi þon se witga cwæð
þæt ahæfen wæren
halge gimmas,
hædre heofontungol,
healice upp,
sunne ond mona.
Hwæt sindan þa
695
gimmas swa scyne
buton god sylfa?
He is se soðfæsta
sunnan leoma,
englum ond eorðwarum
æþele scima.
Ofer middangeard
mona
lixeð[?],
gæstlic tungol,
swa seo godes circe
700
þurh gesomninga
soðes ond ryhtes
beorhte bliceð.
Swa hit on bocum cwiþ,
siþþan of grundum
godbearn astag,
cyning clænra gehwæs,
þa seo circe her
705
under hæþenra
hyrda gewealdum.
þær ða synsceaðan
soþes ne giemdon,
gæstes þearfe,
ac hi godes tempel
bræcan ond bærndon,
blodgyte worhtan,
feodan ond fyldon.
Hwæþre forð bicwom
710
þurh gæstes giefe
godes þegna
blæd[?]
æfter upstige
ecan dryhtnes.
Bi þon Salomon song,
sunu Dauiþes,
giedda gearosnottor
gæstgerynum,
waldend werþeoda,
ond þæt word acwæð:
715
"Cuð þæt geweorðeð,
þætte cyning engla,
meotud meahtum swið,
munt gestylleð,
gehleapeð hea dune,
hyllas ond cnollas
bewrið mid his wuldre,
woruld alyseð,
ealle eorðbuend,
þurh þone æþelan styll."
720
Wæs se forma hlyp
þa he on fæmnan astag,
mægeð unmæle,
ond þær mennisc hiw
onfeng butan firenum
þæt to frofre gewearð
eallum eorðwarum.
Wæs se oþer stiell
bearnes gebyrda,
þa he in binne wæs
725
in cildes hiw
claþum bewunden,
ealra þrymma þrym.
Wæs se þridda hlyp,
rodorcyninges ræs,
þa he on rode astag,
fæder, frofre gæst.
Wæs se feorða stiell
in byrgenne,
þa he þone beam ofgeaf,
730
foldærne fæst.
Wæs se fifta hlyp
þa he
hellwarena[?] heap forbygde
in cwicsusle,
cyning inne gebond,
feonda foresprecan,
fyrnum teagum,
gromhydigne,
þær he gen ligeð
735
in carcerne
clommum gefæstnad,
synnum gesæled.
Wæs se siexta hlyp,
haliges hyhtplega,
þa he to heofonum astag
on his ealdcyððe.
þa wæs engla þreat
on þa halgan tid
hleahtre bliþe
740
wynnum geworden.
Gesawan wuldres þrym,
æþelinga ord,
eðles neosan,
beorhtra bolda.
þa wearð burgwarum
eadgum ece gefea
æþelinges plega.
þus her on grundum
godes ece bearn
745
ofer heahhleoþu
hlypum stylde,
modig æfter muntum.
Swa we men sculon
heortan gehygdum
hlypum styllan
of mægne in mægen,
mærþum tilgan
þæt we to þam hyhstan
hrofe gestigan
750
halgum weorcum,
þær is hyht ond blis,
geþungen þegnweorud.
Is us þearf micel
þæt we mid heortan
hælo secen,
þær we mid gæste
georne gelyfað
þæt þæt hælobearn
heonan up stige
755
mid usse lichoman,
lifgende god.
Forþon we a sculon
idle lustas,
synwunde forseon,
ond þæs sellran gefeon.
Habbað we us to frofre
fæder on roderum
ælmeahtigne.
He his aras þonan,
760
halig of heahðu,
hider onsendeð,
þa us gescildaþ
wið sceþþendra
eglum[?] earhfarum,
þi læs unholdan
wunde gewyrcen,
þonne wrohtbora
in folc godes
forð onsendeð
765
of his brægdbogan
biterne stræl.
Forþon we fæste sculon
wið þam færscyte
symle wærlice
wearde healdan,
þy læs se attres ord
in gebuge,
biter bordgelac,
under banlocan,
770
feonda færsearo.
þæt bið frecne wund,
blatast benna.
Utan us beorgan þa,
þenden we on eorðan
eard weardien;
utan us to fæder
freoþa wilnian,
biddan bearn godes
ond þone bliðan gæst
775
þæt he us gescilde
wið sceaþan wæpnum,
laþra lygesearwum,
se us lif forgeaf,
leomu, lic ond gæst.
Si him lof symle
þurh woruld worulda,
wuldor on heofnum.
Ne þearf him ondrædan
deofla strælas
780
ænig on eorðan
ælda cynnes,
gromra garfare,
gif hine god scildeþ,
duguða dryhten.
Is þam dome neah
þæt we gelice sceolon
leanum hleotan,
swa we widefeorh
weorcum hlodun
785
geond sidne grund.
Us secgað bec
hu æt ærestan
eadmod astag
in middangeard
mægna goldhord,
in fæmnan fæðm
freobearn godes,
halig of heahþu.
Huru ic wene me
790
ond eac ondræde
dom
ðy[?] reþran,
ðonne eft cymeð
engla þeoden,
þe ic ne heold teala
þæt me hælend min
on bocum bibead.
Ic þæs brogan sceal
geseon synwræce,
þæs þe ic soð talge,
795
þær monig beoð
on gemot
læded[?]
þonne
C cwacað,
gehyreð cyning mæðlan,
rodera ryhtend,
sprecan reþe word
þam þe him ær in worulde
wace hyrdon,
800
þendan
Y ond
N yþast meahtan
frofre findan.
þær sceal forht monig
on þam wongstede
werig bidan
hwæt him æfter dædum
deman wille
wraþra wita.
Biþ se
W scæcen
805
eorþan frætwa.
U wæs longe
L flodum bilocen,
lifwynna dæl,
F on foldan.
þonne frætwe sculon
byrnan on bæle;
blac rasetteð
recen reada leg,
reþe scriþeð
810
geond woruld wide.
Wongas hreosað,
burgstede berstað.
Brond bið on tyhte,
æleð ealdgestreon
unmurnlice,
gæsta gifrast,
þæt geo guman heoldan,
þenden him on eorþan
onmedla wæs.
815
Forþon ic leofra gehwone
læran wille
þæt he ne agæle
gæstes þearfe,
ne on gylp geote,
þenden god wille
þæt he her in worulde
wunian mote,
somed siþian
sawel in lice,
820
in þam gæsthofe.
Scyle gumena gehwylc
on his geardagum
georne biþencan
þæt us milde bicwom
meahta waldend
æt ærestan
þurh þæs engles word.
Bið nu eorneste
þonne eft cymeð,
825
reðe ond ryhtwis.
Rodor bið onhrered,
ond þas miclan gemetu
middangeardes
beofiað[?] þonne.
Beorht cyning leanað
þæs þe hy on eorþan
eargum dædum
lifdon leahtrum fa.
þæs hi longe sculon
830
ferðwerige onfon
in fyrbaðe,
wælmum biwrecene,
wraþlic ondlean,
þonne mægna cyning
on gemot cymeð,
þrymma mæste.
þeodegsa bið
hlud gehyred
bi heofonwoman,
835
cwaniendra cirm,
cerge reotað
þa þe hyra weorcum
wace truwiað.
þonne from frumgesceape
gefrægen wurde
840
æfre on eorðan.
þær bið æghwylcum
synwyrcendra
on þa snudan tid
leofra micle
þonne eall þeos læne gesceaft,
þær he hine sylfne
on þam sigeþreate
behydan mæge,
þonne herga fruma,
845
æþelinga ord,
eallum demeð,
leofum ge laðum,
lean æfter ryhte,
þeoda gehwylcre.
Is us þearf micel
þæt we gæstes wlite
ær þam gryrebrogan
on þas gæsnan tid
georne biþencen.
850
Nu is þon gelicost
swa we on laguflode
ofer cald wæter
ceolum liðan
geond sidne sæ,
sundhengestum,
flodwudu fergen.
Is þæt frecne stream
yða ofermæta
þe we her on lacað
855
geond þas wacan woruld,
windge holmas
ofer deop gelad.
Wæs se drohtað strong
ærþon we to londe
geliden hæfdon
ofer hreone hrycg.
þa us help bicwom,
þæt us to hælo
hyþe gelædde,
860
godes gæstsunu,
ond us giefe sealde
þæt we oncnawan magun
ofer ceoles bord
hwær we sælan sceolon
sundhengestas,
ealde yðmearas,
ancrum fæste.
Utan us to þære hyðe
hyht staþelian,
865
ða us gerymde
rodera waldend,
halge on heahþu,
þa he heofonum astag.
ðonne mid fere
foldbuende
se micla dæg
meahtan dryhtnes
æt midre niht
mægne bihlæmeð,
870
scire gesceafte,
swa oft sceaða fæcne,
þeof þristlice,
þe on þystre fareð,
on sweartre niht,
sorglease hæleð
semninga forfehð
slæpe gebundne,
eorlas ungearwe
yfles genægeð.
875
Swa on Syne beorg
somod up cymeð
mægenfolc micel,
meotude getrywe,
beorht ond bliþe.
Him weorþeð blæd gifen!
þonne from feowerum
foldan sceatum,
þam ytemestum
eorþan rices,
880
englas ælbeorhte
on efen blawað
byman on brehtme.
Beofað middangeard,
hruse under hæleþum.
Hlydað tosomne,
trume ond torhte,
wið tungla gong,
singað ond swinsiaþ
suþan ond norþan,
885
eastan ond westan,
ofer
ealle[?] gesceaft.
Weccað of deaðe
dryhtgumena bearn,
eall monna cynn,
to meotudsceafte
egeslic of þære ealdan moldan,
hatað hy upp astandan
sneome of slæpe þy fæstan.
þær mon mæg sorgende folc
890
gehyran hygegeomor,
hearde gefysed,
cearum cwiþende
cwicra gewyrhtu,
forhte afærde.
þæt bið foretacna mæst
þara þe ær oþþe sið
æfre gewurde
monnum oþywed,
þær gemengde beoð
895
onhælo gelac
engla ond deofla,
beorhtra ond blacra.
Weorþeð bega cyme,
hwitra ond sweartra,
swa him is ham sceapen
ungelice,
englum ond deoflum.
þonne semninga
on Syne beorg
900
suþaneastan
sunnan leoma
cymeð of scyppende
scynan leohtor
þonne hit men mægen
modum ahycgan,
beorhte blican,
þonne bearn godes
þurh heofona gehleodu
hider oðyweð.
905
Cymeð wundorlic
Cristes onsyn,
æþelcyninges wlite,
eastan fram roderum,
on sefan swete
sinum folce,
biter bealofullum,
gebleod wundrum,
eadgum ond earmum
ungelice.
910
He bið þam godum
glædmod on gesihþe,
wlitig, wynsumlic,
weorude þam halgan,
on gefean fæger,
freond ond leoftæl,
lufsum ond liþe
leofum monnum
to sceawianne
þone scynan wlite,
915
weðne mid willum,
waldendes cyme,
mægencyninges,
þam þe him on mode ær
wordum ond weorcum
wel gecwemdun.
He bið þam yflum
egeslic ond grimlic
to geseonne,
synnegum monnum,
920
þam þær mid firenum cumað,
forð forworhte.
þæt mæg wites to wearninga
þam þe hafað wisne geþoht,
þæt se him eallunga
owiht ne ondrædeð,
se for ðære onsyne
egsan ne weorþeð
forht on ferðe,
þonne he frean gesihð
925
ealra gesceafta
ondweardne faran
mid mægenwundrum
mongum to þinge,
ond him on healfa
gehwone[?] heofonengla þreat
ymbutan farað,
ælbeorhtra scolu,
hergas haligra,
heapum geneahhe.
930
Dyneð deop gesceaft,
ond fore dryhtne færeð
wælmfyra mæst
ofer widne grund.
Hlemmeð hata leg,
heofonas berstað,
trume ond torhte,
tungol ofhreosað.
þonne weorþeð sunne
sweart gewended
935
on blodes hiw,
seo ðe beorhte scan
ofer ærworuld
ælda bearnum;
mona þæt sylfe,
þe ær moncynne
nihtes lyhte,
niþer gehreoseð
ond steorran swa some
stredað of heofone,
940
þurh ða strongan lyft
stormum abeatne.
Wile ælmihtig
mid his engla gedryht,
mægencyninga meotod,
on gemot cuman,
þrymfæst þeoden.
Bið þær his þegna eac
hreþeadig heap.
Halge sawle
945
mid hyra frean farað,
þonne folca weard
þurh egsan þrea
eorðan mægðe
sylfa geseceð.
Weorþeð geond sidne grund
hlud gehyred
heofonbyman stefn,
ond on seofon healfa
swogað windas,
950
blawað brecende
bearhtma mæste,
weccað ond woniað
woruld mid storme,
fyllað mid
fere[?] foldan gesceafte.
ðonne heard gebrec,
hlud, unmæte,
swar ond swiðlic,
swegdynna mæst,
955
ældum egeslic,
eawed weorþeð.
þær mægen werge
monna cynnes
wornum hweorfað
on widne leg,
þa þær cwice meteð
cwelmende fyr,
sume up, sume niþer,
ældes fulle.
960
þonne bið untweo
þæt þær Adames
cyn, cearena full,
cwiþeð
gesargad[?],
nales fore lytlum,
leode geomre,
ac fore þam mæstan
mægenearfeþum,
ðonne eall þreo
on efen nimeð
965
won fyres wælm
wide tosomne,
se swearta lig,
sæs mid hyra fiscum,
eorþan mid hire beorgum,
ond upheofon
torhtne mid his tunglum.
Teonleg somod
þryþum bærneð
þreo eal on an
970
grimme togædre.
Grornað gesargad
eal middangeard
on þa mæran tid.
Swa se gifra gæst
grundas geondseceð;
fylleð on foldwong
fyres egsan,
975
widmære blæst
woruld mid ealle,
hat, heorogifre.
Hreosað geneahhe
tobrocene burgweallas.
Beorgas gemeltað
ond heahcleofu,
þa[?] wið holme ær
fæste wið flodum
foldan
sceldun[?],
980
stið ond stæðfæst,
staþelas wið wæge,
wætre windendum.
þonne wihta gehwylce,
deora ond fugla,
deaðleg nimeð,
færeð æfter foldan
fyrswearta leg,
weallende wiga.
Swa ær wæter fleowan,
985
flodas afysde,
þonne on fyrbaðe
swelað sæfiscas;
sundes getwæfde
wægdeora gehwylc
werig swelteð,
byrneþ wæter swa weax.
þær bið wundra ma
þonne hit ænig on mode
mæge aþencan,
990
hu þæt gestun ond se storm
ond seo stronge lyft
brecað brade gesceaft.
Beornas gretað,
wepað wanende
wergum stefnum,
heane, hygegeomre,
hreowum gedreahte.
Seoþeð swearta leg
synne on fordonum,
995
ond goldfrætwe
gleda forswelgað,
eall ærgestreon
eþelcyninga.
ðær bið cirm ond cearu,
ond cwicra gewin,
gehreow ond hlud wop
bi heofonwoman,
earmlic ælda gedreag.
þonan ænig ne mæg,
1000
firendædum fah,
frið gewinnan,
legbryne losian
londes ower,
ac þæt fyr nimeð
þurh foldan gehwæt,
græfeð grimlice,
georne aseceð
innan ond utan
eorðan sceatas,
1005
oþþæt eall hafað
ældes leoma
woruldwidles wom
wælme forbærned.
ðonne mihtig god
on þone mæran beorg
mid þy mæstan
mægenþrymme cymeð,
heofonengla cyning,
halig scineð,
1010
wuldorlic ofer weredum,
waldende god,
ond hine ymbutan
æþelduguð betast,
halge herefeðan,
hlutre blicað,
eadig engla gedryht.
Ingeþoncum
forhte beofiað
fore fæder egsan.
1015
Forþon nis ænig wundor
hu him woruldmonna
seo unclæne gecynd,
cearum sorgende,
hearde ondrede,
ðonne sio halge gecynd,
hwit ond heofonbeorht,
heagengla mægen,
for ðære onsyne beoð
egsan afyrhte,
1020
bidað beofiende
beorhte gesceafte
dryhtnes domes.
Daga egeslicast
weorþeð in worulde,
þonne wuldorcyning
þurh þrym þreað
þeoda gehwylce,
hateð arisan
reordberende
1025
of foldgrafum,
folc anra gehwylc,
cuman to gemote
moncynnes gehwone.
þonne eall hraðe
Adames cynn
onfehð flæsce,
weorþeð foldræste
eardes æt ende.
Sceal þonne anra gehwylc
1030
fore Cristes cyme
cwic arisan,
leoðum onfon
ond lichoman,
edgeong wesan.
Hafað eall on him
þæs þe he on foldan
in fyrndagum,
godes oþþe gales,
on his gæste gehlod,
1035
geara gongum,
hafað ætgædre bu,
lic ond sawle.
Sceal on leoht cuman
sinra weorca wlite
ond worda gemynd
ond heortan gehygd
fore heofona cyning.
ðonne biþ geyced
ond geedniwad
1040
moncyn þurh meotud.
Micel ariseð
dryhtfolc to dome,
siþþan deaþes bend
toleseð
liffruma[?].
Lyft bið onbærned,
hreosað heofonsteorran,
hyþað wide
gifre glede,
gæstas hweorfað
1045
on ecne eard.
Opene weorþað
ofer middangeard
monna dæde.
Ne magun hord
weras[?],
heortan geþohtas,
fore waldende
wihte bemiþan.
Ne sindon him dæda dyrne,
ac þær bið dryhtne cuð
1050
on þam miclan dæge,
hu monna gehwylc
ond eall ondweard
þæt hi ær oþþe sið
worhtun in worulde.
Ne bið þær wiht forholen
monna gehygda,
ac se mæra dæg
1055
hreþerlocena hord,
heortan geþohtas,
ealle ætyweð.
ær sceal geþencan
gæstes þearfe,
se þe gode mynteð
bringan beorhtne wlite,
þonne bryne costað,
hat, heorugifre,
hu gehealdne sind
1060
sawle wið synnum
fore sigedeman.
ðonne sio byman stefen
ond se beorhta segn,
ond þæt hate fyr
ond seo hea duguð,
ond se engla þrym
ond se egsan þrea,
ond se hearda dæg
ond seo hea rod,
1065
ryht aræred
rices to beacne,
folcdryht wera
biforan bonnað,
sawla gehwylce
þara þe sið oþþe ær
on lichoman
leoþum onfengen.
ðonne weoroda mæst
fore waldende,
1070
ece ond edgeong,
ondweard gæð
neode ond nyde,
bi noman gehatne,
berað breosta hord
fore bearn godes,
feores frætwe.
Wile fæder eahtan
hu gesunde suna
sawle bringen
1075
of þam eðle
þe hi on lifdon.
ðonne beoð bealde
þa þe beorhtne wlite
meotude bringað.
Bið hyra meaht ond gefea
swiðe gesæliglic
sawlum to gielde,
wuldorlean weorca.
Wel is þam þe
motun[?]1080
on þa grimman tid
gode lician.
þær him sylfe geseoð
sorga mæste,
Ne bið him to are
þæt þær fore ellþeodum
usses dryhtnes rod
ondweard stondeð,
1085
beacna beorhtast,
blode bistemed,
heofoncyninges
hlutran dreore,
biseon mid swate
þæt ofer side gesceaft
scire scineð.
Sceadu beoð bidyrned
þær se leohta beam
leodum byrhteð.
1090
þæt þeah to teonum
geteod[?] weorþeð,
þeodum to þrea,
þam þe þonc gode
womwyrcende
wita ne cuþun,
þæs he on þone halgan beam
ahongen wæs
fore moncynnes
manforwyrhtu,
1095
þær he leoflice
lifes ceapode,
þeoden moncynne,
on þam dæge,
mid þy weorðe,
þe no wom dyde
his lichoma
leahtra firena,
mid þy usic alysde.
þæs he eftlean wile
1100
þurh eorneste
ealles
gemonian[?],
ðonne sio reade
rod ofer ealle
swegle scineð
on þære sunnan gyld.
On þa forhtlice
firenum fordone,
swearte synwyrcend,
sorgum wlitað,
1105
geseoð him to bealwe
þæt him betst bicwom,
þær hy hit to gode
ongietan woldan.
Ond eac þa ealdan wunde
ond þa openan dolg
on hyra dryhtne geseoð
dreorigferðe,
swa him mid næglum þurhdrifan
niðhycgende
1110
þa hwitan honda
ond þa halgan fet,
ond of his sidan swa some
swat forletan,
þær blod ond wæter
bu tu ætsomne
ut bicwoman
fore eagna gesyhð,
rinnan fore rincum,
þa he on rode wæs.
1115
Eall þis magon him sylfe
geseon þonne,
open, orgete,
þæt he for ælda lufan,
firenfremmendra,
fela þrowade.
Magun leoda bearn
leohte oncnawan
hu hine lygnedon
lease on geþoncum,
1120
hysptun hearmcwidum,
ond on his hleor somod
hyra spatl speowdon.
Spræcon him edwit,
ond on þone eadgan
ondwlitan swa some
helfuse men
hondum slogun,
folmum areahtum
ond fystum eac,
1125
ond ymb his heafod
heardne gebigdon
beag þyrnenne,
blinde on geþoncum,
dysge ond gedwealde.
Gesegun þa dumban gesceaft,
eorðan ealgrene
ond uprodor,
forhte gefelan
frean þrowinga,
1130
ond mid cearum cwiðdun,
þeah hi cwice næron,
þa[?] hyra scyppend
sceaþan onfengon
syngum hondum.
Sunne wearð adwæsced,
þream aþrysmed;
þa sio þeod geseah
in Hierusalem
godwebba cyst
1135
þæt ær ðam halgan
huse sceolde
to weorþunga
weorud sceawian;
ufan eall forbærst
þæt hit on eorþan læg
on twam styccum.
þæs temples segl,
wundorbleom geworht
to wlite þæs huses,
1140
sylf slat on tu,
swylce hit seaxes ecg
scearp þurhwode.
Scire burstan
muras ond stanas
monge æfter foldan,
ond seo eorðe eac,
egsan myrde,
beofode on bearhtme,
ond se brada sæ
1145
cyðde cræftes meaht
ond of clomme bræc
up yrringa
on eorþan fæðm,
ge on stede scynum
steorran forleton
hyra swæsne wlite.
On þa sylfan tid
heofon hluttre ongeat
hwa hine healice
1150
torhtne getremede
tungolgimmum;
forþon he his bodan sende,
þa wæs geboren ærest
gesceafta scircyning.
Hwæt, eac scyldge men
gesegon to soðe,
þy sylfan dæge
þe on þrowade,
þeodwundor micel,
1155
þætte eorðe ageaf
þa hyre on lægun.
þa þe heo ær fæste
bifen hæfde,
deade bibyrgde,
þe dryhtnes bibod
heoldon on hreþre.
Hell eac ongeat,
1160
scyldwreccende,
þæt se scyppend cwom,
waldende god,
þa heo þæt weorud ageaf,
hloþe of ðam hatan hreþre.
Hyge wearð mongum blissad,
sawlum sorge toglidene.
Hwæt, eac sæ cyðde
hwa hine gesette
on sidne grund,
1165
tirmeahtig cyning;
forþon he hine tredne him
ongean gyrede,
þonne god wolde
ofer sine yðe gan.
Eahstream ne dorste
his
frean[?] fet
flode bisencan,
ge eac beamas onbudon
hwa hy mid bledum sceop,
1170
monge, nales fea,
ða mihtig god
on hira anne gestag
þær he earfeþu
geþolade fore þearfe
þeodbuendra,
laðlicne deað
leodum to helpe.
ða wearð beam monig
blodigum tearum
1175
birunnen under rindum,
reade ond þicce;
sæp wearð to swate.
þæt asecgan ne
magun[?]
foldbuende
þurh frod gewit,
hu fela þa onfundun
þa gefelan ne magun
dryhtnes þrowinga,
deade gesceafte.
1180
þa þe æþelast sind
eorðan gecynda,
ond heofones eac
heahgetimbro,
eall fore þam anum
unrot gewearð,
forhtafongen.
þeah hi ferðgewit
of hyra æþelum
ænig ne cuþen,
1185
wendon swa þeah wundrum,
þa hyra waldend for
of lichoman.
Leode ne cuþon,
modblinde men
meotud oncnawan,
flintum heardran,
þæt hi frea nerede
fram hellcwale
halgum meahtum,
1190
alwalda god.
þæt æt ærestan
foreþoncle men
from fruman worulde
þurh wis gewit,
witgan dryhtnes,
halge higegleawe,
hæleþum sægdon,
oft, nales æne,
ymb þæt æþele bearn,
1195
ðæt se earcnanstan
eallum sceolde
to hleo ond to hroþer
hæleþa cynne
weorðan in worulde,
wuldres agend,
eades ordfruma,
þurh þa æþelan cwenn.
Hwæs weneð se
þe mid gewitte nyle
1200
gemunan þa mildan
meotudes lare,
ond eal ða earfeðu
þe he fore ældum adreag,
forþon þe he wolde
þæt we wuldres eard
Swa þam bið grorne
on þam grimman dæge
1205
domes þæs miclan,
þam þe dryhtnes sceal,
deaðfirenum forden,
dolg sceawian,
wunde ond wite.
On werigum sefan
geseoð sorga mæste,
hu se sylfa cyning
mid sine lichoman
lysde of firenum
1210
þurh milde mod,
þæt hy mostun manweorca
tome lifgan,
ond tires blæd
ecne agan.
Hy þæs eðles þonc
hyra waldende
wita ne cuþon;
forþon þær to teonum
þa tacen geseoð
1215
orgeatu on gode,
ungesælge,
þonne Crist siteð
on his cynestole,
on heahsetle,
heofonmægna god,
fæder ælmihtig.
Folca gehwylcum
scyppend scinende
scrifeð bi gewyrhtum,
1220
eall æfter ryhte
rodera waldend.
ðonne beoð gesomnad
on þa swiþran hond
þa clænan folc,
Criste sylfum
gecorene bi cystum,
þa ær sinne cwide georne
lustum læstun
on hyra lifdagum,
1225
ond þær womsceaþan
on þone wyrsan dæl
fore scyppende
scyrede weorþað,
hateð him gewitan
on þa winstran hond,
sigora soðcyning,
synfulra weorud.
þær hy arasade
reotað ond beofiað
1230
fore frean forhte,
swa fule swa gæt,
unsyfre folc,
arna ne wenað.
ðonne bið gæsta dom
fore gode sceaden
wera cneorissum,
swa hi geworhtun ær,
þær bið on eadgum
eðgesyne
1235
þreo tacen somod,
þæs þe hi hyra þeodnes wel
wordum ond weorcum
willan heoldon.
þæt hy fore leodum
leohte blicaþ,
blæde ond byrhte
ofer burga gesetu.
1240
Him on scinað
ærgewyrhtu,
on sylfra gehwam
sunnan beorhtran.
Oþer is to eacan
ondgete swa some,
þæt hy him in wuldre witon
waldendes giefe,
ond on seoð,
eagum to wynne,
1245
þæt hi on heofonrice
hlutre[?] dreamas
eadge mid englum
agan
motun[?].
ðonne bið þridde,
hu on þystra bealo
þæt gesælige weorud
gesihð þæt fordone
sar þrowian,
synna to wite,
1250
weallendne lig,
ond wyrma slite
bitrum ceaflum,
byrnendra scole.
Of þam him aweaxeð
wynsum gefea,
þonne hi þæt yfel geseoð
oðre dreogan,
þæt hy þurh miltse
meotudes genæson.
1255
ðonne hi þy geornor
gode þonciað
blædes ond blissa
þe hy bu geseoð,
þæt he hy generede
from niðcwale
ond eac forgeaf
ece dreamas;
bið him hel bilocen,
heofonrice agiefen.
1260
Swa sceal gewrixled
þam þe ær wel heoldon
þurh modlufan
meotudes willan.
ðonne bið þam oþrum
ungelice
willa geworden.
Magon weana to fela
geseon on him selfum,
synne genoge
1265
atolearfoða
ær gedenra.
þær him sorgendum
sar oðclifeð,
þroht þeodbealu,
on þreo healfa.
An is þara
þæt hy him yrmþa to fela,
grim helle fyr,
gearo to wite
1270
ondweard seoð,
on þam hi awo sculon,
wræc winnende,
wærgðu dreogan.
þonne is him oþer
earfeþu swa some
scyldgum to sconde,
þæt hi þær scoma mæste
dreogað fordone.
On him dryhten gesihð
1275
nales feara sum
firenbealu laðlic,
ond þæt ællbeorhte
eac sceawiað
heofonengla here,
ond hæleþa bearn,
ealle eorðbuend
ond atol deofol,
mircne mægencræft,
manwomma gehwone
1280
magun þurh þa lichoman,
leahtra firene,
geseon on þam sawlum.
Beoð þa syngan flæsc
scandum þurhwaden
swa þæt scire glæs,
þæt mon yþæst mæg
eall þurhwlitan.
ðonne bið þæt þridde
þearfendum sorg,
1285
cwiþende cearo,
þæt hy on þa clænan seoð,
hu hi fore goddædum
glade blissiað,
þa hy, unsælge,
ær forhogdun
to donne
þonne him dagas læstun;
ond be hyra weorcum
wepende sar
1290
þæt hi ær freolice
fremedon unryht.
Geseoð hi þa betran
blæde scinan;
ne bið him hyra yrmðu
an to wite,
ac þara oþerra
ead to sorgum,
þæs þe hy swa fægre
gefean[?] on fyrndagum
1295
ond swa ænlice
anforletun,
þurh leaslice
lices wynne,
earges flæschoman
idelne lust.
þær hi ascamode,
scondum gedreahte,
swiciað on swiman;
synbyrþenne,
1300
firenweorc berað,
on þæt þa folc seoð.
Wære him þonne betre
þæt hy bealodæde,
ælces unryhtes,
ær gescomeden
fore anum men,
eargra weorca,
godes bodan sægdon
þæt hi to gyrne wiston
1305
firendæda on him.
Ne mæg þurh þæt flæsc se scrift
geseon on þære sawle,
hwæþer him mon soð þe lyge
sagað on hine sylfne,
þonne he þa synne bigæð.
Mæg mon swa þeah gelacnigan
leahtra gehwylcne,
yfel unclæne,
gif he hit anum gesegð,
1310
ond nænig bihelan mæg
on þam heardan dæge
wom unbeted,
ðær hit þa weorud geseoð.
Eala, þær we nu magon
wraþe firene
geseon on ussum sawlum,
synna wunde,
mid lichoman
leahtra gehygdu,
1315
eagum unclæne
ingeþoncas!
Ne þæt ænig mæg
oþrum gesecgan
mid hu micle elne
æghwylc wille
þurh ealle list
lifes tiligan,
feores forhtlice,
forð aðolian,
1320
synrust þwean
ond hine sylfne þrean,
ond þæt wom ærran
wunde hælan,
þone lytlan fyrst
þe her lifes sy,
þæt he mæge fore eagum
eorðbuendra
unscomiende
eðles mid monnum
1325
brucan bysmerleas,
þendan bu somod
lic ond sawle
lifgan mote.
Nu we sceolon georne
gleawlice þurhseon
usse hreþercofan
heortan eagum,
innan[?] uncyste.
We mid þam oðrum ne magun,
1330
heafodgimmum,
hygeþonces ferð
eagum þurhwlitan
ænge þinga,
hwæþer him yfel þe god
under wunige,
þæt he on þa grimman tid
gode licie,
þonne he ofer weoruda gehwylc
wuldre scineð
1335
of his heahsetle
hlutran lege.
þær he fore englum
ond fore elþeodum
to þam eadgestum
ærest
mæðleð[?],
ond him swæslice
sibbe gehateð,
heofona heahcyning;
halgan reorde
1340
frefreð he fægre
ond him friþ beodeð,
hateð hy gesunde
ond gesenade
on eþel faran
engla dreames,
ond þæs to widan feore
willum neotan:
"Onfoð nu mid freondum
mines fæder rice
1345
þæt eow wæs ær woruldum
wynlice gearo,
blæd mid blissum,
beorht eðles wlite,
hwonne ge þa lifwelan
mid þam
leofstum[?],
swase swegldreamas,
geseon mosten.
Ge þæs earnedon
þa ge earme men,
1350
woruldþearfende,
willum
onfengun[?]
on mildum sefan.
ðonne hy him þurh minne noman
eaðmode to eow
arna bædun,
þonne ge hyra hulpon
ond him hleoð gefon,
hingrendum hlaf
ond hrægl nacedum;
1355
ond þa þe on sare
seoce lagun,
æfdon unsofte,
adle gebundne,
to þam ge holdlice
hyge staþeladon
mid modes myne.
Eall ge þæt me dydon,
ðonne ge hy mid sibbum sohtun,
ond hyra sefan trymedon
1360
forð on frofre.
þæs ge fægre sceolon
lean mid leofum
lange brucan."
Onginneð þonne to þam yflum
ungelice
wordum mæðlan
þe him bið on þa wynstran hond,
þurh egsan þrea,
alwalda god.
1365
Ne þurfon hi þonne to meotude
miltse gewenan,
lifes ne lissa,
ac þær lean cumað
werum bi gewyrhtum
worda ond dæda,
reordberendum;
sceolon þone ryhtan dom
anne geæfnan,
egsan fulne.
1370
Bið þær seo miccle
milts afyrred
þeodbuendum,
on þam dæge,
þæs ælmihtigan,
þonne he yrringa
on þæt fræte folc
firene stæleð
laþum wordum,
hateð hyra lifes riht
1375
ondweard
ywan[?] þæt he him ær forgeaf
syngum to sælum.
Onginneð sylf cweðan,
swa he to anum sprece,
ond hwæþre ealle mæneð,
firensynnig folc,
frea ælmihtig:
"Hwæt, ic þec mon
minum hondum
1380
ærest geworhte,
ond þe ondgiet sealde.
Of lame ic þe
leoþo[?] gesette,
geaf ic ðe lifgendne gæst,
arode þe ofer ealle gesceafte,
gedyde ic þæt þu onsyn hæfdest,
mægwlite me gelicne.
Geaf ic þe eac meahta sped,
welan ofer widlonda gehwylc,
nysses þu wean ænigne dæl,
1385
ðystra þæt þu þolian sceolde.
þu þæs þonc ne wisses.
þa ic ðe swa scienne
gesceapen hæfde,
wynlicne geworht,
ond þe welan forgyfen
þæt ðu mostes wealdan
worulde gesceaftum,
ða ic þe on þa fægran
foldan gesette
1390
to neotenne
neorxnawonges
beorhtne blædwelan,
bleom scinende,
ða þu lifes word
læstan noldes,
ac min bibod bræce
be þines bonan worde.
Fæcnum feonde
furþor hyrdes,
1395
sceþþendum scaþan,
þonne þinum scyppende.
Nu ic ða ealdan race
anforlæte,
hu þu æt ærestan
yfle gehogdes,
firenweorcum forlure
þæt ic ðe to fremum sealde.
þa ic þe goda swa fela
forgiefen hæfde
1400
ond þe on þam eallum
eades to lyt
mode þuhte,
gif þu meahte sped
efenmicle gode
agan ne moste,
ða þu of þan gefean
fremde wurde,
feondum to willan
feor aworpen.
1405
Neorxnawonges wlite
nyde sceoldes
agiefan geomormod,
gæsta eþel,
earg ond unrot,
eallum bidæled
dugeþum ond dreamum,
ond þa bidrifen wurde
on þas þeostran weoruld,
þær þu þolades siþþan
1410
mægenearfeþu
micle stunde,
sar ond swar gewin
ond sweartne deað,
ond æfter
hingonge[?] hreosan sceoldes
hean in helle,
helpendra leas.
ða mec ongon hreowan
þæt min hondgeweorc
1415
on feonda geweald
feran sceolde,
moncynnes tuddor
mancwealm seon,
sceolde uncuðne
eard cunnian,
sare siþas.
þa ic sylf gestag,
maga in modor,
þeah wæs hyre mægdenhad
1420
æghwæs onwalg.
Wearð ic ana geboren
folcum to frofre.
Mec mon folmum biwond,
biþeahte mid þearfan wædum,
ond mec þa on þeostre alegde
biwundenne mid wonnum claþum.
Hwæt, ic þæt for worulde geþolade!
Lytel þuhte ic leoda bearnum,
læg ic on heardum stane,
1425
cildgeong on crybbe.
Mid þy ic þe wolde cwealm afyrran,
hat helle bealu,
þæt þu moste halig scinan
eadig on þam ecan life,
forðon ic þæt earfeþe wonn.
Næs me for mode,
ac ic on magugeoguðe
yrmþu geæfnde,
arleas licsar,
1430
þæt ic þurh þa
wære
þe[?] gelic,
ond þu meahte
minum weorþan
mægwlite gelic,
mane bidæled.
Ond fore monna lufan
min þrowade
heafod hearmslege;
hleor geþolade,
1435
oft ondlata,
arleasra spatl,
of muðe onfeng,
manfremmendra.
Swylce hi me geblendon
bittre tosomne
unswetne drync
ecedes ond geallan.
ðonne ic fore folce onfeng
feonda geniðlan,
1440
fylgdon me mid firenum,
fæhþe ne rohtun,
ond mid sweopum slogun.
Ic þæt sar for ðe
þurh eaðmedu
eall geþolade,
hosp ond heardcwide.
þa hi hwæsne beag
ymb min heafod
heardne gebygdon,
1445
þream biþrycton,
se wæs of þornum geworht.
ða ic wæs ahongen
on heanne beam,
rode gefæstnad,
ða hi ricene mid spere
of minre sidan
swat ut
guton[?],
dreor to foldan,
þæt þu of deofles þurh þæt
1450
nydgewalde
genered wurde.
ða ic, womma leas,
wite þolade,
yfel earfeþu,
oþþæt ic anne forlet
of minum lichoman
lifgendne gæst.
Geseoð nu þa feorhdolg
þe ge gefremedun ær
1455
on minum folmum
ond on fotum swa some,
þurh þa ic hongade
hearde gefæstnad;
meaht her eac geseon
orgete nu gen
on minre sidan
swatge wunde.
Hu þær wæs unefen racu
unc gemæne!
1460
Ic onfeng þin sar
þæt þu moste gesælig
mines eþelrices
eadig neotan,
ond þe mine deaðe
deore gebohte
þæt longe lif
þæt þu on leohte siþþan,
wlitig, womma leas,
wunian mostes.
1465
Læg min flæschoma
in foldan bigrafen,
niþre gehyded,
se ðe nængum scod,
in byrgenne,
þæt þu meahte beorhte uppe
on roderum wesan,
rice mid englum.
For hwon forlete þu
lif þæt scyne
1470
þæt ic þe for lufan
mid mine lichoman
heanum to helpe
hold gecypte?
Wurde þu þæs gewitleas
þæt þu waldende
þinre alysnesse
þonc ne wisses?
Ne ascige ic nu
owiht bi þam bitran
1475
deaðe minum
þe ic adreag fore þe,
ac forgield me þin lif,
þæs þe ic iu þe min
þurh woruldwite
weorð gesealde;
ðæs lifes ic manige
þe þu mid leahtrum hafast
ofslegen synlice
sylfum to sconde.
1480
For hwan þu þæt selegescot
þæt ic me swæs on þe
þurh firenlustas,
fule synne,
unsyfre bismite
sylfes willum?
Ge þu þone lichoman
þe ic alysde me
1485
feondum of fæðme,
ond þa him firene forbead,
scyldwyrcende
scondum gewemdest.
For hwon ahenge þu mec hefgor
on þinra honda rode
þonne iu hongade?
Hwæt, me þeos heardra þynceð!
Nu is swærra mid mec
þinra synna rod
1490
þe ic unwillum
on beom gefæstnad,
þonne seo oþer wæs
þe ic ær gestag,
willum minum,
þa mec þin wea swiþast
æt heortan gehreaw,
þa ic þec from helle ateah,
þær þu hit wolde sylfa
siþþan gehealdan.
1495
Ic wæs on worulde wædla
þæt ðu wurde welig in heofonum,
earm ic wæs on eðle þinum
þæt þu
wurde[?] eadig on minum.
þa ðu þæs ealles
ænigne þonc
þinum nergende
nysses on mode.
Bibead ic eow
þæt ge broþor mine
1500
in woruldrice
wel aretten
of þam æhtum
þe ic eow on eorðan geaf,
earmra hulpen.
Earge ge þæt læstun,
þearfum forwyrndon
þæt hi under eowrum þæce mosten
in gebugan,
ond him æghwæs oftugon,
1505
þurh heardne hyge,
hrægles nacedum,
moses meteleasum.
þeah hy him þurh minne noman
werge, wonhale,
wætan bædan,
drynces gedreahte,
duguþa lease,
þurste geþegede,
ge him þriste oftugon.
1510
Sarge ge ne sohton,
ne him swæslic word
frofre gespræcon,
þæt hy þy freoran hyge
mode gefengen.
Eall ge þæt me dydan,
to hynþum heofoncyninge.
þæs ge sceolon hearde adreogan
wite to widan ealdre,
wræc mid deoflum geþolian."
1515
ðonne þær ofer ealle
egeslicne cwide
sylf sigora weard,
sares fulne,
ofer þæt fæge folc
forð forlæteð,
cwið to þara synfulra
sawla feþan:
"Farað nu, awyrgde,
willum biscyrede
1520
engla dreames,
on ece fir
þæt wæs Satane
ond his gesiþum mid,
deofle gegearwad
ond þære deorcan scole,
hat ond heorogrim.
On þæt ge hreosan sceolan!"
Ne magon hi þonne gehynan
heofoncyninges bibod,
1525
rædum birofene.
Sceolon raþe feallan
on grimne grund
þa ær wiþ gode wunnon.
Bið þonne rices weard
reþe ond meahtig,
yrre ond egesful.
Ondweard ne mæg
on þissum foldwege
feond gebidan.
1530
Swapeð sigemece
mid þære
swiðran[?] hond
þæt on þæt deope dæl
deofol gefeallað
in sweartne leg,
synfulra here
under foldan sceat,
fæge gæstas
on wraþra wic,
womfulra scolu
1535
werge to forwyrde
on witehus,
deaðsele deofles.
Nales dryhtnes gemynd
siþþan gesecað,
synne ne aspringað,
þær hi leahtrum fa,
lege gebundne,
swylt þrowiað.
Bið him synwracu
1540
ondweard undyrne;
þæt is ece cwealm.
Ne mæg þæt hate dæl
of heoloðcynne
in sinnehte
synne forbærnan
to widan feore,
wom of þære sawle,
ac þær se deopa seað
dreorge fedeð,
1545
grundleas giemeð
gæsta on þeostre,
æleð hy mid þy ealdan lige,
ond mid þy egsan forste,
wraþum wyrmum
ond mid wita fela,
frecnum feorhgomum,
folcum scendeð.
þæt we magon eahtan
ond on an cweþan,
1550
soðe secgan,
þæt se sawle weard,
lifes wisdom,
forloren hæbbe,
se þe nu ne giemeð
hwæþer his gæst sie
earm þe eadig,
þær he ece sceal
æfter hingonge
hamfæst wesan.
1555
Ne bisorgað he
synne to fremman,
wonhydig mon,
ne he wihte hafað
hreowe on mode
þæt him halig gæst
losige þurh leahtras
on þas lænan tid.
ðonne mansceaða
fore meotude forht,
1560
deorc on þam dome standeð,
ond deaðe fah,
wommum awyrged,
bið se wærloga
fyres afylled.
Feores unwyrðe,
egsan geþread,
ondweard gode
won ond wliteleas
hafað werges bleo,
1565
facentacen feores.
ðonne firena bearn
tearum geotað,
þonne þæs tid ne biþ,
synne cwiþað;
ac hy to sið doð
gæstum helpe,
ðonne þæs giman nele
weoruda waldend,
hu þa womsceaþan
1570
hyra ealdgestreon
on þa openan tid
sare greten.
Ne biþ þæt sorga tid
leodum alyfed,
þæt þær læcedom
findan mote,
se þe nu his feore nyle
hælo strynan
þenden her leofað.
1575
Ne bið þær ængum godum
gnorn ætywed,
ne nængum yflum wel,
ac þær æghwæþer
anfealde gewyrht
ondweard wigeð.
Forðon sceal
onettan[?],
se þe agan wile
lif æt meotude,
þenden him leoht ond gæst
1580
somodfæst seon.
He his sawle wlite
georne bigonge
on godes willan,
ond
wær[?] weorðe
worda ond dæda,
þeawa ond geþonca,
þenden him þeos woruld,
sceadum scriþende,
scinan mote,
1585
þæt he ne forleose
on þas lænan tid
his dreames blæd
ond his dagena rim,
ond his weorces wlite
ond wuldres lean,
þætte heofones cyning
on þa halgan tid
soðfæst syleð
to sigorleanum
1590
þam þe him on gæstum
georne hyrað.
þonne heofon ond hel
hæleþa bearnum,
fira feorum,
fylde weorþeð.
Grundas swelgað
godes ondsacan,
lacende leg
laðwende men,
1595
þreað þeodsceaþan,
ond no þonan
læteð[?]
on gefean faran
to feorhnere,
ac se bryne bindeð
bidfæstne[?] here,
feoð firena bearn.
Frecne me þinceð
þæt þas gæstberend
giman nellað,
1600
men on mode,
þonne man
fremmað[?],
hwæt him se waldend
to wrace gesette,
laþum leodum.
þonne lif ond deað
sawlum swelgað.
Bið susla hus
open ond oðeawed,
aðlogum ongean,
1605
ðæt sceolon fyllan
firengeorne men
sweartum sawlum.
þonne synna
to[?] wrace[?]
scyldigra scolu
ascyred weorþeð
heane from halgum
on hearmcwale.
ðær sceolan þeofas
ond þeodsceaþan,
1610
lease ond forlegene,
lifes ne wenan,
ond mansworan
morþorlean[?] seon,
heard ond heorogrim.
þonne hel nimeð
wærleasra weorud,
ond hi waldend giefeð
feondum in forwyrd;
fa þrowiað
1615
ealdorbealu egeslic.
Earm bið se þe wile
firenum gewyrcan,
þæt he fah scyle
from his scyppende
ascyred weorðan
æt domdæge
to deaðe niþer,
under helle cinn
in þæt hate fyr,
1620
under liges locan,
þær hy leomu ræcað
to bindenne
ond to bærnenne
ond to swingenne
synna to wite.
ðonne halig gæst
helle biluceð,
morþerhusa mæst,
þurh meaht godes,
1625
fyres fulle,
ond feonda here,
cyninges worde.
Se biþ cwealma mæst
deofla ond monna!
þæt is dreamleas hus,
ðær ænig ne mæg
ower[?] losian
caldan clommum.
Hy bræcon cyninges word,
1630
beorht boca bibod;
forþon hy abidan sceolon
in sinnehte,
sar endeleas,
firendædum fa,
forð þrowian,
ða þe her
forhogdun[?] heofonrices þrym.
þonne þa gecorenan
fore Crist berað
1635
beorhte frætwe.
Hyra blæd leofað
æt domdæge,
agan dream mid gode
liþes lifes,
þæs þe alyfed biþ
haligra gehwam
on heofonrice.
ðæt is se eþel
þe no geendad weorþeð,
1640
ac þær symle forð
synna lease
dream weardiað,
dryhten lofiað,
leofne lifes weard,
leohte biwundne,
sibbum bisweðede,
sorgum biwerede,
dreamum gedyrde,
dryhtne gelyfde.
1645
Awo to ealdre
engla gemanan
brucað mid blisse,
beorhte mid lisse,
freogað folces weard.
Fæder ealra geweald
hafað ond healdeð
haligra weorud.
ðær is engla song,
eadigra blis,
1650
þær[?] is seo dyre
dryhtnes onsien
eallum þam gesælgum
sunnan leohtra.
ðær is leofra lufu,
lif butan endedeaðe,
glæd gumena weorud,
gioguð butan ylde,
heofonduguða þrym,
hælu butan sare,
1655
ryhtfremmendum
ræst butan gewinne,
domeadigra
dæg butan þeostrum,
beorht blædes full,
blis butan sorgum,
frið freondum bitweon
forð butan æfestum,
gesælgum on swegle,
sib butan niþe
1660
halgum on gemonge.
Nis þær hungor ne þurst,
slæp ne swar leger,
ne sunnan bryne,
ne cyle ne cearo,
ac þær cyninges giefe
awo brucað
eadigra gedryht,
weoruda wlitescynast,
wuldres mid dryhten.