Azarias

Krapp and Dobbie, 1936 88-94; Krapp, G.P. and Dobbie, E.V.K., The Exeter Book, ASPR 3 (New York).
 
Him þa Azarias      ingeþoncum
 
hleoþrede halig      þurh hatne lig,
 
dreag dædum georn,      dryhten herede,
 
wis in weorcum,      ond þas word acwæð:
5
"Meotud allwihta,      þu eart meahtum swið
 
niþas to nerganne.      Is þin noma mære,
 
wlitig ond wuldorfæst      ofer werþeode.
 
Sindon þine domas      on dæda gehwam
 
soðe geswiðde      ond gesigefæste,
10
eac þine[?] willan      in woruldspedum
 
ryhte mid ræde.      Rodera waldend,
 
geoca us georne,      gæsta scyppend,
 
ond þurh hyldo help,      halig dryhten,
 
nu we þec for þearfum      ond for þreanydum
15
ond fore eaðmedum      arena biddaþ,
 
lege bilegde.      We þæs lifgende
 
worhton in worulde,      eac þon wom dydon
 
yldran usse,      in oferhygdum
 
þin bibodu bræcon      burgsittende,
20
had oferhogedon      halgan lifes.
 
Wurdon we towrecene      geond widne grund,
 
heapum tohworfne,      hylda lease;
 
wæs ure lif      geond londa fela
 
fracuð ond gefræge      foldbuendum.
25
Nu þu usic bewræce      in þas wyrrestan
 
eorðcyninges      æhtgewealda,
 
in hæft heorogrimmes,      sceolon we þær hæþenra
 
þreanyd     
 
     hæfdes
30
to Abrahame      ond to Isace
 
ond Iacobe,      gæsta scyppend.
 
þu him gehete      þurh hleoþorcwidas
 
þæt þu hyra fromcynn      on fyrndagum
 
ycan wolde,      þæt hit æfter him
35
on cyneryce      cenned wurde,
 
yced on eorþan,      þæt swa unrime,
 
had to hebban,      swa heofonsteorran
 
bugað bradne hwearft      oð brimflodas,
 
swa waroþa sond      ymb sealt wæter,
40
yþe geond eargrund,      þæt swa unrime
 
ymb wintra hwearft      weorðan sceolde.
 
Fyl nu þa frumspræce,      þeah þe user fea lifgen,
 
wlitega þine wordcwidas      ond ðin wuldor us.
 
Gecyð cræft ond meaht,      nu þec Caldeas
45
ond eac fela folca      gefregen habban
 
þæt þu ana eart      ece dryhten,
 
sigerof settend      ond soð meotod,
 
wuldres waldend      ond woruldsceafta."
 
Swa se halga wer      hergende wæs
50
meotudes miltse,      ond his modsefan
 
rehte þurh reorde.      ða of roderum wearð
 
engel ælbeorhta      ufon onsended,
 
wlitescyne wer      in his wuldorhoman,
 
cwom him þa to are      ond to ealdornere
55
þurh lufan ond þurh lisse.      Se þone lig tosceaf,
 
halig ond heofonbeorht,      hatan fyres,
 
þæt se bittra bryne      beorgan sceolde
 
for þæs engles ege      æfæstum þrim.
 
Tosweop ond toswengde      þurh swiðes meaht
60
liges leoman,      swa hyra lice ne scod,
 
ac wæs in þam ofne,      þa se engel cwom,
 
windig ond wynsum,      wedere onlicust,
 
þonne on sumeres tid      sended weorþeð
 
dropena dreorung      mid dæges hwile.
65
Se wæs in þam fire      for frean meahtum
 
halgum to helpe.      Wearð se hata lig
 
todrifen ond todwæsced,      þær þa dædhwatan
 
þry mid geþoncum      þeoden heredon,
 
bædon bletsian[?]      bearn in worulde
70
ealle gesceafte      ecne dryhten,
 
þeoda waldend.      Swa hi þry cwædon,
 
modum horsce,      þurh gemæne word:
 
"Bletsige þec,      bilwit fæder,
 
woruldsceafta wuldor      ond weorca gehwylc,
75
heofonas ond englas      ond hluttor wæter,
 
ond eal mægen      eorþan gesceafta.
 
Bletsige þec, soðfæst cyning,      sunne ond mona[?],
 
leohte leoman,      lifgende god,
 
hædre ond hlutre      ond heofondreame
80
wæstem weorðian.      Ful oft þu, wuldorcyning,
 
þurh lyft lætest      leodum to freme
 
mildne morgenren.      Monig sceal siþþan
 
wyrt onwæcnan,      eac þon wudubearwas
 
tanum tydrað.      Trymmað eorðwelan,
85
hleoð ond hluttrað.      Næfre hlisan ah
 
meotud þan maran      þonne he wið monna bearn
 
wyrceð weldædum.      Wis bið se þe con
 
ongytan þone geocend,      þe us eall good syleð
 
þe we habbað      þenden we her beoð,
90
ond us milde meotod      mare gehateð,
 
gif we geearniað,      elne willað,
 
ðonne feran sceal      þurh frean hæse
 
sundor anra gehwæs      sawl of lice.
 
Ond þec, god dryhten,      gæstas hergen,
95
byrnende fyr      ond beorht sumor,
 
wearme wederdagas,      waldend manna,
 
frean on ferðe.      Fremest eorðwelan
 
þurh monigne had,      milde dryhten,
 
ond þec dæg ond niht,      domfæst cyning,
100
lofigen ond lufigen[?],      [lux et tenebre],
 
þe þas werþeoda      weardum healdað.
 
Deop dryhtnes bibod      drugon hi þæt longe.
 
Ond þec, Crist cyning,      ceolas weorðian,
 
fæder, forst ond snaw,      folca waldend,
105
winterbitera weder      ond wolcna genipu,
 
ond þec liexende      ligetta hergen,
 
blace, breahtumhwate,      brytenrices weard,
 
dyrne dryhten.      A þin dom sy
 
god ond genge.      þu þæs geornlice
110
wyrcest, wuldorcyning.      Wæstmum herge,
 
bletsien bledum,      ond þin blæd wese
 
a forð ece,      ælmihtig god.
 
Wesað ond weaxað      ealle werþeode,
 
lifgað bi þam lissum      þe us se leofa cyning,
115
ece dryhten,      ær gesette
 
sinum bearnum to brice,      bremen dryhten.
 
Ond þec, halga god,      hea duna
 
geond middangeard      miltsum hergen,
 
fæger folde      ond fæder rice.
120
Forðon waldend scop      wudige moras,
 
lofe leanige      leohtes hyrde.
 
Bletsige þec, soðfæst cyning,      sæs ond wætra
 
hea holmas,      haligne dryhten,
 
domlice deop wæter;      ond dryhtnes bibod
125
geofonfloda gehwylc      georne bihealdeð,
 
þonne merestreamas      meotudes ræswum
 
wæter onwealcað.      Witon ealdgecynd
 
þæt ær gescop      ece dryhten
 
lagufloda bigong,      leohtes hyrde,
130
on þam wuniað      widferende
 
siðe on sunde      seldlicra fela.
 
Bletsien þec þa ealle,      ece dryhten,
 
þurh þinne willan,      wuldorfæst[?] cyning,
 
ond þec ealle æsprynge,      ece dryhten,
135
heanne hergen.      Ful oft þu hluttor lætest
 
wæter wynlico      to woruldhyhte
 
of clife clænum.      þæt us se cyning gescop
 
monnum to miltse      ond to mægeneacan.
 
Bletsien þec,      bilwit fæder,
140
fiscas ond fuglas,      felameahtigne,
 
ealle þa þe onhrerað      hreo wægas
 
on þam bradan brime,      bremen dryhten,
 
hergen haligne,      ond heofonfuglas,
 
þa þe lacende      geond lyft farað.
145
Bletsien þec, dryhten,      deor ond nyten.
 
Meotud monna bearn      miltsum hergen
 
ond ecne god,      Israhela cynn.
 
Bletsien þe þine sacerdas[?],      soðfæst[?] cyning,
 
milde mæsseras      mærne dryhten,
150
ond þine þeowas[?],      ðeoda hyrde,
 
swylce haligra      hluttre saule,
 
ond, ece god,      eaðmodheorte.
 
Nu þec Ananias      ond Azarias
 
ond Misahel, meotud,      miltsum hergað.
155
Nu we geonge þry      god bletsiað,
 
felameahtigne      fæder in heofonum,
 
þone soðan sunu      ond þone sigefæstan gæst.
 
Forþon us onsende      sigora waldend
 
engel to are,      se þe us bearg
160
fyr ond feondas,      ond mid fiþrum bewreah
 
wið brynebrogan."      Breahtmum hwurfun
 
ymb þæt hate hus      hæðne leode,
 
ða þæt ongeaton      godes ondsacan
 
þæt hi ne meahtan,      ne meotod wolde,
165
acwellan cnyhta æ,      ac hy Crist scilde.
 
Hwearf þa to healle,      swa he hraþost meahte,
 
eorl acolmod,      þæt he ofer his ealdre gestod.
 
Abead þa for þære duguðe      deop ærende,
 
haligra gehyld,      (hlyst wæs þær inne),
170
gromhydig guma:      "þæt ic geare wiste,
 
þæt we [III] hæfdon,      þeoda wisa[?],
 
geonge cniehtas,      for gæstlufan
 
gebunden to bæle      in byrnendes
 
fyres leoman.      Nu ic þær [IIII] men
175
seo[?] to soðe[?],      nales me sylfa gerad.
 
Hweorfað nu æfter heorðe,      nængum hat sceþeð,
 
ofnes æled,      ac him is engel mid,
 
hafað beorhtne blæd;      ne mæg him bryne sceþþan
 
wlitigne wuldorhoman."      ða þam wordum swealg
180
brego Caldea,      gewat þa to þam bryne gongan
 
anhydig eorl,      þæt he ofer þam ade gestod.
 
Het þa of þam lige      lifgende bearn
 
Nabocodonossor      near ætgongan.
 
Ne forhogodon þæt þa halgan,      siþþan hi hwætmode
185
woruldcyninges      weorn gehyrdon,
 
ac eodon of þam fyre,      feorh unwemme,
 
wuldre gewlitegad,      swa hyra wædum ne scod
 
gifre gleda nið[?],      ac hi mid gæstlufan
 
synne geswencton      ond gesigefæston,
190
modum gleawe,      in monþeawum,
 
þurh foreþoncas      fyr gedygdon.