Alleen in Berlijn

Berlijn 1940. Otto Quangel verdient zijn brood in een meubelfabriek en hij en zijn vrouw Anna interesseren zich niet voor politiek. Maar als ze per brief de melding krijgen dat hun zoon tijdens Hitlers veldtocht in Frankrijk gesneuveld is, voelen de Quangels, die niet per se als helden geboren zijn: dit is te erg!

Als protest verspreiden ze kaarten met onhandig geformuleerde anti-Hitlerslogans (met rare spelfouten) in trappenhuizen en op vensterbanken van openbare gebouwen. Ze dromen ervan de mensen met hun actie wakker te schudden. Maar de meeste kaarten worden onmiddellijk ingeleverd bij de Gestapo. Een ambitieuze agent markeert op een plattegrond de vindplekken met rode vlaggetjes, en een moordend kat-en-muisspel begint. Fallada modelleerde de Quangels naar het moedige Berlijns arbeidersechtpaar Otto en Elise Hampel. Hij schreef hun verhaal binnen acht weken, kort voor zijn dood, nadat hij verslagen van de verhoren had gelezen. Alleen in Berlijn is Fallada’s monument voor het verzet van gewone mensen tegen het naziregime, en het is de eerste roman over dit onderwerp in het naoorlogse Duitsland.

Van Hans Fallada’s meesterwerk Alleen in Berlijn werd in 2011 in de kelder van de oorspronkelijke uitgever een versie gevonden die op het gebied van vloeken en seks minder kuis is. Bovendien bleken in hoofdstuk zeventien enkele pagina’s over Anna Quangels naziverleden te zijn gesneuveld in de editie die inmiddels wereldwijd is vertaald.

De toenmalige uitgeverij Aufbau had in 1947 ten doel de democratische opvoeding van het Duitse volk onder Russisch toezicht te ondersteunen. Blijkbaar moest de roman destijds meer humanistisch opbouwend zijn. Een overtuigd nazi als hoofdpersoon, dat was te veel van het goede. Wij weten niet of Hans Fallada deze redactie van zijn roman zou hebben goedgekeurd. Hij overleed kort na de inlevering van het manuscript. Het is wel voorstelbaar dat hij met de gepubliceerde versie ingestemd zou hebben, omdat hij de cultuurpolitieke doelstelling van Aufbau onderschreef.

Deze digitale editie heeft dus een dubbel voordeel voor de lezers: een goedkope uitgave en, voor het eerst, de ‘onbewerkte’ originele versie, zoals Fallada zijn manuscript inleverde.