I te whakarārangi a Rua i ngā tūru i runga i te marae. Kātahi ka pā te karanga a tōna whaea.
‘E Rua, haere mai ki te tahitahi i ēnei kūmara. Kāore anō ō tuāhine kia hoki mai i te kura, ā, tōna tikanga ka tae mai te manuwhiri ā te rima.’ Ka kuhu a Rua ki te kāuta i reira tōna whaea.
‘Nō whea anō rātou?’ Ka pātai a Rua.
Ka pakē te waha o tōna whaea. ‘E tama, i kīia atu koe. Nō Tāmaki, nō te whare wānanga.’ Ka hoatu ia i te pīhore ki tōna ringa. Ka tumeke a Rua, anō nei kāore ia i kīia atu i mua.
Ka mea ia. ‘E haere mai ana i Tāmaki rā anō?’
Me uaua ka whakamanuwhiri rātou i ētehi nō Tāmaki-makau-rau i tō rātou marae, i Te Kōpua. Kei waenga pārae hoki te marae, ā, tekau mā rima meneti te roa ki te tāone tata, ki Te Awamutu.
‘He ākonga rātou nā Āwhina, nō konei tahi ia.’ I rongo a Rua i tētehi paku aha i te reo o tōna whaea. ‘Puta rawa mai te manuwhiri, kua tae mai tō matua ki te whakatāmaramara. Ka mahue tana haere tōmua mai ki te āwhina.’
He tika tā Rua i rongo ai. Kua hōhā tōna whaea i te korenga o tōna tungāne, o Whiti i tae mai ki te āwhina ki te whakariterite i te marae. ‘Kia tere, kei te poto te wā. Kia oti ēnā te tahitahi, makaia atu ki te kōhua. Kua haere au ki te mahi i ngā moenga.’ Ka tū ia, ka mea. ‘Rua, māu hei whaikōrero!’ Kātahi ia ka huri, ka haere tonu ia.
‘Engari, kāore i a au taku tarau roa.’ Ka hāmama atu a Rua.
‘E pai ana, nāku i mau mai.’ Ka whakahoki atu tōna whaea.
Ka mapu te manawa o Rua. Ahakoa pēwhea, ka tohe tonu tōna whaea māna hei whaikōrero, hei whakapōrearea noa iho pea i tōna tungāne takaroa. Hāunga tērā kua kaha ake te whakatūria o Rua i ngā hui o te marae e tōna whaea, ahakoa te korongatā ōna.
‘Te whare wānanga o Tāmaki.’ Ka murakehu a Rua. He nui tōna hiahia ki te haere ki te whare wānanga ki te whai i te mātauranga, engari kāore ia e āhei nā te mea i puta wawe ia i te kura, ā, ka mate ia ki te noho i te pāmu ki te āwhina i te whānau.
Kotahi anō tau ka rua tekau tōna kaumātua, ā, kātahi ia ka wātea ki te tomo ki te whare wānanga. I a Rua e tahitahi ana i ngā kūmara, ka rongo ia i te haruru mai o te taraka o Whiti. Ka titiro atu ia ki te kūaha, arā tōna matua e whātaretare mai ana.
‘E tama, kei te mata tonu ēnā. Me pēwhea e riro ai te wahine ki te kore e maoa i a koe te kūmara?’ Ka hemo a Whiti i te kata.
Ka kōruru te rae o Rua, ka kī, ‘Tō koroheke ai ka mate wahine tonu koe!’ He rite tonu tā Whiti whakahōhā i a Rua i te mea kāore anō ia kia whai wahine. Koinā te whānuitanga o te ao o Whiti, ko te wahine, ko te whutupōro, ko te kai pia me te pāmu.
‘Ka mate wahine, ā, mate noa ahau.’ Ka mea a Whiti. ‘Kite rawa koe i tētehi māu, kua kore e tū i a koe tō ure.’ Ka pakaru anō te kata i a Whiti ki tāna anō whakatoi. Ahakoa te hē o tana kōrero kāore i taea e Rua tana kata te kuku. He rerekē a Rua, kāore ia e pīrangi kia rite te whāiti o tōna ao ki tō tōna matua. He mea atawhai ia nā tōna koroheke nōna e iti ana, ā, ko tāna ki a ia, “Ko te ao tō marae.” Me te aha, mau tonu iho tērā kōrero i te whatumanawa o Rua.
‘Waiho atu ēnā mā ō tuāhine hei whakaoti. Kua tae tonu mai tā tāua manuwhiri, haere mai kei rīria tāua e tō whaea.’ Ka mea a Whiti.
‘Tūreiti, e koro e.’ Ka kī a Rua. I a rāua e ahu atu ana ki te wharenui ka puta mai a Wai, te whaea o Rua. I tana kitenga i a Whiti ka pararē te waha. ‘E poko! Kia oti rawa ngā mahi, kātahi koe ka puta mai!’
‘E pai ana ahau, tēnā koe.’ Ka whakatoi atu a Whiti. ‘Nāku ngā tamāhine i tiki i te kura, kei te wharekai rāua.’ Ka kōrero atu ia me kore noa e aroha mai tana tuahine, engari kāore a Wai i aro atu.
‘Kuhuna tēnei, arā te pahi e haere mai ana.’ Ka hoatu a Wai i te tarau roa ki tana tama. ‘Whiti, mā tō tamaiti hei kōrero.’ Ka mea ia.
Kātahi ka mahara a Whiti ki te mahi a tōna tuahine. ‘Āe.’ Ka mea ia. ‘Māna hei wāhi, engari māku hei whakatepe.’ I taua wā tonu ka tū te pahi o te manuwhiri i waho i te marae.
I te ihu o te pahi a Āwhina e karanga ana.
‘Hoihoi! Kia tuku tātou i te pahi me tere tā tātou whakarite i a tātou. Wāhine mā ki mua, ko ngā mea tāne ki muri.’ I te warea kē ētehi o ngā ākonga ki te whakapaipai i a rātou anō. Ko te nuinga hoki i tupu mai i te tāone.
‘He aha te waiata?’ Ka hāmama te waha o Tīkao. Ka tīkoro ngā karu o Āwhina, ka ui makihoi atu ia.
‘E hoa mā, he aha anō tā tātou waiata kua pau te marama i te ako?’
‘Ka eke ki Wairaka.’ Ka whakahokia atu e te katoa, hāunga rā a Tīkao. Ka kōrero anō a Āwhina.
‘Āna, kia mōhio mai koutou ko Kakepuku tērā e tū mai rā, te maunga e whakahuatia ana i roto i waiata. Kāti, haere mai tātou.’
‘Kua tae mai koe ki konei?’ Ka pātai a Erena ki tōna hoa, ki a Pana i a rāua e tuku ana i te pahi.
‘Kāo. Ka aroha hoki te hunga e noho ana i konei. Kāore hoki he aha i konei.’ Ka mea a Pana.
‘He ātaahua a konei.’ Ka ngā te manawa o Erena anō nei kua tae ia ki tētehi whenua urutapu kāore anō i kitea e te tangata. Kātahi ia ka kī. ‘E kore tō ihu e mate i te patero o ngā waka o Tāmaki i konei.’
‘Engari ka mate taku ihu i te roke kau e hau mai nei, kātahi rā!’ Ka mea a Pana. Ka kata rāua. I te tau tuatahi o te tohu whakaako a Erena rāua ko Pana, ā, ko te noho marae tētehi wāhanga o tō rāua tohu. ‘He aha tātou i kore ai e haere ki tētehi marae i Tāmaki?’ Ka hamumu a Pana.
Ka kata a Erena. ‘Whakamutua atu, e hoa. Nō konei a Āwhina, waihoki he rawe te puta ki waho. Kei wareware koe he ao atu anō i waho o Tāmaki.’ I a rātou e hui ana i te waharoa ka whakatata atu a Tīkao ki a rāua, ka mea ia.
‘Titiro, ki roto pea i te uru rākau rā tātou wānanga ai ā te pō nei.’ Ka tohu ngā mata o Tīkao ki te uru rākau i muri i te wharekai. ‘Nāku i mau mai tā tātou kai.’ Ka kimo tōna karu.
‘E tama, koirā anahe kei te tihi o ō whakaaro, nē?’ Ka pakē te waha o Erena. ‘Kāore au e puta kei mau ahau i a Āwhina.’
‘E pai ana, ka haere mai pea ia.’ Ka kata a Pana i te kōrero a Tīkao.
‘Engari mō tēnā! E hoe kōrua i tō kōrua waka.’ Ka kī a Erena. I taua wā tonu ka pā te reo pōwhiri o te hau kāinga, ā, ka tīmata te whakaeke.
‘Arā, a Āwhina. E tama, kaua e mihia tō tāua huānga, ko ia ko tātou, engari mihia ngā iwi me ngā mana kei waenganui i a rātou … ki te mutu te karanga a tō whaea.’ Ka kohimu a Whiti ki te taringa o Rua. Nō te taunga o te manuwhiri ki runga i te marae, ka tū atu a Rua.
‘Taiherea te pō, taiherea te ao, tītoko te ao mārama ki te whaiao, ki te ao mārama, tīhei mauri ora!’ Ka haruru te marae ātea i te tauparapara a Rua. Tutū ana tērā te hīnawanawa o te kiri o Pana i te whakarongo atu.
‘Ko wai tērā?’ Ka mea ia ki a Erena. Kāore a Pana i noho i mua, i te pae, he mōhio nōna he kaha kē atu te hiahia o ētehi o ngā tāne kia kitea ō rātou kanohi i tōna. Ka pōhēhē ētehi he ihu tū a Pana nā tana tūraha i a ia anō i ōna wā, engari he tangata hūmārie ia.
‘Kāore koe e mōhio ko taku tāne tērā.’ Ka pakiri ngā niho o Erena.
‘Tēnā moemoeā tēnā.’ Ka utua atu e Pana. Nō te whakakapinga o ngā whaikōrero e Whiti, ka tonoa te manuwhiri ki te harirū.
‘Me aha, me hongi, me kihi rānei au i a ia.’ Ka pātai a Erena ki a Pana i a rāua e whakatata atu ana ki a Rua.
‘Kaua e tuku i tō katoa i te pō tuatahi, e kare.’ Ka kī a Pana. I te raweke noa iho ia i tōna hoa, engari i te whakaaro hoki ia ki a Rua. Kāore anō ia kia kite i tētehi he rite ki a ia te tau ki te kōrero.
‘Kia ora.’ Kātahi ka toro te ringa o Rua ki tō Pana. Ka titiro rāua ki a rāua, ā, ka pā ō rāua ihu. ‘Nō whea koe?’ Ka pātai a Rua.
‘Ā … a’ Ka tapepa te arero o Pana. ‘Kei Tāmaki ahau e noho ana, āe, nō reira ahau.’ Ka whakautu a Pana. I te mau tonu ō rāua ringa.
‘Nau mai.’ Ka mea a Rua.
‘Kia ora, ā … i rawe ō kōrero. Tērā pea māu ahau e ako ki te whaikōrero.’ Ka mea a Pana. Ka mene ngā pāpāringa o Rua i tana mihi.
‘Kia kōrero tāua ā muri ake nei.’ Ka mea a Rua, kātahi ia ka huri ki te hongi i a Erena e whai ana i a Pana. Ka huri a Pana ki te mātakitaki i tōna hoa e mate kanehe atu ana ki a Rua. E mea ana a Erena ki te kihi i a ia, engari ka mea kē a Rua ki te hongi, ehara, ka tuki tōna ihu ki te pāpāringa o Erena kua pūwhero i te whakamā. Tere tonu tana oma atu ki a Pana e whai ana ki te pupuru i tana kata.
‘He aha koe e kata nā? He nui ā kōrua kupu.’ Ka komeme atu a Erena.
‘Heoi anō, i hongi noa iho māua, ihu ki te ihu.’ Ka pukukata a Pana.
I muri mai i te kai o te pō, ka hui te katoa i roto i te wharenui ki te whakarongo ki a Whiti e kōrero ana mō te marae. I te tūngaroa a Wai rāua ko Rua e noho ana. I ōna wā ka rangona te reo o Wai e whakatikatika ana i ngā kōrero a tōna tungāne.
I te whakarongo a Pana ki ngā kōrero, engari he hokihoki tonu te mahi a ōna karu ki a Rua mei kore ake te pepe ka warea ki te rama e ngiha mai ana. Kāore ia e mōhio he aha oti nōna. Kātahi ka pao ngā mata o Rua ki ō Pana, ka hī ōna tukemata. Kāore a Pana i mōhio me aha, me hī hoki ōna tukemata, me aha rānei? Ka rarapa ia ki wāhi kē, anō nei i te tirotiro ia i ngā whakaahua o te whare. I te mutunga o ngā kōrero, ka tukua ngā ākonga ki te kaputī. Ka mahara a Pana ki te kōrero a Rua i mua atu. Ka ngā tōna manawa, ka matike atu ia.
‘Kia ora anō, e tai. Rua?’ Ka mea a Pana.
‘Ngāti Tāmaki! Pēwhea ana?’ Ka mea a Rua.
‘Ko Pana tōku ingoa. E pai ana kia kōrero tonu tāua?’ Ka ui atu ia.
‘Āe, me puta pea tāua ki waho, kei te hēmanawa haere a roto nei.’ Ka whai a Pana i a Rua ki waho, e ahu atu ana ki te wharekai, kātahi ka huri a Rua ka mea. ‘Puhipuhi ai koe?’ Ka tumeke a Pana i te kōrero a Rua, engari ka tere tana whakahoki.
‘E mea ana koe.’
‘Ka pai. Hoake tāua.’ Ka ārahi a Rua i a Pana ki muri o te wharekai. Kātahi ia ka mahara ki tōna hoa, ki a Tīkao me tōna hiahia ki te puhipuhi. Engari ki te haere mai a Tīkao e kore pea ia e wātea ki te kōrero i tana kaupapa ki a Rua. ‘Ki roto nei, e hoa.’ Ka kohimu a Rua, ā, ka whai atu a Pana. Ka kuhu rāua ki roto i te uru rākau i tohua ai e Tīkao i mua. I roto rā tētehi waerenga iti, ā, i reira tētehi hāneanea karukaru hei nohoanga mō te tangata. ‘E noho. Kei a au, e hoa.’ Ka whāwhā te ringa o Rua ki te pūkoro o tana tarau. ‘Nō reira, he aha tāu i te whare wānanga?’ Ka pātai a Rua ki a Pana i a ia e pīrori ana.
‘Kei te pīrangi tū ahau hei kaiako, koirā taku kaupapa. He aha tāu i konei? Kāore koe e haere ki te whare wānanga?’ Ka mea a Pana.
‘Ā tōna wā, engari kei konei au e āwhina ana i taku matua kēkē i te pāmu. E hiahia ana ahau ki te whai i ngā mahi rōia, heoi anō e tāria ana te whakautu ki taku tono karahipi. Ki te riro mai, ka haere atu ahau ki Tāmaki ā tērā tau.’ Ka whakamārama a Rua. Ka tahu ia i tā rāua kai, ka roa te puhipuhi, kātahi ka hoatu e ia ki a Pana. ‘He pēwhea a Tāmaki?’ Ka pātai ia.
‘He rawe, e hoa. Kei reira te mahi a te tangata. Kāore hoki e ārikarika ngā mahi a te rēhia hei whai māu, ao te pō, pō te ao. He rerekē noa atu a reira i konei.’ Ka puhi a Pana, kātahi ka haruru te maremare i tōna waha. Ka whakahokia atu e ia te kai ki a Rua.
‘Kāore e kore! Maringanui kei a au tēnei hei whakangāwari i taku noho.’ Ka tohu a Rua ki te kai i tana ringa. I te iti o te hāneanea ka pā ō rāua turi, engari kāore rāua i mahara he aha. ‘He wahine tāu?’ Ka pātai a Rua.
‘Karekau, he toimaha rawa te wahine. Ka whati taku tuarā i tērā pīkaunga.’ Ka katakata rāua i te kōrero a Pana. ‘Pēwhea koe, he wahine tāu?’ Ka ui a Pana.
‘Kāo, ahakoa te ngarengarea mai ōku e taku matua kēkē, anō nei mā tēra e huri ai te ao. Kei te hē rānei taku kore pīrangi atu?’ Ka pātai a Rua. Ka mahara a Pana he aha te tikanga o tana kōrero.
‘Kāore he hē o tērā. He pērā tahi au i ōna wā.’ Ka mene a Rua i te kōrero a Pana, kātahi ia ka whakahoki i te kai ki a ia. I te pānga o ō rāua ringa, ka titiro tētehi ki tētehi, ā, e pā tonu ana ō rāua turi. Ka titi te atarau ki ngā mata o Rua, kātahi ka hī anō ōna tukemata, ā, i tēnei wā ka hī atu hoki ō Pana. I tērā ka tata ake rāua ki a rāua, me te aha, ka pā ō rāua ngutu. I taua wā tonu ka tangi te umere.
‘Rima meneti, ka whakaketo i ngā rama!’ Ka oho whakarere rāua. Kāore tētehi i mōhio me pēwhea.
‘Ā … me hoki pea au.’ Ka kī a Pana.
‘Āe, ahau tahi.’ Ka mea a Rua.
I te aonga ake o te rā ka whakatika a Pana mā ki te hoki ki Tāmaki i muri i te parakuihi, ā, ka haere ngā poroporoaki i roto i te wharekai. Ka rārangi mai anō a Erena rāua ko Pana ki te mihi ki te hau kāinga.
‘Kia tika te hongi, e hoa.’ Ka whakatoi atu a Pana ki a Erena. I te mea noa iho ia ki te huna i tōna anō āmaimai i a ia e whakatata atu ana ki a Rua. Nō te taenga atu ki a ia, ka titiro rāua ki a rāua, ka paku memene ō rāua pāpāringa. Ahakoa he mea tūpono noa iho tā rāua mahi i te pō rā, i te mauri tau rāua tahi.
‘Ka kite anō tāua i a tāua.’ Ka mea atu a Rua.
‘Āe, ā tōna wā, ki tōna wāhi.’ Ka kī a Pana. Kātahi ka pā ō rāua ringa me ō rāua ihu. I te pikinga ki runga i te pahi ka korotaha te tirito a Erena ki tōna hoa e menemene mai ana.
Ao ake te rā i muri mai, ka oho a Rua. I te whakaaro tonu ia ki a Pana, kāore anō ia i mōhio he aha tēnei tūāhua e rongo ana ia.
‘Rua, haere mai ki te parakuihi.’ Ka pā te karanga a tōna whaea. ‘He reta kei konei māu.’ Ka noho a Rua ki te tēpu, ka huaki i tana mēra.
‘E mā, kua riro i a au te karahipi!’ Ka umere ia. ‘Kua whakaaehia taku haere ki te whare wānanga i Tāmaki ā tērā tau.’
‘E tama!’ Ka tangi tōna whaea. ‘He tika tā tō koroua i kī ai ki a koe, “Ko te ao tō marae.” Kāti, me whai koe i tāu e manako ai.’ Ka ora tērā te ngākau o Rua i ngā kupu a tōna whaea, ā, ka mārama hoki ia ki te kōrero a tōna koroheke.
‘Āe, ka whai au i tāku e manako ai.’