Notes for Matthew

Matthew 1

a2Sa 7:12–16; Isa 9:6, 7; 11:1; Jer 23:5, 6; S Mt 9:27; Lk 1:32, 69; Rev 22:16

bGe 22:18; S Gal 3:16

cGe 21:3, 12

1 1:1 Or is an account of the origin

2 1:1 Or Jesus Christ. Messiah (Hebrew) and Christ (Greek) both mean Anointed One; also in verse 18.

dGe 25:26

eGe 29:35; 49:10

fGe 38:27–30

gS Heb 11:31

h1Sa 16:1; 17:12

i2Sa 12:24

j2Ki 20:21

k2Ki 24:14–16; Jer 27:20; 40:1; Da 1:1, 2

l1Ch 3:17

3 1:11 That is, Jehoiachin; also in verse 12

m1Ch 3:19; Ezr 3:2

nLk 1:27

oMt 27:17

pLk 1:35

qDt 24:1

4 1:18 Or The origin of Jesus the Messiah was like this

rS Ac 5:19

5 1:19 Or was a righteous man and

sS Mt 27:19

tS Lk 1:31

uPs 130:8; S Lk 2:11; S Jn 3:17; Ac 5:31; S Ro 11:14; Titus 2:14

vMt 2:15, 17, 23; 4:14; 8:17; 12:17; 21:4; 26:54, 56; 27:9; Lk 4:21; 21:22; 24:44; Jn 13:18; 19:24, 28, 36

6 1:21 Jesus is the Greek form of Joshua, which means the LORD saves.

wIsa 7:14; 8:8, 10

xS Ac 5:19

7 1:23 Isaiah 7:14

yver 21; S Lk 1:31

Matthew 2

aLk 2:4–7

bLk 1:5

cJer 23:5; Mt 27:11; Mk 15:2; Lk 23:38; Jn 1:49; 18:33–37

1 2:1 Traditionally wise men

dNu 24:17

eJn 7:42

f2Sa 5:2; Mic 5:2

2 2:6 Micah 5:2, 4

gIsa 60:3

hPs 72:10

iHeb 11:7

jver 13, 19, 22; S Mt 27:19

kS Ac 5:19

lver 12, 19, 22; S Mt 27:19

mRev 12:4

nver 17, 23; S Mt 1:22

oEx 4:22, 23; Hos 11:1

3 2:15 Hosea 11:1

pver 15, 23; S Mt 1:22

qGe 35:19

rJer 31:15

sS Ac 5:19

4 2:18 Jer. 31:15

tver 12, 13, 22; S Mt 27:19

uEx 4:19

vver 12, 13, 19; S Mt 27:19

wLk 2:39

xMk 1:9; 6:1; S 1:24; Lk 1:26; 2:39, 51; 4:16, 23; Jn 1:45, 46

yver 15, 17; S Mt 1:22

zS Mk 1:24

Matthew 3

aver 13, 14; Mt 9:14; 11:2–14; 14:1–12; Lk 1:13, 57–66; 3:2–19; Ac 19:3, 4

bDa 7:14; Mt 4:17; 6:10; 7:21; S 25:34; Lk 11:20; 17:20, 21; 19:11; 21:31; Jn 3:3, 5; Ac 1:3, 6

cIsa 40:3; Mal 3:1; Lk 1:76; Jn 1:23

dS Mt 3:1

1 3:3 Isaiah 40:3

e2Ki 1:8

fLev 11:22

gver 11; S Mk 1:4

hMt 12:34; 23:33

iS Ro 1:18

jAc 26:20

kS Lk 3:8

lMt 7:19; Lk 3:9; 13:6–9; Jn 15:2, 6

mver 6; S Mk 1:4

nS Mk 1:8

oIsa 4:4; Ac 2:3, 4

pMt 13:30; S 25:41

2 3:11 Or in

3 3:11 Or in

qS Mt 3:1; S Mk 1:4

rEze 1:1; Jn 1:51; Ac 7:56; 10:11; Rev 4:1; 19:11

sIsa 11:2; 42:1

tDt 4:12; Mt 17:5; Jn 12:28

uPs 2:7; Ac 13:33; Heb 1:1–5; 5:5; 2Pe 1:17, 18

vIsa 42:1; Mt 12:18; 17:5; Mk 1:11; 9:7; Lk 3:22; 9:35; 2Pe 1:17

Matthew 4

aHeb 4:15

bGe 3:1–7

cEx 34:28; 1Ki 19:8

1 4:1 The Greek for tempted can also mean tested.

d1Th 3:5

eS Mt 3:17; 14:33; 16:16; 27:54; Mk 3:11; Lk 1:35; 22:70; Jn 1:34, 49; 5:25; 11:27; 20:31; Ac 9:20; Ro 1:4; 1Jn 5:10–13, 20; Rev 2:18

fDt 8:3; Jn 4:34

gNe 11:1; Da 9:24; Mt 27:53

2 4:4 Deut. 8:3

hS ver 3

iPs 91:11, 12

jDt 6:16

3 4:6 Psalm 91:11, 12

4 4:7 Deut. 6:16

k1Ch 21:1; Job 1:6–9; Mt 16:23; Mk 4:15; Lk 10:18; 13:16; 22:3, 31; Ro 16:20; 2Co 2:11; 11:14; 2Th 2:9; Rev 12:9

lDt 6:13

mJas 4:7

5 4:10 Deut. 6:13

nMt 26:53; Lk 22:43; Heb 1:14

oMt 14:3

pMk 1:14

qMk 1:21; 9:33; Lk 4:23, 31; Jn 2:12; 4:46, 47

rS Mt 1:22

sIsa 9:1, 2; Lk 2:32; Jn 1:4, 5, 9

tS Mt 3:2

6 4:16 Isaiah 9:1, 2

uMt 15:29; Mk 7:31; Jn 6:1

vMt 16:17, 18

wver 20, 22; Mt 8:22; Mk 10:21, 28, 52; Lk 5:28; Jn 1:43; 21:19, 22

xS ver 19

yMt 17:1; 20:20; 26:37; Mk 3:17; 13:3; Lk 8:51; Jn 21:2

zS ver 19

aMk 1:39; Lk 4:15, 44

bMt 9:35; 13:54; Mk 1:21; Lk 4:15; Jn 6:59; 18:20

cMk 1:14

dS Mt 3:2; Ac 20:25; 28:23, 31

eMt 8:16; 14:14; 15:30; Mk 3:10; Lk 7:22; Ac 10:38

fS Lk 2:2

gMt 8:16, 28; 9:32; 12:22; 15:22; Mk 1:32; 5:15, 16, 18

hMt 17:15

iMt 8:6; 9:2; Mk 2:3

jMk 3:7, 8; Lk 6:17

7 4:25 That is, the Ten Cities

Matthew 5

aver 10, 19; S Mt 25:34

bIsa 61:2, 3; Rev 7:17

cPs 37:11; Ro 4:13

dIsa 55:1, 2

eS Jas 2:13

fPs 24:3, 4; 73:1

gPs 17:15; 42:2; Heb 12:14; Rev 22:4

hJas 3:18; S Ro 14:19

iver 44, 45; S Ro 8:14

jS 1Pe 3:14

kver 3, 19; S Mt 25:34

lIsa 51:7

mS Jn 15:21

nPs 9:2; Ac 5:41; S 2Co 6:10; 12:10; Col 1:24; Jas 1:2; 1Pe 1:6; 4:13, 16

o2Ch 36:16; Mt 23:31, 37; Ac 7:52; 1Th 2:15; Heb 11:32–38

pMk 9:50; Lk 14:34, 35

qJn 8:12

rMk 4:21; Lk 8:16; 11:33

s1Co 10:31; Php 1:11

tS Titus 2:14

uS Mt 9:8

vJn 10:34, 35; Ro 3:31

wPs 119:89; Isa 40:8; 55:11; Mt 24:35; Mk 13:31; Lk 16:17; 21:33

xJas 2:10

yIsa 26:2; Mt 18:3; Jn 3:5

zEx 20:13; 21:12; Dt 5:17

aEcc 7:9; 1Co 13:5; Eph 4:26; Jas 1:19, 20

1 5:21 Exodus 20:13

b1Jn 3:15

cMt 26:59; Jn 11:47; Ac 5:21, 27, 34, 41; 6:12

dMt 18:9; Mk 9:43, 48; Lk 16:24; Jas 3:6

2 5:22 The Greek word for brother or sister (adelphos) refers here to a fellow disciple, whether man or woman; also in verse 23.

3 5:22 Some manuscripts brother or sister without cause

4 5:22 An Aramaic term of contempt

eEx 20:14; Dt 5:18

fPr 6:25; 2Pe 2:14

5 5:27 Exodus 20:14

gver 30; Mt 18:6, 8, 9; Mk 9:42–47; Lk 17:2; Ro 14:21; 1Co 8:13; S 2Co 6:3; 11:29

hS ver 29

iDt 24:1–4

jS Lk 16:18

6 5:31 Deut. 24:1

kLev 19:12

lNu 30:2; Dt 23:21; Mt 23:16–22

mJas 5:12

nIsa 66:1; Mt 23:22

oPs 48:2

pJas 5:12

qMt 6:13; 13:19, 38; Jn 17:15; Eph 6:16; 2Th 3:3; 1Jn 2:13, 14; 3:12; 5:18, 19

rEx 21:24; Lev 24:20; Dt 19:21

7 5:37 Or from evil

sLk 6:29; Ro 12:17, 19; 1Pe 3:9

8 5:38 Exodus 21:24; Lev. 24:20; Deut. 19:21

tDt 15:8; Lk 6:30

uLev 19:18; Mt 19:19; 22:39; Mk 12:31; Lk 10:27; Ro 13:9; Gal 5:14; Jas 2:8

vDt 23:6; Ps 139:21, 22

wLk 6:27, 28; 23:34; Jn 15:20; Ac 7:60; Ro 8:35; 12:14; 1Co 4:12; 1Pe 2:23

9 5:43 Lev. 19:18

xver 9; Lk 6:35; S Ro 8:14

yJob 25:3

zLk 6:32

aLev 19:2; 1Pe 1:16

Matthew 6

aMt 5:16; 23:5

bver 6, 18; Col 3:23, 24

cMk 11:25; Lk 18:10–14

d2Ki 4:33

eEcc 5:2

f1Ki 18:26–29

gver 32

hJer 3:19; Mal 2:10; 1Pe 1:17

iS Mt 3:2

jS Mt 26:39

kPr 30:8

lMt 18:21–35

mJas 1:13

nS Mt 5:37

oMt 18:21–35; Mk 11:25, 26; Eph 4:32; Col 3:13

1 6:13 The Greek for temptation can also mean testing.

2 6:13 Or from evil; some late manuscripts one, / for yours is the kingdom and the power and the glory forever. Amen.

pMt 18:35

qLev 16:29, 31; 23:27–32; Nu 29:7

rIsa 58:5; Zec 7:5; 8:19

sver 4, 6

tPr 23:4; Lk 12:16–21; Heb 13:5

uS Jas 5:2, 3

vMt 19:21; Lk 12:33; 16:9; 18:22; 1Ti 6:19

wLk 12:33

xLk 12:34

3 6:22 The Greek for healthy here implies generous.

yLk 16:13

4 6:23 The Greek for unhealthy here implies stingy.

zver 27, 28, 31, 34; Lk 10:41; 12:11, 22

aJob 38:41; Ps 104:21; 136:25; 145:15; 147:9

bMt 10:29–31

cPs 39:5

5 6:27 Or single cubit to your height

d1Ki 10:4–7

eMt 8:26; 14:31; 16:8; Lk 12:28

fver 8

gS Mt 3:2

hPs 37:4; Mt 19:29

Matthew 7

aLk 6:37; Ro 14:4, 10, 13; 1Co 4:5; 5:12; Jas 4:11, 12

bEze 35:11; Mk 4:24; Lk 6:38; Ro 2:1

c1Ki 3:5; Mt 18:19; 21:22; Jn 14:13, 14; 15:7, 16; 16:23, 24; Jas 1:5–8; 4:2, 3; 5:16; 1Jn 3:22; 5:14, 15

dPr 8:17; Jer 29:12, 13

eJas 1:17

fLk 6:31

gRo 13:8–10; Gal 5:14

hLk 13:24; Jn 10:7, 9

iJer 23:16; Mt 24:24; Lk 6:26; 2Pe 2:1; 1Jn 4:1; Rev 16:13

jEze 22:27; Ac 20:29

kMt 12:33; Lk 6:44

lJas 3:12

mLk 6:43

nS Mt 3:10

oHos 8:2; Mt 25:11; S Jn 13:13; 1Co 12:3

pS Mt 3:2

qMt 12:50; Ro 2:13; Jas 1:22; 1Jn 3:18

rS Mt 10:15

sLk 10:20; Ac 19:13; 1Co 13:1–3

tPs 6:8; Mt 25:12, 41; Lk 13:25–27

uver 21; Jas 1:22–25

vMt 11:1; 13:53; 19:1; 26:1

wMt 13:54; 22:33; Mk 1:22; 6:2; 11:18; Lk 4:32; Jn 7:46

Matthew 8

aLev 13:45; Mt 10:8; 11:5; 26:6; Lk 5:12; 17:12

bMt 9:18; 15:25; 18:26; 20:20

1 8:2 The Greek word traditionally translated leprosy was used for various diseases affecting the skin.

cMt 9:30; 12:16; Mk 5:43; 7:36; S 8:30; Lk 4:41

dLk 17:14

eLev 14:2–32

fS Mt 4:24

gPs 107:20

hMt 15:28

iPs 107:3; Isa 49:12; 59:19; Mal 1:11

jLk 13:29

kMt 13:38

lMt 13:42, 50; 22:13; 24:51; 25:30; Lk 13:28

mS Mt 9:22

nS Mt 4:23, 24

oS Mt 1:22

pIsa 53:4

qMk 4:35

2 8:17 Isaiah 53:4 (see Septuagint)

rDa 7:13; Mt 12:8, 32, 40; 16:13, 27, 28; 17:9; 19:28; Mk 2:10; 8:31

sS Mt 4:19

tS Mt 6:30

uPs 65:7; 89:9; 107:29

vS Mt 4:24

wJdg 11:12; 2Sa 16:10; 1Ki 17:18; Mk 1:24; Lk 4:34; Jn 2:4

3 8:28 Some manuscripts Gergesenes; other manuscripts Gerasenes

x2Pe 2:4

yLk 5:8; Ac 16:39

Matthew 9

aMt 4:13

bS Mt 4:24

cS ver 22

dJn 16:33

eLk 7:48

fMt 26:65; Jn 10:33

gPs 94:11; Mt 12:25; Lk 6:8; 9:47; 11:17; Jn 2:25

hS Mt 8:20

iMt 5:16; 15:31; Lk 7:16; 13:13; 17:15; 23:47; Jn 15:8; Ac 4:21; 11:18; 21:20

jS Mt 4:19

kMt 11:19; Lk 5:30; 15:2; 19:7; Gal 2:15

lHos 6:6; Mic 6:6–8; Mt 12:7

mLk 19:10; 1Ti 1:15

nS Mt 3:1

1 9:13 Hosea 6:6

oMt 11:18, 19; Lk 18:12

pJn 3:29

qAc 13:2, 3; 14:23

rS Mt 8:2

sS Mk 5:23

tMt 14:36; Mk 3:10; 6:56; Lk 6:19

uver 2; Jn 16:33

vver 29; Mt 8:13; Mk 10:52; Lk 7:50; 17:19; 18:42

wMt 15:28

x2Ch 35:25; Jer 9:17, 18

yAc 20:10

zDa 12:2; Ps 76:5; Jn 11:11–14; Ac 7:60; 13:36; 1Co 11:30; 15:6, 18, 20; 1Th 4:13–16

aS Lk 7:14

bver 31; Mt 4:24; 14:1; Mk 1:28, 45; Lk 4:14, 37; 5:15; 7:17

cS Mt 1:1; 12:23; 15:22; 20:30, 31; 21:9, 15; 22:42; Mk 10:47

dAc 14:9

eS ver 22

fS Mt 8:4

gS ver 26; Mk 7:36

hS Mt 4:24

iMt 12:22–24

jMk 2:12

kMt 12:24

lS Mt 4:23

mMt 14:14; 15:32; Mk 8:2

nNu 27:17; 1Ki 22:17; Eze 34:5, 6; Zec 10:2

oJn 4:35

pLk 10:2

Matthew 10

aMk 3:13–15; 6:7; Lk 4:36; 9:1

bS Mt 4:23

cMt 26:14–16, 25, 47; 27:3; Mk 14:10; Jn 6:71; 12:4; 13:2, 26, 27; Ac 1:16

d1Ki 16:24; 2Ki 17:24; Lk 9:52; 10:33; 17:16; Jn 4:4–26, 39, 40; 8:48; Ac 8:5, 25

eJer 50:6; Mt 15:24

fS Mt 3:2

gLk 22:35

1 10:8 The Greek word traditionally translated leprosy was used for various diseases affecting the skin.

hS 1Ti 5:18

i1Sa 25:6

jNe 5:13; Mk 6:11; Lk 9:5; 10:11; Ac 13:51; 18:6

kGe 18:20; 19:24; 2Pe 2:6; Jude 7

lMt 12:36; Ac 17:31; 2Pe 2:9; 3:7; 1Jn 4:17; Jude 6

mMt 11:22, 24

nLk 10:3; Ac 20:29

oS 1Co 14:20

pS Mt 5:22

qMt 23:34; Mk 13:9; Ac 5:40; 22:19; 26:11

rAc 25:24–26

sEx 4:12

tLk 12:11, 12; Ac 4:8

uver 35, 36; Mic 7:6

vMk 13:12

wS Jn 15:21

xMt 24:13; Mk 13:13; Lk 21:19; Rev 2:10

yS Lk 17:30

zS Jn 13:16

aS Mk 3:22

bMk 4:22; Lk 8:17

cIsa 8:12, 13; Heb 10:31

d1Sa 14:45; 2Sa 14:11; 1Ki 1:52; Lk 21:18; Ac 27:34

2 10:29 Or will; or knowledge

eMt 6:26; 12:12

fRo 10:9

gMk 8:38; 2Ti 2:12

hver 21

iMic 7:6

jLk 14:26

3 10:36 Micah 7:6

kMt 16:24; Lk 14:27

lS Jn 12:25

mEx 16:8; Mt 18:5; Gal 4:14

nLk 9:48; 10:16; Jn 12:44; 13:20

oPr 14:31; 19:17; Mt 25:40; Mk 9:41; Ac 10:4; Heb 6:10

Matthew 11

aS Mt 7:28

bS Mt 3:1

1 11:1 Greek in their towns

cMt 14:3

dPs 118:26; Jn 11:27; Heb 10:37

eIsa 35:4–6; 61:1; Mt 15:31; Lk 4:18, 19

fMt 13:21; 26:31

2 11:5 The Greek word traditionally translated leprosy was used for various diseases affecting the skin.

gS Mt 3:1

hMt 3:1

iMt 14:5; 21:26; Lk 1:76; 7:26

jJn 3:28

kMal 3:1; Mk 1:2; Lk 7:27

3 11:10 Mal. 3:1

lLk 16:16

4 11:12 Or been forcefully advancing

mMal 4:5; Mt 17:10–13; Mk 9:11–13; Lk 1:17; Jn 1:21

nMt 13:9, 43; Mk 4:23; Lk 14:35; S Rev 2:7

oMt 3:4

pS Lk 1:15

qS Mt 9:11

rMk 6:45; 8:22; Lk 9:10; Jn 1:44; 12:21

sJoel 3:4; Am 1:9; Mt 15:21; Mk 3:8; Lk 6:17; Ac 12:20

tJnh 3:5–9

uver 24; Mt 10:15

vS Mt 4:13

wIsa 14:13–15

xS Mt 10:15

5 11:23 That is, the realm of the dead

yMt 16:17; Lk 22:42; 23:34; Jn 11:41; 12:27, 28

zS Mt 13:11; 1Co 1:26–29

aS Mt 28:18

bS Jn 3:35

cJn 10:15; 17:25, 26

dJn 7:37

eEx 33:14

fJn 13:15; Php 2:5; 1Pe 2:21; 1Jn 2:6

gPs 116:7; Jer 6:16

h1Jn 5:3

Matthew 12

aDt 23:25

bver 10; Ex 20:10; 23:12; Dt 5:14; Lk 13:14; 14:3; Jn 5:10; 7:23; 9:16

c1Sa 21:6

dLev 24:5, 9

eNu 28:9, 10; Jn 7:22, 23

fver 41, 42

gHos 6:6; Mic 6:6–8; Mt 9:13

hS Mt 8:20

1 12:7 Hosea 6:6

iMk 3:2; 12:13; Lk 11:54; 14:1; 20:20

jS ver 2

kLk 14:5

lMt 6:26; 10:31

mGe 37:18; Ps 71:10; Mt 26:4; 27:1; Mk 3:6; Lk 6:11; Jn 5:18; 7:1, 19; 11:53

nS Mt 4:23

oS Mt 8:4

pS Mt 1:22

qS Mt 3:17

rS Jn 3:34

sIsa 42:1–4

tS Mt 4:24

2 12:21 Isaiah 42:1–4

uS Mt 9:27

vS Mk 3:22

wMt 9:34

xS Mt 9:4

yS Mt 4:10

zver 24

aAc 19:13

bS Mt 3:2

cMk 9:40; Lk 11:23

dMk 3:28, 29; Lk 12:10

eTitus 2:12

fMk 10:30; Lk 20:34, 35; Eph 1:21; Heb 6:5

gMt 7:16, 17; Lk 6:43, 44

hMt 3:7; 23:33

iMt 15:18; Lk 6:45

jJob 15:6; Pr 10:14; 18:21; Jas 3:2

kS Jn 2:11; S 4:48

lMt 16:1; Mk 8:11, 12; Lk 11:16; Jn 2:18; 6:30; 1Co 1:22

mMt 16:4; Lk 11:29

nJnh 1:17

oS Mt 8:20

pS Mt 16:21

qJnh 1:2

rJnh 3:5

s1Ki 10:1; 2Ch 9:1

t2Pe 2:20

uMt 1:18; 2:11, 13, 14, 20; Lk 1:43; 2:33, 34, 48, 51; Jn 2:1, 5; 19:25, 26

vMt 13:55; Jn 2:12; 7:3, 5; Ac 1:14; 1Co 9:5; Gal 1:19

wMt 6:10; Jn 15:14

Matthew 13

aver 36; Mt 9:28

bLk 5:3

cGe 26:12

dS Mt 11:15

eS Mt 3:2

fMt 11:25; 16:17; 19:11; Jn 6:65; 1Co 2:10, 14; Col 1:27; 1Jn 2:20, 27

gS Mt 25:29

hDt 29:4; Jer 5:21; Eze 12:2

iver 35; S Mt 1:22

jIsa 6:9, 10; Jn 12:40; Ac 28:26, 27; Ro 11:8

kMt 16:17

1 13:15 Isaiah 6:9, 10 (see Septuagint)

lJn 8:56; Heb 11:13; 1Pe 1:10–12

mMt 4:23

nS Mt 5:37

oMt 11:6; 26:31

pMt 19:23; 1Ti 6:9, 10, 17

qver 8

rver 31, 33, 45, 47; Mt 18:23; 20:1; 22:2; 25:1; Mk 4:26, 30

sMt 3:12

tS ver 24

uMt 17:20; Lk 17:6

vPs 104:12; Eze 17:23; 31:6; Da 4:12

wS ver 24

xGe 18:6

yGal 5:9

zS Jn 16:25

2 13:33 Or about 27 kilograms

aver 14; S Mt 1:22

bPs 78:2; Ro 16:25, 26; 1Co 2:7; Eph 3:9; Col 1:26

cMt 15:15

3 13:35 Psalm 78:2

dS Mt 8:20

eJn 8:44, 45; 1Jn 3:10

fJoel 3:13

gMt 24:3; 28:20

hRev 14:15

iS Mt 8:20

jMt 24:31

kS Mt 8:12

lDa 12:3

mS Mt 11:15

nS ver 24

oIsa 55:1; Mt 19:21; Php 3:7, 8

pS ver 24

qS ver 24

rMt 22:10

sMt 25:32

tS Mt 8:12

uS Mt 7:28

vS Mt 4:23

wS Mt 7:28

xLk 3:23; Jn 6:42

yS Mt 12:46

zS Mt 12:46

aJn 6:61

bLk 4:24; Jn 4:44

Matthew 14

aMk 8:15; Lk 3:1, 19; 13:31; 23:7, 8; Ac 4:27; 12:1

bLk 9:7–9

cS Mt 3:1

dMt 4:12; 11:2

eLk 3:19, 20

fLev 18:16; 20:21

gS Mt 11:9

hMt 17:12

iAc 8:2

jS Mt 9:36

kS Mt 4:23

lMt 16:9

m1Sa 9:13; Mt 26:26; Mk 8:6; Lk 9:16; 24:30; Ac 2:42; 20:7, 11; 27:35; 1Co 10:16; 1Ti 4:4

nS Lk 3:21

oLk 24:37

pMt 9:2; Ac 23:11

qDa 10:12; Mt 17:7; 28:10; Lk 1:13, 30; 2:10; Ac 18:9; 23:11; Rev 1:17

rS Mt 6:30

sPs 2:7; S Mt 4:3

tS Mt 9:20

Matthew 15

aLk 11:38

bEx 20:12; Dt 5:16; Eph 6:2

cEx 21:17; Lev 20:9

1 15:4 Exodus 20:12; Deut. 5:16

2 15:4 Exodus 21:17; Lev. 20:9

dCol 2:20–22

eIsa 29:13; Mal 2:2

3 15:9 Isaiah 29:13

fS Ac 10:14, 15

gver 18

hIsa 60:21; 61:3

iMt 23:16, 24; Ro 2:19

jLk 6:39

kMt 13:36

4 15:14 Some manuscripts blind guides of the blind

lMt 16:9

mMt 12:34; Lk 6:45; Jas 3:6

nGal 5:19–21

oRo 14:14

pS Mt 11:21

qS Mt 9:27

rS Mt 4:24

sMt 10:6, 23; Ro 15:8

tS Mt 8:2

uS Mt 9:22

vS Mt 4:23

wS Mt 9:8

xS Mt 9:36

yS Mt 14:19

zMt 16:10

Matthew 16

aS Ac 4:1

bS Mt 12:38

cLk 12:54–56

dMt 12:39

1 16:2, 3 Some early manuscripts do not have When evening comes . . . of the times.

eLk 12:1

fS Mt 6:30

gMt 14:17–21

hMt 15:34–38

iS Ac 4:1

jS Mt 3:1

kMk 6:15; Jn 1:21

lS Mt 4:3; Ps 42:2; Jer 10:10; Ac 14:15; 2Co 6:16; 1Th 1:9; 1Ti 3:15; Heb 10:31; 12:22

m1Co 15:50; Eph 6:12; Heb 2:14

nS Mt 13:11

oJn 1:42

pS Eph 2:20

qIsa 22:22; Rev 3:7

2 16:18 The Greek word for Peter means rock.

3 16:18 That is, the realm of the dead

rMt 18:18; Jn 20:23

sS Mk 8:30

4 16:19 Or will have been

5 16:19 Or will have been

tS Lk 9:51

uPs 22:6; Isa 53:3; Mt 26:67, 68; Mk 10:34; Lk 17:25; Jn 18:22, 23; 19:3

vMt 27:1, 2

wAc 2:23; 3:13

xHos 6:2; Mt 12:40; Lk 24:21, 46; Jn 2:19; 1Co 15:3, 4

yMt 17:22, 23; 27:63; Mk 9:31; Lk 9:22; 18:31–33; 24:6, 7

zS Mt 4:10

aMt 10:38; Lk 14:27

bS Jn 12:25

6 16:25 The Greek word means either life or soul; also in verse 26.

cS Mt 8:20

dS Lk 17:30; Jn 14:3; Ac 1:11; S 1Co 1:7; S 1Th 2:19; 4:16; S Rev 1:7; 22:7, 12, 20

e2Ch 6:23; Job 34:11; Ps 62:12; Jer 17:10; Eze 18:20; 1Co 3:12–15; 2Co 5:10; Rev 22:12

Matthew 17

aS Mt 4:21

bS Mt 3:17

cAc 3:22, 23

dS Mt 14:27

eS Mk 8:30

fS Mt 8:20

gS Mt 16:21

hMal 4:6; Lk 1:16, 17

iS Mt 11:14

jMt 14:3, 10

kS Mt 16:21

lS Mt 3:1

mMt 4:24

nS Mt 21:21

oMt 13:31; Lk 17:6

p1Co 13:2

1 17:21 Some manuscripts include here words similar to Mark 9:29.

qS Mt 8:20

rAc 2:23; 3:13

sS Mt 16:21

tS Mt 16:21

uEx 30:13

vMt 22:17–21; Ro 13:7

wJn 6:61

Matthew 18

aMt 19:14; 1Pe 2:2

bS Mt 3:2

cS Mk 9:35

dMt 10:40

eMk 9:42; Lk 17:2

fLk 17:1

gS Mt 5:29

hS Mt 5:29

iS Mt 5:22

jGe 48:16; Ps 34:7; Ac 12:11, 15; Heb 1:14

1 18:11 Some manuscripts include here the words of Luke 19:10.

kLev 19:17; Lk 17:3; Gal 6:1; Jas 5:19, 20

lNu 35:30; Dt 17:6; 19:15; Jn 8:17; 2Co 13:1; 1Ti 5:19; Heb 10:28

2 18:15 The Greek word for brother or sister (adelphos) refers here to a fellow disciple, whether man or woman; also in verses 21 and 35.

3 18:15 Some manuscripts sins against you

m1Co 6:1–6

4 18:16 Deut. 19:15

nS Ro 16:17

oMt 16:19; Jn 20:23

pS Mt 7:7

5 18:18 Or will have been

6 18:18 Or will have been

qS Mt 28:20

rS Mt 6:14

sLk 17:4

tGe 4:24

uS Mt 13:24

7 18:22 Or seventy times seven

vMt 25:19

wLk 7:42

8 18:24 Greek ten thousand talents; a talent was worth about 20 years of a day laborer’s wages.

xLev 25:39; 2Ki 4:1; Ne 5:5, 8

yS Mt 8:2

9 18:28 Greek a hundred denarii; a denarius was the usual daily wage of a day laborer (see 20:2).

zS Mt 6:14; S Jas 2:13

Matthew 19

aS Mt 7:28

bS Mt 4:23

cMt 5:31

dGe 1:27; 5:2

eGe 2:24; 1Co 6:16; Eph 5:31

1 19:4 Gen. 1:27

2 19:5 Gen. 2:24

fDt 24:1–4; Mt 5:31

gS Lk 16:18

hS Mt 13:11; 1Co 7:7–9, 17

iS Mk 5:23

jS Mt 25:34

kMt 18:3; 1Pe 2:2

lS Mt 25:46

mLk 10:25

nLev 18:5

oJas 2:11

pEx 20:12–16; Dt 5:16–20

qLev 19:18; S Mt 5:43

3 19:19 Exodus 20:12–16; Deut. 5:16–20

4 19:19 Lev. 19:18

rMt 5:48

sS Ac 2:45

tS Mt 6:20

uMt 13:22; 1Ti 6:9, 10

vGe 18:14; Job 42:2; Jer 32:17; Lk 1:37; 18:27; Ro 4:21

wS Mt 4:19

xMt 20:21; 25:31

yLk 22:28–30; Rev 3:21; 4:4; 20:4

zMt 6:33; S 25:46

aMt 20:16; Mk 10:31; Lk 13:30

5 19:29 Some manuscripts do not have or wife.

Matthew 20

aS Mt 13:24

bMt 21:28, 33

1 20:2 A denarius was the usual daily wage of a day laborer.

cLev 19:13; Dt 24:15

dJnh 4:1

eJnh 4:8; Lk 12:55; Jas 1:11

fMt 22:12; 26:50

gDt 15:9; Mk 7:22

hS Mt 19:30

iS Lk 9:51

jS Mt 8:20

kMt 27:1, 2

lS Mt 16:21

mS Ac 2:23

nS Mt 16:21

oS Mt 16:21

pS Mt 4:21

qS Mt 8:2

rMt 19:28

sIsa 51:17, 22; Jer 49:12; Mt 26:39, 42; Mk 14:36; Lk 22:42; Jn 18:11

tAc 12:2; Rev 1:9

uLk 22:24, 25

vS Mk 9:35

wS Mt 8:20

xIsa 42:1; Lk 12:37; 22:27; Jn 13:13–16; 2Co 8:9; Php 2:7

yEx 30:12; Isa 44:22; 53:10; Mt 26:28; 1Ti 2:6; Titus 2:14; Heb 9:28; 1Pe 1:18, 19

zS Mt 9:27

Matthew 21

aMt 24:3; 26:30; Mk 14:26; Lk 19:37; 21:37; 22:39; Jn 8:1; Ac 1:12

bS Mt 1:22

cIsa 62:11; Zec 9:9

1 21:5 Zech. 9:9

d2Ki 9:13

ever 15; S Mt 9:27

fPs 118:26; Mt 23:39

gLk 2:14

2 21:9 A Hebrew expression meaning “Save!” which became an exclamation of praise; also in verse 15

3 21:9 Psalm 118:25, 26

4 21:9 A Hebrew expression meaning “Save!” which became an exclamation of praise; also in verse 15

hDt 18:15; Lk 7:16, 39; 24:19; Jn 1:21, 25; 6:14; 7:40

iDt 14:26

jEx 30:13

kLev 1:14

lIsa 56:7

mJer 7:11

nS Mt 4:23

5 21:13 Isaiah 56:7

6 21:13 Jer. 7:11

over 9; S Mt 9:27

pLk 19:39

qPs 8:2

rMt 26:6; Mk 11:1; Lk 24:50; Jn 11:1, 18; 12:1

7 21:16 Psalm 8:2 (see Septuagint)

sIsa 34:4; Jer 8:13

tMt 17:20; Lk 17:6; 1Co 13:2; Jas 1:6

uS Mt 7:7

vAc 4:7; 7:27

wS Mt 11:9

xver 33; Mt 20:1

yLk 7:29

zLk 7:50

aMt 3:1–12

bLk 3:12, 13; 7:29

cLk 7:36–50

dLk 7:30

ePs 80:8

fIsa 5:1–7

gMt 25:14, 15

hMt 22:3

i2Ch 24:21; Mt 23:34, 37; Heb 11:36, 37

jMt 22:4

kHeb 1:2

lS Mt 12:14

mPs 2:8

nMt 8:11, 12

oS Ac 13:46

pPs 118:22, 23; S Ac 4:11

qMt 8:12

8 21:42 Psalm 118:22, 23

rS Lk 2:34

9 21:44 Some manuscripts do not have verse 44.

sS ver 11, 26

Matthew 22

aS Mt 13:24

bMt 21:34

cMt 21:36

dLk 19:27

eEze 21:21

fMt 13:47, 48

gMt 20:13; 26:50

hS Mt 8:12

iRev 17:14

jMk 3:6

kMt 17:25

1 22:17 A special tax levied on subject peoples, not on Roman citizens

lRo 13:7

mMk 12:12

nS Ac 4:1

oAc 23:8; 1Co 15:12

pDt 25:5, 6

qJn 20:9

rMt 24:38

sEx 3:6; Ac 7:32

tS Mt 7:28

2 22:32 Exodus 3:6

uS Ac 4:1

vLk 7:30; 10:25; 11:45; 14:3

wDt 6:5

3 22:37 Deut. 6:5

xLev 19:18; S Mt 5:43

yMt 7:12; Lk 10:25–28

4 22:39 Lev. 19:18

zS Mt 9:27

aPs 110:1; 1Ki 5:3; Ac 2:34, 35; 1Co 15:25; Heb 1:13; 10:13

5 22:44 Psalm 110:1

bMk 12:34; Lk 20:40

Matthew 23

aEzr 7:6, 25

bLk 11:46; Ac 15:10; Gal 6:13

cMt 6:1, 2, 5, 16

dEx 13:9; Dt 6:8

eNu 15:38; Dt 22:12

fLk 11:43; 14:7; 20:46

1 23:5 That is, boxes containing Scripture verses, worn on forehead and arm

gver 8; Mt 26:25, 49; Mk 9:5; 10:51; Jn 1:38, 49; 3:2, 26; 20:16

hMal 1:6; Mt 6:9; 7:11

iS Mk 9:35

j1Sa 2:8; Ps 18:27; Pr 3:34; Isa 57:15; Eze 21:26; Lk 1:52; 14:11

kver 15, 23, 25, 27, 29

lLk 11:52

2 23:14 Some manuscripts include here words similar to Mark 12:40 and Luke 20:47.

mAc 2:11; 6:5; 13:43

nS Mt 5:22

over 24; Isa 9:16; Mt 15:14

pMt 5:33–35

qEx 30:29

rEx 29:37

s1Ki 8:13; Ps 26:8

tPs 11:4; Mt 5:34

uLev 27:30

vMic 6:8; Lk 11:42

wver 16

xMk 7:4

yLk 11:39

zLk 11:44; Ac 23:3

aLk 11:47, 48

bS Mt 5:12

c1Th 2:16

dEze 20:4

eMt 3:7; 12:34

fS Mt 5:22

g2Ch 36:15, 16; Lk 11:49

hS Mt 10:17

iMt 10:23

jGe 4:8; Heb 11:4

kZec 1:1

l2Ch 24:21

mMt 10:23; 24:34; Lk 11:50, 51

n2Ch 24:21; S Mt 5:12

oPs 57:1; 61:4; Isa 31:5

p1Ki 9:7, 8; Jer 22:5

qPs 118:26; Mt 21:9

3 23:39 Psalm 118:26

Matthew 24

aLk 19:44

bS Mt 21:1

cS Lk 17:30

dMt 13:39; 28:20

eS Mk 13:5

fver 11, 23, 24; 1Jn 2:18

gIsa 19:2

hAc 11:28

iMt 10:17

jJn 16:2

kS Jn 15:21

lS Mt 7:15

mS Mk 13:5

nS Mt 10:22

oS Mt 4:23

pLk 2:1; 4:5; Ac 11:28; 17:6; S Ro 10:18

qS Ac 6:13

rDa 9:27; 11:31; 12:11

1 24:15 Daniel 9:27; 11:31; 12:11

s1Sa 9:25; Mt 10:27; Lk 12:3; Ac 10:9

tLk 23:29

uEze 5:9; Da 12:1; Joel 2:2

vver 24, 31

wLk 17:23; 21:8

xEx 7:11, 22; 2Th 2:9–11; Rev 13:13; 16:14; 19:20

yLk 17:24

zS Lk 17:30

aS Mt 8:20

bLk 17:37

cIsa 13:10; 34:4; Eze 32:7; Joel 2:10, 31; Zep 1:15; Rev 6:12, 13; 8:12

dRev 1:7

2 24:29 Isaiah 13:10; 34:4

eS Rev 1:7

fMt 13:41

3 24:30 Or the tribes of the land

4 24:30 See Daniel 7:13–14.

gIsa 27:13; Zec 9:14; 1Co 15:52; 1Th 4:16; Rev 8:2; 10:7; 11:15

hJas 5:9

iMt 16:28; S 23:36

5 24:33 Or he

jS Mt 5:18

kAc 1:7

lGe 6:5; 7:6–23

6 24:36 Some manuscripts do not have nor the Son.

mMt 22:30

nS Lk 17:30

oLk 17:34

pLk 17:35

qMt 25:13; Lk 12:40

rS Lk 12:39

s1Th 5:6

tMt 25:21, 23

uRev 16:15

vMt 25:21, 23

wLk 21:34

xS Mt 8:12

Matthew 25

aS Mt 13:24

bLk 12:35–38; Ac 20:8; Rev 4:5

cRev 19:7; 21:2

dMt 24:45

e1Th 5:6

fLk 12:35

gRev 19:9

hver 41; S Mt 7:23

iMt 24:42, 44; Mk 13:35; Lk 12:40

jMt 21:33; Lk 19:12

kMt 18:24, 25

1 25:15 Greek five talents . . . two talents . . . one talent; also throughout this parable; a talent was worth about 20 years of a day laborer’s wage.

lMt 18:23

mver 23; Mt 24:45, 47; Lk 16:10

nver 21

oMt 13:12; Mk 4:25; Lk 8:18; 19:26

pS Mt 8:12

qS Lk 17:30

rMt 19:28

sMal 3:18

tEze 34:17, 20

uS Mt 3:2; 5:3, 10, 19; 19:14; S Ac 20:32; 1Co 15:50; Gal 5:21; Jas 2:5

vHeb 4:3; 9:26; Rev 13:8; 17:8

wJob 31:32; Heb 13:2

xIsa 58:7; Eze 18:7; Jas 2:15, 16

yJas 1:27

z2Ti 1:16

aS Mt 10:40, 42; Heb 13:2

bS Mt 7:23

cIsa 66:24; Mt 3:12; S 5:22; Mk 9:43, 48; Lk 3:17; Jude 7

d2Pe 2:4

ePr 14:31; 17:5

fMt 19:29; Jn 3:15, 16, 36; 17:2, 3; Ro 2:7; Gal 6:8; 1Jn 1:2; 5:11, 13, 20

gDa 12:2; Jn 5:29; Ac 24:15; Ro 2:7, 8; Gal 6:8

Matthew 26

aS Mt 7:28

bS Jn 11:55

cPs 2:2

dver 57; Lk 3:2; Jn 11:47–53; 18:13, 14, 24, 28; Ac 4:6

eS Mt 12:14

fMt 27:24

gS Mt 21:17

hDt 15:11

iJn 19:40

1 26:11 See Deut. 15:11.

jver 25, 47; S Mt 10:4

kEx 21:32; Zec 11:12

lEx 12:18–20

mDt 16:5–8

nMk 14:35, 41; Jn 7:6, 8, 30; 8:20; 12:23; 13:1; 17:1

oLk 22:21–23; Jn 13:21

pPs 41:9; Jn 13:18

qver 31, 54, 56; Isa 53; Da 9:26; Mk 9:12; Lk 24:25–27, 46; Ac 17:2, 3; 26:22, 23; 1Pe 1:10, 11

rS Mt 10:4

sS Mt 23:7

tS Mt 14:19

u1Co 10:16

vEx 24:6–8; Zec 9:11; Mal 2:5; Heb 9:20; 10:29; S 13:20

wS Mt 20:28; Mk 1:4

xAc 10:41

2 26:28 Some manuscripts the new

yS Mt 21:1

zMt 11:6; 13:21

aZec 13:7; Jn 16:32

bMt 28:7, 10, 16

3 26:31 Zech. 13:7

cver 75; Jn 13:38

dJn 13:37

eS Mt 4:21

fS Jn 12:27

gver 40, 41

hS Mt 20:22

iver 42; Ps 40:6–8; Isa 50:5; Mt 6:10; Jn 4:34; 5:30; 6:38

jver 38

kMt 6:13

lS ver 39

mS ver 18

nS Mt 10:4

over 25; S Mt 23:7

pMt 20:13; 22:12

qLk 22:36, 38

4 26:50 Or “Why have you come, friend?”

rJn 18:10

sGe 9:6; Ex 21:12; Rev 13:10

t2Ki 6:17; Da 7:10; Mt 4:11

uS ver 24; S Mt 1:22

vMk 12:35; Lk 21:37; Jn 7:14, 28; 18:20

wS ver 24; S Mt 1:22

xS ver 3

yver 69; Mk 14:66; Lk 22:55; Jn 18:15

zMk 15:16; Lk 11:21; Jn 7:32, 45, 46

aS Mt 5:22

bPs 27:12; 35:11; Ac 6:13

cDt 19:15

dS Jn 2:19

eS Mk 14:61

fLev 5:1

gS Mt 16:16

hLk 22:67

iS Mt 4:3

jMt 27:11; Lk 22:70

kS Mk 16:19

lS Rev 1:7

mS Mk 14:63

5 26:64 See Psalm 110:1; Daniel 7:13.

nLev 24:16; Jn 19:7

oS Mt 16:21

pLk 22:63–65

qver 34; Jn 13:38

Matthew 27

aS Mt 12:14; Mk 15:1; Lk 22:66

bMt 20:19

cMk 15:1; Lk 13:1; Ac 3:13; 1Ti 6:13

dS Mt 10:4

eMt 26:14, 15

fver 24

gLk 1:9, 21

hAc 1:18

iAc 1:19

jS Mt 1:22

kZec 11:12, 13; Jer 32:6–9

lS Mt 2:2

1 27:10 See Zech. 11:12, 13; Jer. 19:1–13; 32:6–9.

mS Mk 14:61

nMt 26:62

oS Mk 14:61

pJn 18:39

qver 22; Mt 1:16

2 27:16 Many manuscripts do not have Jesus; also in verse 17.

rJn 19:13

sver 24

tGe 20:6; Nu 12:6; 1Ki 3:5; Job 33:14–16; Mt 1:20; 2:12, 13, 19, 22

uAc 3:14

vMt 1:16

wMt 26:5

xPs 26:6

yDt 21:6–8

zver 4

aJos 2:19; S Ac 5:28

bIsa 53:5; Jn 19:1

cJn 18:28, 33; 19:9

dJn 19:2

eIsa 53:3; Jn 19:2, 3

fS Mt 16:21

gIsa 53:7

hHeb 13:12

iAc 2:10; 6:9; 11:20; 13:1

jMk 15:21; Lk 23:26

kJn 19:17

lver 48; Ps 69:21

mPs 22:18

nver 54

oIsa 53:12

pPs 22:7; 109:25; La 2:15

qS Jn 2:19

rver 42

sMt 4:3, 6

tJn 1:49; 12:13

uS Jn 3:15

vPs 22:8

wAm 8:9

xPs 22:1

3 27:46 Some manuscripts Eloi, Eloi

4 27:46 Psalm 22:1

yver 34; Ps 69:21

zJn 19:30

aEx 26:31–33; Heb 9:3, 8; 10:19, 20

bver 54

cS Mt 4:5

dver 36

5 27:53 Or tombs, and after Jesus’ resurrection they

eS Mt 4:3; 17:5

fLk 8:2, 3

gMk 15:47; Lk 24:10; Jn 19:25

6 27:56 Greek Joses, a variant of Joseph

hMt 27:66; 28:2; Mk 16:4; Ac 13:29

iS Mt 16:21

jMt 28:13

kver 66; Mt 28:11

lDa 6:17

mver 60; Mt 28:2

nMt 28:11