The Battle of Maldon

Dobbie, 1942 7-16; Dobbie, E.V.K., The Anglo-Saxon Minor Poems, ASPR 6 (New York).
 
     brocen wurde.
 
Het þa hyssa hwæne      hors forlætan,
 
feor afysan,      and forð gangan,
 
hicgan to handum      and to[?] hige godum.
5
þa[?] þæt Offan mæg      ærest onfunde,
 
þæt se eorl nolde      yrhðo geþolian,
 
he let him þa of handon      leofne fleogan
 
hafoc wið þæs holtes,      and to þære hilde stop;
 
be þam man mihte oncnawan      þæt se cniht nolde
10
wacian æt þam wige[?],      þa he to wæpnum feng.
 
Eac him wolde Eadric      his ealdre gelæstan,
 
frean to gefeohte,      ongan þa forð beran
 
gar to guþe.      He hæfde god geþanc
 
þa hwile þe he mid handum      healdan mihte
15
bord and bradswurd;      beot he gelæste
 
þa he ætforan his frean      feohtan sceolde.
 
ða þær Byrhtnoð ongan      beornas trymian,
 
rad and rædde,      rincum tæhte
 
hu hi sceoldon standan      and þone stede healdan,
20
and bæd þæt hyra randas[?]      rihte heoldon
 
fæste mid folman,      and ne forhtedon na.
 
þa he hæfde þæt folc      fægere getrymmed,
 
he lihte þa mid leodon      þær him leofost wæs,
 
þær he his heorðwerod      holdost wiste.
25
þa stod on stæðe,      stiðlice clypode
 
wicinga ar,      wordum mælde,
 
se on beot abead      brimliþendra
 
ærænde to þam eorle,      þær he on ofre stod:
 
"Me sendon to þe      sæmen snelle,
30
heton ðe secgan      þæt þu most sendan raðe
 
beagas wið gebeorge;      and eow betere is
 
þæt ge þisne garræs      mid gafole forgyldon,
 
þon we swa hearde      hilde[?] dælon.
 
Ne þurfe we us spillan,      gif ge spedaþ to þam;
35
we willað wið þam golde      grið fæstnian.
 
Gyf þu þat gerædest,      þe her ricost eart,
 
þæt þu þine leoda      lysan wille,
 
syllan sæmannum      on hyra sylfra dom
 
feoh wið freode,      and niman frið æt us,
40
we willaþ mid þam sceattum      us to scype gangan,
 
on flot feran,      and eow friþes healdan."
 
Byrhtnoð maþelode,      bord hafenode,
 
wand wacne æsc,      wordum mælde,
 
yrre and anræd      ageaf him andsware:
45
"Gehyrst þu, sælida,      hwæt þis folc segeð?
 
Hi willað eow to gafole      garas syllan,
 
ættrynne ord      and ealde swurd,
 
þa heregeatu      þe eow æt hilde ne deah.
 
Brimmanna boda,      abeod eft ongean,
50
sege þinum leodum      miccle laþre spell,
 
þæt her stynt unforcuð      eorl mid his werode,
 
þe wile gealgean      eþel þysne,
 
æþelredes eard,      ealdres mines,
 
folc and foldan.      Feallan sceolon
55
hæþene æt hilde.      To heanlic me þinceð
 
þæt ge mid urum sceattum      to scype gangon
 
unbefohtene,      nu ge þus feor hider
 
on urne eard      in becomon.
 
Ne sceole ge swa softe      sinc gegangan;
60
us sceal ord and ecg      ær geseman,
 
grim guðplega,      ær we[?] gofol syllon."
 
Het þa bord beran,      beornas gangan,
 
þæt hi on þam easteðe      ealle stodon.
 
Ne mihte þær for wætere      werod to þam oðrum;
65
þær com flowende      flod æfter ebban,
 
lucon lagustreamas.      To lang hit him þuhte,
 
hwænne hi togædere      garas beron.
 
Hi þær Pantan stream      mid prasse bestodon,
 
Eastseaxena ord      and se æschere.
70
Ne mihte hyra ænig      oþrum derian,
 
buton hwa þurh flanes flyht      fyl gename.
 
Se flod ut gewat;      þa flotan stodon gearowe,
 
wicinga fela,      wiges georne.
 
Het þa hæleða hleo      healdan þa bricge
75
wigan wigheardne,      se wæs haten Wulfstan,
 
cafne mid his cynne,      þæt wæs Ceolan sunu,
 
þe ðone forman man      mid his francan ofsceat
 
þe þær baldlicost      on þa bricge stop.
 
þær stodon mid Wulfstane      wigan unforhte,
80
ælfere and Maccus,      modige twegen,
 
þa noldon æt þam forda      fleam gewyrcan,
 
ac hi fæstlice      wið ða fynd weredon,
 
þa hwile þe hi wæpna      wealdan moston.
 
þa hi þæt ongeaton      and georne gesawon
85
þæt hi þær bricgweardas      bitere fundon,
 
ongunnon lytegian þa      laðe gystas,
 
bædon þæt hi upgang[?]      agan moston,
 
ofer þone ford faran,      feþan lædan.
 
ða se eorl ongan      for his ofermode
90
alyfan landes to fela      laþere ðeode.
 
Ongan ceallian þa      ofer cald wæter
 
Byrhtelmes bearn      (beornas gehlyston):
 
"Nu eow is gerymed,      gað ricene to us,
 
guman to guþe;      god ana wat
95
hwa þære wælstowe      wealdan mote."
 
Wodon þa wælwulfas      (for wætere ne murnon),
 
wicinga werod,      west[?] ofer Pantan,
 
ofer scir wæter      scyldas wegon,
 
lidmen to lande      linde bæron.
100
þær ongean gramum      gearowe stodon
 
Byrhtnoð mid beornum;      he mid bordum het
 
wyrcan þone wihagan,      and þæt werod healdan
 
fæste wið feondum.      þa wæs feohte[?] neh,
 
tir æt getohte.      Wæs seo tid cumen
105
þæt þær fæge men      feallan sceoldon.
 
þær wearð hream ahafen,      hremmas wundon,
 
earn æses georn;      wæs on eorþan cyrm.
 
Hi leton þa of folman      feolhearde speru,
 
gegrundene      garas fleogan;
110
bogan wæron bysige,      bord ord onfeng.
 
Biter wæs se beaduræs,      beornas feollon
 
on gehwæðere hand,      hyssas lagon.
 
Wund wearð[?] Wulfmær,      wælræste geceas,
 
Byrhtnoðes mæg;      he mid billum wearð,
115
his swuster sunu,      swiðe forheawen.
 
þær wearð[?] wicingum      wiþerlean agyfen.
 
Gehyrde ic þæt Eadweard      anne sloge
 
swiðe mid his swurde,      swenges ne wyrnde,
 
þæt him æt fotum feoll      fæge cempa;
120
þæs him his ðeoden      þanc gesæde,
 
þam burþene,      þa he byre hæfde.
 
Swa stemnetton      stiðhicgende
 
hysas æt hilde,      hogodon georne
 
hwa þær mid orde      ærost mihte
125
on fægean men      feorh gewinnan,
 
wigan mid wæpnum;      wæl feol on eorðan.
 
Stodon stædefæste;      stihte hi Byrhtnoð,
 
bæd þæt hyssa gehwylc      hogode to wige
 
þe on Denon wolde      dom gefeohtan.
130
Wod þa wiges heard,      wæpen up ahof,
 
bord to gebeorge,      and wið þæs beornes stop.
 
Eode swa anræd      eorl to þam ceorle,
 
ægþer hyra oðrum      yfeles hogode.
 
Sende ða se særinc      suþerne gar,
135
þæt gewundod wearð      wigena hlaford;
 
he sceaf þa mid ðam scylde,      þæt se sceaft tobærst,
 
and þæt spere sprengde,      þæt hit sprang ongean.
 
Gegremod wearð se guðrinc;      he mid gare stang
 
wlancne wicing,      þe him þa wunde forgeaf.
140
Frod wæs se fyrdrinc;      he let his francan wadan
 
þurh ðæs hysses hals,      hand wisode
 
þæt he on þam færsceaðan      feorh geræhte.
 
ða he oþerne      ofstlice sceat,
 
þæt seo byrne tobærst;      he wæs on breostum wund
145
þurh ða hringlocan,      him æt heortan stod
 
ætterne ord.      Se eorl wæs þe bliþra,
 
hloh þa, modi man,      sæde metode þanc
 
ðæs dægweorces      þe him drihten forgeaf.
 
Forlet þa drenga sum      daroð of handa,
150
fleogan of folman,      þæt se to forð gewat
 
þurh ðone æþelan      æþelredes þegen.
 
Him be healfe stod      hyse unweaxen,
 
cniht on gecampe,      se full caflice
 
bræd of þam beorne      blodigne gar,
155
Wulfstanes bearn,      Wulfmær se geonga,
 
forlet forheardne      faran eft ongean;
 
ord in gewod,      þæt se on eorþan læg
 
þe his þeoden ær      þearle geræhte.
 
Eode þa gesyrwed      secg to þam eorle;
160
he wolde þæs beornes      beagas gefecgan,
 
reaf and hringas      and gerenod swurd.
 
þa Byrhtnoð bræd      bill of sceðe,
 
brad and bruneccg,      and on þa byrnan sloh.
 
To raþe hine gelette      lidmanna sum,
165
þa he þæs eorles      earm amyrde.
 
Feoll þa to foldan      fealohilte swurd;
 
ne mihte he gehealdan      heardne mece,
 
wæpnes wealdan.      þa gyt þæt word gecwæð
 
har hilderinc,      hyssas bylde,
170
bæd gangan forð      gode geferan;
 
ne mihte þa on fotum leng      fæste gestandan[?].
 
He to heofenum wlat:     
 
"Geþancie[?] þe,      ðeoda waldend,
 
ealra þæra wynna      þe ic on worulde gebad.
175
Nu ic ah, milde metod,      mæste þearfe
 
þæt þu minum gaste      godes geunne,
 
þæt min sawul to ðe      siðian mote
 
on þin geweald,      þeoden engla,
 
mid friþe ferian.      Ic eom frymdi to þe
180
þæt hi helsceaðan      hynan ne moton."
 
ða hine heowon      hæðene scealcas
 
and begen þa beornas      þe him big stodon,
 
ælfnoð and Wulmær      begen lagon,
 
ða onemn hyra frean      feorh gesealdon.
185
Hi bugon þa fram beaduwe      þe þær beon noldon.
 
þær wearð[?] Oddan bearn      ærest on fleame,
 
Godric fram guþe,      and þone godan forlet
 
þe him mænigne oft      mear gesealde;
 
he gehleop þone eoh      þe ahte his hlaford,
190
on þam gerædum      þe hit riht ne wæs,
 
and his broðru mid him      begen ærndon[?],
 
Godwine[?] and Godwig,      guþe ne gymdon,
 
ac wendon fram þam wige      and þone wudu sohton,
 
flugon on þæt fæsten      and hyra feore burgon,
195
and manna ma      þonne hit ænig mæð wære,
 
gyf hi þa geearnunga      ealle gemundon
 
þe he him to duguþe      gedon hæfde.
 
Swa him Offa on dæg      ær asæde
 
on þam meþelstede,      þa he gemot hæfde,
200
þæt þær modiglice[?]      manega spræcon
 
þe eft æt þearfe[?]      þolian noldon.
 
þa wearð afeallen      þæs folces ealdor,
 
æþelredes eorl;      ealle gesawon
 
heorðgeneatas      þæt hyra heorra læg.
205
þa ðær wendon forð      wlance þegenas,
 
unearge men      efston georne;
 
hi woldon þa ealle      oðer twega,
 
lif forlætan[?]      oððe leofne gewrecan.
 
Swa hi bylde forð      bearn ælfrices,
210
wiga wintrum geong,      wordum mælde,
 
ælfwine þa cwæð,      he on ellen spræc:
 
"Gemunan[?] þa mæla      þe we oft æt meodo spræcon,
 
þonne we on bence      beot ahofon,
 
hæleð on healle,      ymbe heard gewinn;
215
nu mæg cunnian      hwa cene sy.
 
Ic wylle mine æþelo      eallum gecyþan,
 
þæt ic wæs on Myrcon      miccles cynnes;
 
wæs min ealda fæder      Ealhelm haten,
 
wis ealdorman,      woruldgesælig.
220
Ne sceolon me on þære þeode      þegenas ætwitan
 
þæt ic of ðisse fyrde      feran wille,
 
eard gesecan,      nu min ealdor ligeð
 
forheawen æt hilde.      Me is þæt hearma mæst;
 
he wæs ægðer[?] min mæg      and min hlaford."
225
þa he forð eode,      fæhðe gemunde,
 
þæt he mid orde      anne geræhte
 
flotan on þam folce,      þæt se on foldan læg
 
forwegen mid his wæpne.      Ongan þa winas manian,
 
frynd and geferan,      þæt hi forð eodon.
230
Offa gemælde,      æscholt asceoc:
 
"Hwæt þu, ælfwine, hafast      ealle gemanode
 
þegenas to þearfe,      nu ure þeoden lið,
 
eorl on eorðan.      Us is eallum þearf
 
þæt ure æghwylc      oþerne bylde
235
wigan to wige,      þa hwile þe he wæpen mæge
 
habban and healdan,      heardne mece,
 
gar and godswurd.      Us Godric hæfð,
 
earh Oddan bearn,      ealle beswicene.
 
Wende þæs formoni man,      þa he on meare rad,
240
on wlancan þam wicge,      þæt wære hit ure hlaford;
 
forþan wearð her on felda      folc totwæmed,
 
scyldburh tobrocen.      Abreoðe his angin,
 
þæt he her swa manigne      man aflymde!"
 
Leofsunu gemælde      and his linde ahof,
245
bord to gebeorge;      he þam beorne oncwæð:
 
"Ic þæt gehate,      þæt ic heonon nelle
 
fleon fotes trym,      ac wille furðor gan,
 
wrecan on gewinne      minne winedrihten.
 
Ne þurfon me embe Sturmere      stedefæste hælæð
250
wordum ætwitan,      nu min wine gecranc,
 
þæt ic hlafordleas      ham siðie,
 
wende fram wige,      ac me sceal wæpen niman,
 
ord and iren."      He ful yrre wod,
 
feaht fæstlice,      fleam he forhogode.
255
Dunnere þa cwæð,      daroð acwehte,
 
unorne ceorl,      ofer eall clypode,
 
bæd þæt beorna gehwylc      Byrhtnoð wręce:
 
"Ne mæg na wandian      se þe wrecan þenceð
 
frean on folce,      ne for feore murnan."
260
þa hi forð eodon,      feores hi ne rohton;
 
ongunnon þa hiredmen      heardlice feohtan,
 
grame garberend,      and god bædon
 
þæt hi moston gewrecan      hyra winedrihten
 
and on hyra feondum      fyl gewyrcan.
265
Him se gysel ongan      geornlice fylstan;
 
he wæs on Norðhymbron      heardes cynnes,
 
Ecglafes bearn,      him wæs æscferð nama.
 
He ne wandode na      æt þam wigplegan,
 
ac he fysde forð      flan genehe;
270
hwilon he on bord sceat,      hwilon beorn tæsde,
 
æfre embe stunde      he sealde sume wunde,
 
þa hwile ðe he wæpna      wealdan moste.
 
þa gyt on orde stod      Eadweard se langa,
 
gearo and geornful,      gylpwordum spræc
275
þæt he nolde fleogan      fotmæl landes,
 
ofer bæc bugan,      þa his betera leg.
 
He bræc þone bordweall      and wið þa beornas feaht,
 
oðþæt he his sincgyfan      on þam sæmannum
 
wurðlice wrec,      ær he on wæle lęge.
280
Swa dyde æþeric,      æþele gefera,
 
fus and forðgeorn,      feaht eornoste.
 
Sibyrhtes broðor      and swiðe mænig oþer
 
clufon cellod bord,      cene hi weredon;
 
bærst bordes lærig,      and seo byrne sang
285
gryreleoða sum.      þa æt guðe sloh
 
Offa þone sælidan,      þæt he on eorðan feoll,
 
and ðær Gaddes mæg      grund gesohte.
 
Raðe wearð æt hilde      Offa forheawen;
 
he hæfde ðeah geforþod      þæt he his frean gehet,
290
swa he beotode ær      wið his beahgifan
 
þæt hi sceoldon begen      on burh ridan,
 
hale to hame,      oððe on here crincgan[?],
 
on wælstowe      wundum sweltan;
 
he læg ðegenlice      ðeodne gehende.
295
ða wearð borda gebræc.      Brimmen wodon,
 
guðe gegremode;      gar oft þurhwod
 
fæges feorhhus.      Forð þa[?] eode Wistan,
 
þurstanes sunu[?],      wið þas secgas feaht;
 
he wæs on geþrange[?]      hyra þreora bana,
300
ær him Wigelines bearn      on þam wæle læge.
 
þær wæs stið gemot;      stodon fæste
 
wigan on gewinne,      wigend cruncon,
 
wundum werige.      Wæl feol on eorþan.
 
Oswold and Eadwold      ealle hwile,
305
begen þa gebroþru,      beornas trymedon,
 
hyra winemagas      wordon bædon
 
þæt hi þær æt ðearfe      þolian sceoldon,
 
unwaclice      wæpna neotan.
 
Byrhtwold maþelode      bord hafenode
310
(se wæs eald geneat),      æsc acwehte;
 
he ful baldlice      beornas lærde:
 
"Hige sceal þe heardra,      heorte þe cenre,
 
mod sceal þe mare,      þe ure mægen lytlað.
 
Her lið ure ealdor      eall forheawen,
315
god on greote.      A mæg gnornian
 
se ðe nu fram þis wigplegan      wendan þenceð.
 
Ic eom frod feores;      fram ic ne wille,
 
ac ic me be healfe      minum hlaforde,
 
be swa leofan men,      licgan þence."
320
Swa hi æþelgares bearn      ealle bylde,
 
Godric to guþe.      Oft he gar forlet,
 
wælspere windan      on þa wicingas,
 
swa he on þam folce      fyrmest eode,
 
heow and hynde,      oðþæt[?] he on hilde gecranc.
325
Næs þæt na se Godric      þe ða guðe[?] forbeah