Anglo-Saxon poetic records

Table of contents

• Genesis
• Exodus
• Daniel
• Christ and Satan
• Andreas
• The Fates of the Apostles
• Soul and Body
• Homiletic Fragment I
• Dream of the Rood
• Elene
• Christ
• Guthlac
• Azarias
• The Phoenix
• Juliana
• The Wanderer
• The Gifts of Men
• Precepts
• The Seafarer
• Vainglory
• Widsith
• The Fortunes of Men
• Maxims I
• The Order of the World
• The Riming Poem
• The Panther
• The Whale
• The Partridge
• Soul and Body II
• Deor
• Wulf and Eadwacer
• Riddles 1
• Riddles 2
• Riddles 3
• Riddles 4
• Riddles 5
• Riddles 6
• Riddles 7
• Riddles 8
• Riddles 9
• Riddles 10
• Riddles 11
• Riddles 12
• Riddles 13
• Riddles 14
• Riddles 15
• Riddles 16
• Riddles 17
• Riddles 18
• Riddles 19
• Riddles 20
• Riddles 21
• Riddles 22
• Riddles 23
• Riddles 24
• Riddles 25
• Riddles 26
• Riddles 27
• Riddles 28
• Riddles 29
• Riddles 30a
• Riddles 31
• Riddles 32
• Riddles 33
• Riddles 34
• Riddles 35
• Riddles 36
• Riddles 37
• Riddles 38
• Riddles 39
• Riddles 40
• Riddles 41
• Riddles 42
• Riddles 43
• Riddles 44
• Riddles 45
• Riddles 46
• Riddles 47
• Riddles 48
• Riddles 49
• Riddles 50
• Riddles 51
• Riddles 52
• Riddles 53
• Riddles 54
• Riddles 55
• Riddles 56
• Riddles 57
• Riddles 58
• Riddles 59
• The Wife's Lament
• The Judgment Day I
• Resignation
• The Descent into Hell
• Alms-Giving
• Pharaoh
• The Lord's Prayer I
• Homiletic Fragment II
• Riddles 30b and 60
• Riddles 60
• The Husband's Message
• The Ruin
• Riddles 61
• Riddles 62
• Riddles 63
• Riddles 64
• Riddles 65
• Riddles 66
• Riddles 67
• Riddles 68
• Riddles 69
• Riddles 70
• Riddles 71
• Riddles 72
• Riddles 73
• Riddles 74
• Riddles 75
• Riddles 76
• Riddles 77
• Riddles 78
• Riddles 79
• Riddles 80
• Riddles 81
• Riddles 82
• Riddles 83
• Riddles 84
• Riddles 85
• Riddles 86
• Riddles 87
• Riddles 88
• Riddles 89
• Riddles 91
• Riddles 92
• Riddles 93
• Riddles 94
• Riddles 95
• Beowulf
• Judith
• The Paris Psalter: Psalm 51
• The Paris Psalter: Psalm 52
• The Paris Psalter: Psalm 53
• The Paris Psalter: Psalm 54
• The Paris Psalter: Psalm 55
• The Paris Psalter: Psalm 56
• The Paris Psalter: Psalm 57
• The Paris Psalter: Psalm 58
• The Paris Psalter: Psalm 59
• The Paris Psalter: Psalm 60
• The Paris Psalter: Psalm 61
• The Paris Psalter: Psalm 62
• The Paris Psalter: Psalm 63
• The Paris Psalter: Psalm 64
• The Paris Psalter: Psalm 65
• The Paris Psalter: Psalm 66
• The Paris Psalter: Psalm 67
• The Paris Psalter: Psalm 68
• The Paris Psalter: Psalm 69
• The Paris Psalter: Psalm 70
• The Paris Psalter: Psalm 71
• The Paris Psalter: Psalm 72
• The Paris Psalter: Psalm 73
• The Paris Psalter: Psalm 74
• The Paris Psalter: Psalm 75
• The Paris Psalter: Psalm 76
• The Paris Psalter: Psalm 77
• The Paris Psalter: Psalm 78
• The Paris Psalter: Psalm 79
• The Paris Psalter: Psalm 80
• The Paris Psalter: Psalm 81
• The Paris Psalter: Psalm 82
• The Paris Psalter: Psalm 83
• The Paris Psalter: Psalm 84
• The Paris Psalter: Psalm 85
• The Paris Psalter: Psalm 86
• The Paris Psalter: Psalm 87
• The Paris Psalter: Psalm 88
• The Paris Psalter: Psalm 89
• The Paris Psalter: Psalm 90
• The Paris Psalter: Psalm 91
• The Paris Psalter: Psalm 92
• The Paris Psalter: Psalm 93
• The Paris Psalter: Psalm 94
• The Paris Psalter: Psalm 95
• The Paris Psalter: Psalm 96
• The Paris Psalter: Psalm 97
• The Paris Psalter: Psalm 98
• The Paris Psalter: Psalm 99
• The Paris Psalter: Psalm 100
• The Paris Psalter: Psalm 101
• The Paris Psalter: Psalm 102
• The Paris Psalter: Psalm 103
• The Paris Psalter: Psalm 104
• The Paris Psalter: Psalm 105
• The Paris Psalter: Psalm 106
• The Paris Psalter: Psalm 107
• The Paris Psalter: Psalm 108
• The Paris Psalter: Psalm 109
• The Paris Psalter: Psalm 110
• The Paris Psalter: Psalm 111
• The Paris Psalter: Psalm 112
• The Paris Psalter: Psalm 113
• The Paris Psalter: Psalm 114
• The Paris Psalter: Psalm 115
• The Paris Psalter: Psalm 116
• The Paris Psalter: Psalm 117
• The Paris Psalter: Psalm 118
• The Paris Psalter: Psalm 119
• The Paris Psalter: Psalm 120
• The Paris Psalter: Psalm 121
• The Paris Psalter: Psalm 122
• The Paris Psalter: Psalm 123
• The Paris Psalter: Psalm 124
• The Paris Psalter: Psalm 125
• The Paris Psalter: Psalm 126
• The Paris Psalter: Psalm 127
• The Paris Psalter: Psalm 128
• The Paris Psalter: Psalm 129
• The Paris Psalter: Psalm 130
• The Paris Psalter: Psalm 131
• The Paris Psalter: Psalm 132
• The Paris Psalter: Psalm 133
• The Paris Psalter: Psalm 134
• The Paris Psalter: Psalm 135
• The Paris Psalter: Psalm 136
• The Paris Psalter: Psalm 137
• The Paris Psalter: Psalm 138
• The Paris Psalter: Psalm 139
• The Paris Psalter: Psalm 140
• The Paris Psalter: Psalm 141
• The Paris Psalter: Psalm 142
• The Paris Psalter: Psalm 143
• The Paris Psalter: Psalm 144
• The Paris Psalter: Psalm 145
• The Paris Psalter: Psalm 146
• The Paris Psalter: Psalm 147
• The Paris Psalter: Psalm 148
• The Paris Psalter: Psalm 149
• The Paris Psalter: Psalm 150
• The Meters of Boethius: Proem
• The Meters of Boethius: Meter 1
• The Meters of Boethius: Meter 2
• The Meters of Boethius: Meter 3
• The Meters of Boethius: Meter 4
• The Meters of Boethius: Meter 5
• The Meters of Boethius: Meter 6
• The Meters of Boethius: Meter 7
• The Meters of Boethius: Meter 8
• The Meters of Boethius: Meter 9
• The Meters of Boethius: Meter 10 The Meters of Boethius: Meter 10
• The Meters of Boethius: Meter 11 The Meters of Boethius: Meter 11
• The Meters of Boethius: Meter 12 The Meters of Boethius: Meter 12
• The Meters of Boethius: Meter 13 The Meters of Boethius: Meter 13
• The Meters of Boethius: Meter 14 The Meters of Boethius: Meter 14
• The Meters of Boethius: Meter 15 The Meters of Boethius: Meter 15
• The Meters of Boethius: Meter 16 The Meters of Boethius: Meter 16
• The Meters of Boethius: Meter 17 The Meters of Boethius: Meter 17
• The Meters of Boethius: Meter 18 The Meters of Boethius: Meter 18
• The Meters of Boethius: Meter 19 The Meters of Boethius: Meter 19
• The Meters of Boethius: Meter 20 The Meters of Boethius: Meter 20
• The Meters of Boethius: Meter 21 The Meters of Boethius: Meter 21
• The Meters of Boethius: Meter 22 The Meters of Boethius: Meter 22
• The Meters of Boethius: Meter 23 The Meters of Boethius: Meter 23
• The Meters of Boethius: Meter 24 The Meters of Boethius: Meter 24
• The Meters of Boethius: Meter 25 The Meters of Boethius: Meter 25
• The Meters of Boethius: Meter 26 The Meters of Boethius: Meter 26
• The Meters of Boethius: Meter 27 The Meters of Boethius: Meter 27
• The Meters of Boethius: Meter 28 The Meters of Boethius: Meter 28
• The Meters of Boethius: Meter 29 The Meters of Boethius: Meter 29
• The Meters of Boethius: Meter 30 The Meters of Boethius: Meter 30
• The Meters of Boethius: Meter 31 The Meters of Boethius: Meter 31
• The Battle of Finnsburh
• Waldere, Fragment II
• Waldere B
• The Battle of Maldon
• The Battle of Brunanburh
• The Capture of the Five Boroughs
• The Coronation of Edgar
• The Death of Edgar
• The Death of Alfred
• The Death of Edward
• Durham
• The Rune Poem
• Solomon and Saturn
• The Menologium
• Maxims II
• A Proverb from Winfrid's Time
• The Judgment Day II
• The Rewards of Piety
• A Summons to Prayer
• The Lord's Prayer II
• The Gloria I
• The Lord's Prayer III
• The Creed
• Fragment of Psalm 5
• Fragment of Psalm 19
• Fragment of Psalm 24
• Fragment of Psalm 27
• Fragment of Psalm 32
• Fragment of Psalm 34
• Fragment of Psalm 40
• Fragment of Psalm 43
• Fragment of Psalm 50 Fragment of Psalm 50
• Fragment of Psalm 53 Fragment of Psalm 53
• Fragment of Psalm 58 Fragment of Psalm 58
• Fragment of Psalm 60
• Fragment of Psalm 64
• Fragment of Psalm 69
• Fragment of Psalm 70
• Fragment of Psalm 79
• Fragment of Psalm 84
• Fragment of Psalm 87
• Fragment of Psalm 89
• Fragment of Psalm 101
• Fragment of Psalm 102
• Fragment of Psalm 118
• Fragment of Psalm 121
• Fragment of Psalm 139
• Fragment of Psalm 140
• The Kentish Hymn
• Psalm 50
• The Gloria II
• A Prayer
• Thureth
• Aldhelm
• The Seasons for Fasting
• Cædmon's Hymn, Northumbrian Version
• Cædmon's Hymn, West-Saxon Version
• Bede's Death Song, Northumbrian Version
• Bede's Death Song, The Hague Version
• Bede's Death Song, West Saxon Version
• The Leiden Riddle
• Latin-English Proverbs
• The Metrical Preface to the Pastoral Care
• The Metrical Epilogue to the Pastoral Care
• The Metrical Preface to Wærferth's Translation of Gregory's Dialogues
• The Metrical Epilogue to MS. 41, Corpus Christi College, Cambridge
• The Brussels Cross
• For Unfruitful Land
• The Nine Herbs Charm
• Against a Dwarf
• For a Sudden Stitch
• For Loss of Cattle
• For Delayed Birth
• For the Water-Elf Disease
• For a Swarm of Bees
• For Theft of Cattle
• For Loss of Cattle
• A Journey Charm
• Against a Wen

Genesis

Krapp, 1931 1-87; Krapp, G.P., The Junius Manuscript, ASPR 1 (New York).

 

Us is riht micel      ðæt we rodera weard,

 

wereda wuldorcining,      wordum herigen,

 

modum lufien!      He is mægna sped,

 

heafod ealra      heahgesceafta,

5

frea ælmihtig.      Næs him fruma æfre,

 

or geworden,      ne nu ende cymþ

 

ecean drihtnes,      ac he bið a rice

 

ofer heofenstolas.      Heagum þrymmum

 

soðfæst and swiðfeorm[?]      sweglbosmas heold,

10

þa wæron gesette      wide and side

 

þurh geweald godes      wuldres bearnum,

 

gasta weardum.      Hæfdon gleam and dream,

 

and heora ordfruman,      engla þreatas,

 

beorhte blisse.      Wæs heora blæd micel!

15

þegnas þrymfæste      þeoden heredon,

 

sægdon lustum lof,      heora liffrean

 

demdon, drihtenes      dugeþum wæron

 

swiðe gesælige.      Synna ne cuþon,

 

firena fremman,      ac hie on friðe lifdon,

20

ece mid heora aldor.      Elles ne ongunnon

 

ræran on roderum      nymþe riht and soþ,

 

ærðon engla weard      for oferhygde

 

dwæl[?] on gedwilde.      Noldan dreogan leng

 

heora selfra ræd,      ac hie of siblufan

25

godes ahwurfon.      Hæfdon gielp micel

 

þæt hie wið drihtne      dælan meahton

 

wuldorfæstan wic      werodes þrymme,

 

sid and swegltorht.      Him þær sar gelamp,

 

æfst and oferhygd,      and þæs engles mod

30

þe þone unræd ongan      ærest fremman,

 

wefan and weccean,      þa he worde cwæð,

 

niþes ofþyrsted,      þæt he on norðdæle

 

ham and heahsetl      heofena rices

 

agan wolde.      þa wearð yrre god

35

and þam werode wrað      þe he ær wurðode

 

wlite and wuldre.      Sceop þam werlogan

 

wræclicne ham      weorce to leane,

 

helleheafas,      hearde niðas.

 

Heht þæt witehus      wræcna bidan,

40

deop, dreama leas,      drihten ure,

 

gasta weardas,      þa he hit geare wiste,

 

synnihte beseald,      susle geinnod,

 

geondfolen fyre      and færcyle,

 

rece and reade lege.      Heht þa geond þæt rædlease hof

45

weaxan witebrogan.      Hæfdon hie wrohtgeteme

 

grimme wið god gesomnod;      him þæs grim lean becom!

 

Cwædon þæt heo rice,      reðemode,

 

agan woldan,      and swa eaðe meahtan.

 

Him seo wen geleah,      siððan waldend his,

50

heofona heahcining,      honda arærde,

 

hehste wið þam herge.      Ne mihton hygelease,

 

mæne wið metode,      mægyn bryttigan[?],

 

ac him se mæra      mod getwæfde,

 

bælc forbigde.      þa he gebolgen wearð,

55

besloh synsceaþan      sigore and gewealde,

 

dome and dugeðe,      and dreame benam

 

his feond, friðo      and gefean ealle,

 

torhte tire,      and his torn gewræc

 

on gesacum swiðe      selfes mihtum

60

strengum stiepe.      Hæfde styrne mod,

 

gegremed grymme,      grap on wraðe

 

faum folmum,      and him on fæðm gebræc

 

yrre[?] on mode;      æðele bescyrede

 

his wiðerbrecan      wuldorgestealdum.

65

Sceof[?] þa and scyrede      scyppend ure

 

oferhidig cyn      engla of heofnum,

 

wærleas werod.      Waldend sende

 

laðwendne here      on langne sið,

 

geomre gastas;      wæs him gylp forod,

70

beot forborsten,      and forbiged þrym,

 

wlite gewemmed.      Heo on wrace syððan

 

seomodon swearte,      siðe ne þorfton

 

hlude hlihhan,      ac heo helltregum

 

werige wunodon      and wean cuðon,

75

sar and sorge,      susl þrowedon

 

þystrum beþeahte,      þearl æfterlean

 

þæs þe heo ongunnon      wið gode winnan.

 

þa wæs soð swa ær      sibb on heofnum,

 

fægre freoþoþeawas,      frea eallum leof,

80

þeoden his þegnum;      þrymmas weoxon

 

duguða mid drihtne,      dreamhæbbendra.

 

Wæron þa gesome,      þa þe swegl buað[?],

 

wuldres eðel.      Wroht wæs asprungen,

 

oht mid englum      and orlegnið,

85

siððan herewosan      heofon ofgæfon,

 

leohte belorene.      Him on laste setl,

 

wuldorspedum welig,      wide stodan

 

gifum growende      on godes rice,

 

beorht and geblædfæst,      buendra leas,

90

siððan wræcstowe      werige gastas

 

under hearmlocan      heane geforan.

 

þa þeahtode      þeoden ure

 

modgeþonce,      hu he þa mæran gesceaft,

 

eðelstaðolas      eft gesette,

95

swegltorhtan seld,      selran werode,

 

þa hie gielpsceaþan      ofgifen hæfdon,

 

heah on heofenum.      Forþam halig god

 

under roderas feng,      ricum mihtum,

 

wolde þæt him eorðe      and uproder

100

and sid wæter      geseted[?] wurde

 

woruldgesceafte      on wraðra gield,

 

þara þe forhealdene      of hleo sende.

 

Ne wæs her þa giet      nymþe heolstersceado

 

wiht geworden,      ac þes wida grund

105

stod deop and dim,      drihtne fremde,

 

idel and unnyt.      On þone eagum wlat

 

stiðfrihþ cining,      and þa stowe beheold,

 

dreama lease,      geseah deorc gesweorc

 

semian sinnihte      sweart under roderum,

110

wonn and weste,      oðþæt þeos woruldgesceaft

 

þurh word gewearð      wuldorcyninges.

 

Her ærest gesceop      ece drihten,

 

helm eallwihta,      heofon and eorðan,

 

rodor arærde,      and þis rume land

115

gestaþelode      strangum mihtum,

 

frea ælmihtig.      Folde wæs þa gyta

 

græs ungrene;      garsecg þeahte

 

sweart synnihte,      side and wide,

 

wonne węgas.      þa wæs wuldortorht

120

heofonweardes gast      ofer holm boren

 

miclum spedum.      Metod engla heht,

 

lifes brytta,      leoht forð cuman

 

ofer rumne grund.      Raþe wæs gefylled

 

heahcininges hæs;      him wæs halig leoht

125

ofer westenne,      swa se wyrhta bebead.

 

þa gesundrode      sigora waldend

 

ofer laguflode      leoht wið þeostrum,

 

sceade wið sciman.      Sceop þa bam naman,

 

lifes brytta.      Leoht wæs ærest

130

þurh drihtnes word      dæg genemned,

 

wlitebeorhte gesceaft[?].      Wel licode

 

frean æt frymðe      forþbæro tid,

 

dæg æresta;      geseah deorc sceado

 

sweart swiðrian      geond sidne grund.

135

þa seo tid gewat      ofer timber[?] sceacan

 

middangeardes,      metod æfter sceaf

 

scirum sciman,      scippend ure,

 

æfen ærest.      Him arn on last,

 

þrang þystre genip,      þam þe se þeoden self

140

sceop nihte naman.      Nergend ure

 

hie gesundrode;      siððan æfre

 

drugon and dydon      drihtnes willan,

 

ece ofer eorðan.      ða com oðer dæg,

 

leoht æfter þeostrum.      Heht þa lifes weard

145

on mereflode      middum weorðan

 

hyhtlic heofontimber.      Holmas dælde

 

waldend ure      and geworhte þa

 

roderas fæsten;      þæt se rica ahof

 

up from eorðan      þurh his agen word,

150

frea ælmihtig.      Flod[?] wæs adæled

 

under heahrodore      halgum mihtum,

 

wæter of wætrum,      þam þe wuniað gyt

 

under fæstenne      folca hrofes.

 

þa com ofer foldan      fus siðian

155

mære mergen þridda.      Næron metode ða gyta

 

widlond ne wegas nytte,      ac stod bewrigen fæste

 

folde mid flode.      Frea engla heht

 

þurh his word wesan      wæter gemæne,

 

þa nu under roderum      heora ryne healdað,

160

stowe gestefnde.      ða stod hraðe

 

holm under heofonum,      swa se halga bebead,

 

sid ætsomne,      ða gesundrod wæs

 

lago wið lande.      Geseah þa lifes weard

 

drige stowe,      dugoða hyrde,

165

wide æteowde,      þa se wuldorcyning

 

eorðan nemde.      Gesette yðum heora

 

onrihtne ryne,      rumum flode,

 

and gefetero/     

 

Ne þuhte þa gerysne      rodora wearde,

170

þæt Adam leng      ana wære

 

neorxnawonges,      niwre gesceafte,

 

hyrde and healdend.      Forþon him heahcyning,

 

frea ælmihtig      fultum tiode;

 

wif aweahte      and þa wraðe sealde,

175

lifes leohtfruma,      leofum rince.

 

He þæt andweorc      of Adames

 

lice aleoðode,      and him listum ateah

 

rib of sidan.      He wæs reste fæst,

 

and softe swæf,      sar ne wiste,

180

earfoða dæl,      ne þær ænig com

 

blod of benne,      ac him brego engla

 

of lice ateah      liodende ban,

 

wer unwundod,      of þam worhte god

 

freolice[?] fæmnan.      Feorh in gedyde,

185

ece saula.      Heo wæron englum gelice,

 

þa wæs Eue[?],      Adames bryd,

 

gaste gegearwod.      Hie on geogoðe bu

 

wlitebeorht wæron      on woruld cenned

 

meotodes mihtum.      Man ne cuðon

190

don ne dreogan,      ac him drihtnes wæs

 

bam on breostum      byrnende lufu.

 

þa gebletsode      bliðheort cyning,

 

metod alwihta,      monna cynnes

 

ða forman twa,      fæder and moder,

195

wif and wæpned.      He þa worde cwæð:

 

"Temað nu and wexað,      tudre fyllað

 

eorðan ælgrene,      incre cynne,

 

sunum and dohtrum.      Inc sceal sealt wæter

 

wunian on gewealde      and eall worulde gesceaft.

200

Brucað blæddaga      and brimhlæste

 

and heofonfugla.      Inc is halig feoh

 

and wilde deor      on geweald geseald,

 

and lifigende,      ða ðe land tredað,

 

feorheaceno cynn,      ða ðe flod wecceð

205

geond hronrade.      Inc hyrað eall."

 

þa sceawode      scyppend ure

 

his weorca wlite      and his wæstma blæd,

 

niwra gesceafta.      Neorxnawong stod

 

god and gastlic,      gifena gefylled

210

fremum forðweardum.      Fægere leohte

 

þæt liðe land      lago yrnende,

 

wylleburne.      Nalles wolcnu ða giet

 

ofer rumne grund      regnas bæron,

 

wann mid winde,      hwæðre wæstmum stod

215

folde gefrætwod.      Heoldon forðryne

 

eastreamas heora      æðele feower

 

of þam niwan      neorxnawonge.

 

þa wæron adælede      drihtnes mihtum

 

ealle of anum,      þa he þas eorðan gesceop,

220

wætre wlitebeorhtum,      and on woruld sende.

 

þæra[?] anne[?] hatað ylde,      eorðbuende,

 

Fison folcweras;      se[?] foldan dæl

 

brade bebugeð      beorhtum streamum

 

Hebeleac utan.      On þære eðyltyrf

225

niððas findað      nean and feorran

 

gold and gymcynn,      gumþeoda bearn,

 

ða selestan,      þæs þe us secgað bec.

 

þonne seo æftre      Ethiopia

 

land and liodgeard      beligeð uton,

230

ginne rice,      þære is Geon noma.

 

þridda is Tigris,      seo wið þeodscipe,

 

ea inflede,      Assirię belið.

 

Swilce is seo feorðe,      þa nu geond folc monig

 

weras Eufraten      wide nemnað.

235

"ac niotað inc þæs oðres ealles,      forlætað þone ænne beam,

 

wariað inc wið þone wæstm.      Ne wyrð inc wilna gæd."

 

Hnigon þa mid heafdum      heofoncyninge

 

georne togenes      and sædon ealles þanc,

 

lista and þara lara.      He let heo þæt land buan,

240

hwærf him þa to heofenum      halig drihten,

 

stiðferhð cyning.      Stod his handgeweorc

 

somod on sande,      nyston sorga wiht

 

to begrornianne,      butan heo godes willan

 

lengest læsten.      Heo wæron leof gode

245

ðenden heo his halige word      healdan woldon.

 

Hæfde se alwalda      engelcynna

 

þurh handmægen,      halig drihten,

 

tene getrimede,      þæm he getruwode wel

 

þæt hie his giongorscipe      fyligan wolden,

250

wyrcean his willan,      forþon he him gewit forgeaf

 

and mid his handum gesceop,      halig drihten.

 

Gesett hæfde he hie swa gesæliglice,      ænne hæfde he swa swiðne geworhtne,

 

swa mihtigne on his modgeþohte,      he let hine swa micles wealdan,

 

hehstne to him on heofona rice,      hæfde he hine swa hwitne geworhtne,

255

swa wynlic wæs his wæstm[?] on heofonum      þæt him com from weroda drihtne,

 

gelic wæs he þam leohtum steorrum.      Lof sceolde he drihtnes wyrcean,

 

dyran sceolde he his dreamas on heofonum,      and sceolde his drihtne þancian

 

þæs leanes þe he him on þam leohte gescerede      þonne læte he his hine lange wealdan.

 

Ac he awende hit him to wyrsan þinge,      ongan him winn up ahebban

260

wið þone hehstan heofnes waldend,      þe siteð on þam halgan stole.

 

Deore wæs he drihtne urum;      ne mihte him bedyrned weorðan

 

þæt his engyl ongan      ofermod wesan,

 

ahof hine wið his hearran,      sohte hetespræce,

 

gylpword ongean,      nolde gode þeowian,

265

cwæð þæt his lic wære      leoht and scene,

 

hwit and hiowbeorht.      Ne meahte he æt his hige findan

 

þæt he gode wolde      geongerdome,

 

þeodne þeowian.      þuhte him sylfum

 

þæt he mægyn and cræft      maran hæfde

270

þonne se halga god      habban mihte

 

folcgestælna.      Feala worda gespæc

 

se engel ofermodes.      þohte þurh his anes cræft

 

hu he him strenglicran      stol geworhte,

 

heahran on heofonum;      cwæð þæt hine his hige speone

275

þæt he west and norð      wyrcean ongunne,

 

trymede getimbro;      cwæð him tweo þuhte

 

þæt he gode wolde      geongra weorðan.

 

"Hwæt sceal ic winnan?" cwæð he.      "Nis me wihtæ þearf

 

hearran to habbanne.      Ic mæg mid handum swa fela

280

wundra gewyrcean.      Ic hæbbe geweald micel

 

to gyrwanne      godlecran stol,

 

hearran on heofne.      Hwy sceal ic æfter his hyldo ðeowian,

 

bugan him swilces geongordomes?      Ic mæg wesan god swa he.

 

Bigstandað me strange geneatas,      þa ne willað me æt þam striðe geswican,

285

hæleþas heardmode.      Hie habbað me to hearran gecorene,

 

rofe rincas;      mid swilcum mæg man ræd geþencean,

 

fon mid swilcum folcgesteallan.      Frynd synd hie mine georne,

 

holde on hyra hygesceaftum.      Ic mæg hyra hearra wesan,

 

rædan on þis rice.      Swa me þæt riht ne þinceð,

290

þæt ic oleccan      awiht þurfe

 

gode æfter gode ænegum.      Ne wille ic leng his geongra wurþan."

 

þa hit se allwalda      eall gehyrde,

 

þæt his engyl ongan      ofermede micel

 

ahebban wið his hearran      and spræc healic word

295

dollice wið drihten sinne,      sceolde he þa dæd ongyldan,

 

worc þæs gewinnes gedælan,      and sceolde his wite habban,

 

ealra morðra mæst.      Swa deð monna gehwilc

 

þe wið his waldend      winnan ongynneð

 

mid mane wið þone mæran drihten.      þa wearð se mihtiga gebolgen,

300

hehsta heofones waldend,      wearp hine of þan hean stole.

 

Hete hæfde he æt his hearran gewunnen,      hyldo hæfde his ferlorene,

 

gram wearð him se goda on his mode.      Forþon he sceolde grund gesecean

 

heardes hellewites,      þæs þe he wann wið heofnes waldend.

 

Acwæð hine þa fram his hyldo      and hine on helle wearp,

305

on þa deopan dala,      þær he to deofle wearð,

 

se feond mid his geferum eallum.      Feollon þa ufon of heofnum

 

þurhlonge swa      þreo niht and dagas,

 

þa englas of heofnum on helle,      and heo ealle forsceop

 

drihten to deoflum.      Forþon heo his dæd and word

310

noldon weorðian,      forþon he heo on wyrse leoht

 

under eorðan neoðan,      ællmihtig god,

 

sette sigelease      on þa sweartan helle.

 

þær hæbbað heo on æfyn      ungemet lange,

 

ealra feonda gehwilc,      fyr edneowe,

315

þonne cymð on uhtan      easterne wind,

 

forst fyrnum cald.      Symble fyr oððe gar,

 

sum heard geswinc[?]      habban sceoldon.

 

Worhte man hit him to wite,      (hyra woruld wæs gehwyrfed),

 

forman siðe,      fylde helle

320

mid þam andsacum.      Heoldon englas forð

 

heofonrices hehðe,      þe ær godes hyldo gelæston.

 

Lagon þa oðre fynd on þam fyre,      þe ær swa feala hæfdon

 

gewinnes wið heora waldend.      Wite þoliað,

 

hatne heaðowelm      helle tomiddes,

325

brand and brade ligas,      swilce eac þa biteran recas,

 

þrosm and þystro,      forþon hie þegnscipe

 

godes forgymdon.      Hie hyra gal beswac,

 

engles oferhygd,      noldon alwaldan

 

word weorþian,      hæfdon wite micel,

330

wæron þa befeallene      fyre to botme

 

on þa hatan hell      þurh hygeleaste

 

and þurh ofermetto,      sohton oþer land,

 

þæt wæs leohtes leas      and wæs liges full,

 

fyres fær micel.      Fynd ongeaton

335

þæt hie hæfdon gewrixled      wita unrim

 

þurh heora miclan mod      and þurh miht godes

 

and þurh ofermetto      ealra swiðost.

 

þa spræc se ofermoda cyning,      þe ær wæs engla scynost,

 

hwitost on heofne      and his hearran leof,

340

drihtne dyre,      oð hie to dole wurdon,

 

þæt him for galscipe      god sylfa wearð

 

mihtig on mode yrre.      Wearp hine on þæt morðer innan,

 

niðer on þæt niobedd,      and sceop him naman siððan,

 

cwæð[?] se hehsta      hatan sceolde

345

Satan siððan,      het hine þære sweartan helle

 

grundes gyman,      nalles wið god winnan[?].

 

Satan maðelode,      sorgiende spræc,

 

se ðe helle forð      healdan sceolde,

 

gieman þæs grundes.      Wæs ær godes engel,

350

hwit on heofne,      oð hine his hyge forspeon

 

and his ofermetto      ealra swiðost,

 

þæt he ne wolde      wereda drihtnes

 

word wurðian.      Weoll him on innan

 

hyge ymb his heortan,      hat wæs him utan

355

wraðlic wite.      He þa worde cwæð:

 

"Is þæs ænga styde      ungelic swiðe

 

þam oðrum ham[?]      þe we ær cuðon,

 

hean on heofonrice,      þe me min hearra onlag,

 

þeah we hine for þam alwaldan      agan ne moston,

360

romigan ures rices.      Næfð he þeah riht gedon

 

þæt he us hæfð befælled      fyre to botme,

 

helle þære hatan,      heofonrice benumen;

 

hafað hit gemearcod      mid moncynne

 

to gesettanne.      þæt me is sorga mæst,

365

þæt Adam sceal,      þe wæs of eorðan geworht,

 

minne stronglican      stol behealdan,

 

wesan him on wynne,      and we þis wite þolien,

 

hearm on þisse helle.      Wa la, ahte ic minra handa geweald

 

and moste ane tid      ute weorðan,

370

wesan ane winterstunde,      þonne ic mid þys werode–

 

Ac licgað me ymbe      irenbenda,

 

rideð racentan sal.      Ic eom rices leas;

 

habbað me swa hearde      helle clommas

 

fæste befangen.      Her is fyr micel,

375

ufan and neoðone.      Ic a ne geseah

 

laðran landscipe.      Lig ne aswamað,

 

hat ofer helle.      Me habbað hringa gespong,

 

sliðhearda sal      siðes amyrred,

 

afyrred me min feðe;      fet synt gebundene,

380

handa gehæfte.      Synt þissa heldora

 

wegas forworhte,      swa ic mid wihte ne mæg

 

of þissum lioðobendum.      Licgað me ymbe[?]

 

heardes irenes      hate geslægene

 

grindlas greate.      Mid þy me god hafað

385

gehæfted be þam healse,      swa ic wat he minne hige cuðe;

 

and þæt wiste eac      weroda drihten,

 

þæt sceolde unc Adame      yfele gewurðan

 

ymb þæt heofonrice,      þær ic ahte minra handa geweald.

 

Ac ðoliaþ we nu þrea on helle,      (þæt syndon þystro and hæto),

390

grimme, grundlease.      Hafað us god sylfa

 

forswapen on þas sweartan mistas;      swa he us ne mæg ænige synne gestælan,

 

þæt we him on þam lande lað gefremedon,      he hæfð us þeah þæs leohtes bescyrede,

 

beworpen on ealra wita mæste.      Ne magon we þæs wrace gefremman,

 

geleanian him mid laðes wihte      þæt he us hafað þæs leohtes bescyrede.

395

He hæfð nu gemearcod anne middangeard,      þær he hæfð mon geworhtne

 

æfter his onlicnesse.      Mid þam he wile eft gesettan

 

heofona rice mid hluttrum saulum.      We þæs sculon hycgan georne,

 

þæt we on Adame,      gif we æfre mægen,

 

and on his eafrum swa some,      andan gebetan,

400

onwendan him þær willan sines,      gif we hit mægen wihte aþencan.

 

Ne gelyfe ic me nu þæs leohtes furðor      þæs þe he him þenceð lange niotan,

 

þæs eades mid his engla cræfte.      Ne magon we þæt on aldre gewinnan,

 

þæt we mihtiges godes mod onwæcen.      Uton oðwendan hit nu monna bearnum,

 

þæt heofonrice, nu we hit habban ne moton,      gedon þæt hie his hyldo forlæten,

405

þæt hie þæt onwendon þæt he mid his worde bebead.      þonne weorð he him wrað on mode,

 

ahwet hie from his hyldo.      þonne sculon hie þas helle secan

 

and þas grimman grundas.      þonne moton we hie us to giongrum habban,

 

fira bearn on þissum fæstum clomme.      Onginnað nu ymb þa fyrde þencean!

 

Gif ic ænegum þægne      þeodenmadmas

410

geara forgeafe,      þenden we on þan godan rice

 

gesælige sæton      and hæfdon ure setla geweald,

 

þonne he me na on leofran tid      leanum ne meahte

 

mine gife gyldan,      gif his gien wolde

 

minra þegna hwilc      geþafa wurðan,

415

þæt he up heonon      ute mihte

 

cuman þurh þas clustro,      and hæfde cræft mid him

 

þæt he mid feðerhoman      fleogan meahte,

 

windan on wolcne,      þær geworht stondað

 

Adam and Eue      on eorðrice

420

mid welan bewunden,      and we synd aworpene hider

 

on þas deopan dalo.      Nu hie drihtne synt

 

wurðran micle,      and moton him þone welan agan

 

þe we on heofonrice      habban sceoldon,

 

rice mid rihte;      is se ræd gescyred

425

monna cynne.      þæt me is on minum mode swa sar,

 

on minum hyge hreoweð,      þæt hie heofonrice

 

agan to aldre.      Gif hit eower ænig mæge

 

gewendan mid wihte      þæt hie word godes

 

lare forlæten,      sona hie him þe laðran beoð.

430

Gif hie brecað his gebodscipe,      þonne he him abolgen wurðeþ;

 

siððan bið him se wela onwended      and wyrð him wite gegarwod,

 

sum heard hearmscearu.      Hycgað his ealle,

 

hu ge hi beswicen!      Siððan ic me sefte mæg

 

restan on þyssum racentum,      gif him þæt rice losað.

435

Se þe þæt gelæsteð,      him bið lean gearo

 

æfter to aldre,      þæs we her inne magon

 

on þyssum fyre forð      fremena gewinnan.

 

Sittan læte ic hine wið me sylfne,      swa hwa swa þæt secgan cymeð

 

on þas hatan helle,      þæt hie heofoncyninges

440

unwurðlice      wordum and dædum

 

lare"     

 

Angan hine þa gyrwan      godes andsaca,

 

fus on frætwum,      (hæfde fæcne hyge),

 

hæleðhelm on heafod asette      and þone full hearde geband,

445

spenn mid spangum;      wiste him spræca fela,

 

wora worda.      Wand him up þanon,

 

hwearf him þurh þa helldora,      (hæfde hyge strangne),

 

leolc on lyfte      laþwendemod,

 

swang þæt fyr on twa      feondes cræfte;

450

wolde dearnunga      drihtnes geongran,

 

mid mandædum      men beswican,

 

forlædan and forlæran,      þæt hie wurdon lað gode.

 

He þa geferde      þurh feondes cræft

 

oððæt he Adam      on eorðrice,

455

godes handgesceaft,      gearone funde,

 

wislice geworht,      and his wif somed,

 

freo fægroste,      swa hie fela cuðon

 

godes gegearwigean,      þa him to gingran self

 

metod[?] mancynnes      mearcode selfa.

460

And him bi twegin      beamas stodon

 

þa wæron utan      ofætes gehlædene,

 

gewered mid wæstme,      swa hie waldend god,

 

heah heofoncyning      handum gesette,

 

þæt þær yldo bearn      moste on ceosan

465

godes and yfeles,      gumena æghwilc,

 

welan and wawan.      Næs se wæstm gelic!

 

Oðer wæs swa wynlic,      wlitig and scene,

 

liðe and lofsum,      þæt wæs lifes beam;

 

moste on ecnisse      æfter lybban,

470

wesan on worulde,      se þæs wæstmes onbat,

 

swa him æfter þy      yldo ne derede,

 

ne suht sware,      ac moste symle wesan

 

lungre on lustum      and his lif agan,

 

hyldo heofoncyninges      her on worulde,

475

habban him to wæron      witode geþingþo

 

on þone hean heofon,      þonne he[?] heonon wende.

 

þonne wæs se oðer      eallenga sweart,

 

dim and þystre;      þæt wæs deaðes beam,

 

se bær bitres fela.      Sceolde bu witan

480

ylda æghwilc      yfles and godes

 

gewand on þisse worulde.      Sceolde on wite a

 

mid swate and mid sorgum      siððan libban,

 

swa hwa swa gebyrgde      þæs on þam beame geweox.

 

Sceolde hine yldo beniman      ellendæda,

485

dreamas and drihtscipes,      and him beon deað scyred.

 

Lytle hwile      sceolde he his lifes niotan,

 

secan þonne landa      sweartost on fyre.

 

Sceolde feondum þeowian,      þær is ealra frecna mæste

 

leodum to langre hwile.      þæt wiste se laða georne,

490

dyrne deofles boda      þe wið drihten wann.

 

Wearp hine þa on wyrmes lic      and wand him þa ymbutan

 

þone deaðes beam      þurh deofles cræft,

 

genam þær þæs ofætes      and wende hine eft þanon

 

þær he wiste handgeweorc      heofoncyninges.

495

Ongon hine þa frinan      forman worde

 

se laða mid ligenum:      "Langað þe awuht,

 

Adam, up to gode?      Ic eom on his ærende hider

 

feorran gefered,      ne þæt nu fyrn ne wæs

 

þæt ic wið hine sylfne sæt.      þa het he me on þysne sið faran,

500

het þæt þu þisses ofætes æte,      cwæð þæt þin abal and cræft

 

and þin modsefa      mara wurde,

 

and þin lichoma      leohtra micle,

 

þin gesceapu scenran,      cwæð þæt þe æniges sceattes[?] ðearf

 

ne wurde on worulde.      Nu þu willan hæfst,

505

hyldo geworhte      heofoncyninges,

 

to þance geþenod      þinum hearran[?],

 

hæfst þe wið drihten dyrne geworhtne.      Ic gehyrde hine þine dæd and word

 

lofian on his leohte      and ymb þin lif sprecan.

 

Swa þu læstan scealt      þæt on þis land hider

510

his bodan bringað.      Brade synd on worulde

 

grene geardas,      and god siteð

 

on þam hehstan      heofna rice,

 

ufan alwalda.      Nele þa earfeðu

 

sylfa habban      þæt he on þysne sið fare,

515

gumena drihten,      ac he his gingran sent

 

to þinre spræce.      Nu he þe mid spellum het

 

listas læran.      Læste þu georne

 

his ambyhto,      nim þe þis ofæt on hand,

 

bit his and byrige.      þe weorð on þinum breostum rum,

520

wæstm þy wlitegra.      þe sende waldend god,

 

þin hearra þas helpe      of heofonrice."

 

Adam maðelode      þær he on eorðan stod,

 

selfsceafte guma:      "þonne ic sigedrihten,

 

mihtigne god,      mæðlan gehyrde

525

strangre stemne,      and me her stondan het,

 

his bebodu healdan,      and me þas bryd forgeaf,

 

wlitesciene wif,      and me warnian het

 

þæt ic on þone deaðes beam      bedroren ne wurde,

 

beswicen to swiðe,      he cwæð þæt þa sweartan helle

530

healdan sceolde      se ðe bi his heortan wuht

 

laðes gelæde.      Nat þeah þu mid ligenum fare

 

þurh dyrne geþanc      þe þu drihtnes eart

 

boda of heofnum.      Hwæt, ic þinra bysna ne mæg,

 

worda ne wisna      wuht oncnawan,

535

siðes ne sagona.      Ic wat hwæt he me self bebead,

 

nergend user,      þa ic hine nehst geseah;

 

he het me his word weorðian      and wel healdan,

 

læstan his lare.      þu gelic ne bist

 

ænegum his engla      þe ic ær geseah,

540

ne þu me oðiewdest      ænig tacen

 

þe he me þurh treowe      to onsende,

 

min hearra þurh hyldo.      þy ic þe hyran ne cann,

 

ac þu meaht þe forð faran.      Ic hæbbe me fæstne geleafan

 

up to þam ælmihtegan gode      þe me mid his earmum worhte,

545

her mid handum sinum.      He mæg me of his hean rice

 

geofian mid goda gehwilcum,      þeah he his gingran ne sende."

 

Wende hine wraðmod      þær he þæt wif geseah

 

on eorðrice      Euan stondan,

 

sceone gesceapene,      cwæð þæt sceaðena mæst

550

eallum heora eaforum      æfter siððan

 

wurde on worulde:      "Ic wat, inc waldend god

 

abolgen wyrð,      swa ic him þisne bodscipe

 

selfa secge,      þonne ic of þys siðe cume

 

ofer langne weg,      þæt git ne læstan wel

555

hwilc ærende swa      he easten hider

 

on þysne sið sendeð.      Nu sceal he sylf faran

 

to incre andsware;      ne mæg his ærende

 

his boda beodan;      þy ic wat þæt he inc abolgen wyrð,

 

mihtig on mode.      Gif þu þeah minum wilt,

560

wif willende,      wordum hyran,

 

þu meaht his þonne rume      ræd geþencan.

 

Gehyge on þinum breostum      þæt þu inc bam twam meaht

 

wite bewarigan,      swa ic þe wisie.

 

æt þisses ofetes!      þonne wurðað þin eagan swa leoht

565

þæt þu meaht swa wide      ofer woruld ealle

 

geseon siððan,      and selfes stol

 

herran þines,      and habban his hyldo forð.

 

Meaht þu Adame      eft gestyran,

 

gif þu his willan hæfst      and he þinum wordum getrywð.

570

Gif þu him to soðe sægst      hwylce þu selfa hæfst

 

bisne on breostum,      þæs þu gebod godes

 

lare læstes,      he þone laðan strið,

 

yfel andwyrde      an forlæteð

 

on breostcofan,      swa wit him bu tu

575

an sped sprecað.      Span þu hine georne

 

þæt he þine lare læste,      þy læs gyt lað gode,

 

incrum waldende,      weorðan þyrfen.

 

Gif þu þæt angin fremest,      idesa seo betste,

 

forhele ic incrum herran      þæt me hearmes swa fela

580

Adam gespræc,      eargra worda.

 

Tyhð me untryowða,      cwyð þæt ic seo teonum georn,

 

gramum ambyhtsecg,      nales godes engel.

 

Ac ic cann ealle swa geare      engla gebyrdo,

 

heah heofona gehlidu;      wæs seo hwil þæs lang

585

þæt ic geornlice      gode þegnode

 

þurh holdne hyge,      herran minum,

 

drihtne selfum;      ne eom ic deofle gelic."

 

Lædde hie swa mid ligenum      and mid listum speon

 

idese on þæt unriht,      oðþæt hire on innan ongan

590

weallan wyrmes geþeaht,      (hæfde hire wacran hige

 

metod gemearcod),      þæt heo hire mod ongan

 

lætan æfter þam larum;      forþon heo æt þam laðan onfeng

 

ofer drihtnes word      deaðes beames

 

weorcsumne wæstm.      Ne wearð wyrse dæd

595

monnum gemearcod!      þæt is micel wundor

 

þæt hit ece god      æfre wolde

 

þeoden þolian,      þæt wurde þegn swa monig

 

forlædd be þam lygenum      þe for þam larum com.

 

Heo þa þæs ofætes æt,      alwaldan bræc

600

word and willan.      þa meahte heo wide geseon

 

þurh þæs laðan læn      þe hie mid ligenum beswac,

 

dearnenga bedrog,      þe hire for his dædum com,

 

þæt hire þuhte hwitre      heofon and eorðe,

 

and eall þeos woruld wlitigre,      and geweorc godes

605

micel and mihtig,      þeah heo hit þurh monnes geþeaht

 

ne sceawode;      ac se sceaða georne

 

swicode ymb þa sawle      þe hire ær þa siene onlah,

 

þæt heo swa wide      wlitan meahte

 

ofer heofonrice.      þa se forhatena spræc

610

þurh feondscipe      (nalles he hie freme lærde):

 

"þu meaht nu þe self geseon,      swa ic hit þe secgan ne þearf,

 

Eue seo gode,      þæt þe is ungelic

 

wlite and wæstmas,      siððan þu minum wordum getruwodest,

 

læstes mine lare.      Nu scineð þe leoht fore

615

glædlic ongean      þæt ic from gode brohte

 

hwit of heofonum;      nu þu his hrinan meaht.

 

Sæge Adame      hwilce þu gesihðe hæfst

 

þurh minne cime cræfta.      Gif giet þurh cuscne siodo

 

læst mina lara,      þonne gife ic him þæs leohtes genog

620

þæs ic þe swa godes      gegired hæbbe.

 

Ne wite ic him þa womcwidas,      þeah he his wyrðe ne sie

 

to alætanne;      þæs fela he me laðes spræc."

 

Swa hire eaforan sculon      æfter lybban:

 

þonne hie lað gedoð,      hie sculon lufe wyrcean,

625

betan heora hearran hearmcwyde      ond habban his hyldo forð.

 

þa gieng[?] to Adame      idesa scenost,

 

wifa wlitegost      þe on woruld come,

 

forþon heo wæs handgeweorc      heofoncyninges,

 

þeah heo þa dearnenga      fordon wurde,

630

forlæd mid ligenum,      þæt hie lað gode

 

þurh þæs wraðan geþanc      weorðan sceolden,

 

þurh þæs deofles searo      dom forlætan,

 

hierran hyldo,      hefonrices þolian

 

monige hwile.      Bið þam men full wa

635

þe hine ne warnað      þonne he his geweald hafað!

 

Sum heo hire on handum bær,      sum hire æt heortan læg,

 

æppel unsælga,      þone hire ær forbead

 

drihtna drihten,      deaðbeames ofet,

 

and þæt word acwæð      wuldres aldor,

640

þæt þæt micle morð      menn ne þorfton

 

þegnas þolian,      ac he þeoda gehwam

 

hefonrice forgeaf,      halig drihten,

 

widbradne welan,      gif hie þone wæstm an

 

lætan wolden      þe þæt laðe[?] treow

645

on his bogum bær,      bitre gefylled;

 

þæt wæs deaðes beam      þe him drihten forbead.

 

Forlec hie þa mid ligenum      se wæs lað gode,

 

on hete heofoncyninges,      and hyge Euan,

 

wifes wac geþoht,      þæt heo ongan his wordum truwian,

650

læstan his lare,      and geleafan nom

 

þæt he þa bysene from gode      brungen hæfde

 

þe he hire swa wærlice      wordum sægde,

 

iewde hire tacen      and treowa gehet,

 

his holdne hyge.      þa heo to hire hearran spræc:

655

"Adam, frea min,      þis ofet is swa swete,

 

bliðe[?] on breostum,      and þes boda sciene,

 

godes engel god,      ic on his gearwan geseo

 

þæt he is ærendsecg      uncres hearran,

 

hefoncyninges.      His hyldo is unc betere

660

to gewinnanne      þonne his wiðermedo.

 

Gif þu him heodæg wuht      hearmes gespręce,

 

he forgifð hit þeah,      gif wit him geongordom

 

læstan willað.      Hwæt scal þe swa laðlic strið

 

wið þines hearran bodan?      Unc is his hyldo þearf;

665

he mæg unc ærendian      to þam alwaldan,

 

heofoncyninge.      Ic mæg heonon geseon

 

hwær he sylf siteð,      (þæt is suð and east),

 

welan bewunden,      se ðas woruld gesceop;

 

geseo ic him his englas      ymbe hweorfan

670

mid feðerhaman,      ealra folca mæst,

 

wereda wynsumast.      Hwa meahte me swelc gewit gifan,

 

gif hit gegnunga      god ne onsende,

 

heofones waldend?      Gehyran mæg ic rume

 

and swa wide geseon      on woruld ealle

675

ofer þas sidan gesceaft,      ic mæg swegles gamen

 

gehyran on heofnum.      Wearð me on hige leohte

 

utan and innan,      siðþan ic þæs ofætes onbat.

 

Nu hæbbe ic his her on handa,      herra se goda;

 

gife ic hit þe georne.      Ic gelyfe þæt hit from gode come,

680

broht from his bysene,      þæs me þes boda sægde

 

wærum wordum.      Hit nis wuhte gelic

 

elles on eorðan,      buton swa þes ar sægeð,

 

þæt hit gegnunga      from gode come."

 

Hio spræc him þicce to      and speon hine ealne dæg

685

on þa dimman dæd      þæt hie drihtnes heora

 

willan bræcon.      Stod se wraða boda,

 

legde him lustas on      and mid listum speon,

 

fylgde him frecne;      wæs se feond full neah

 

þe on þa frecnan fyrd      gefaren hæfde

690

ofer langne weg;      leode hogode

 

on þæt micle morð      men forweorpan,

 

forlæran and forlædan,      þæt hie læn godes,

 

ælmihtiges gife      an forleten,

 

heofenrices geweald.      Hwæt, se hellsceaða

695

gearwe wiste      þæt hie godes yrre

 

habban sceoldon      and hellgeþwing[?],

 

þone nearwan nið      niede onfon,

 

siððan hie gebod godes      forbrocen hæfdon,

 

þa he forlærde      mid ligenwordum

700

to þam unræde      idese sciene,

 

wifa wlitegost,      þæt heo on his willan spræc,

 

wæs him[?] on helpe      handweorc godes

 

to forlæranne.     

 

Heo spræc ða to Adame      idesa sceonost

705

ful þiclice,      oð þam þegne ongan

 

his hige hweorfan,      þæt he þam gehate getruwode

 

þe him þæt wif      wordum sægde.

 

Heo dyde hit þeah þurh holdne hyge,      nyste þæt þær hearma swa fela,

 

fyrenearfeða,      fylgean sceolde

710

monna cynne,      þæs heo on mod genam

 

þæt heo þæs laðan bodan      larum hyrde,

 

ac wende þæt heo hyldo      heofoncyninges

 

worhte mid þam wordum      þe heo þam were swelce

 

tacen oðiewde      and treowe gehet,

715

oðþæt Adame      innan breostum

 

his hyge hwyrfde      and his heorte ongann

 

wendan to hire willan.      He æt þam wife onfeng

 

helle and hinnsið,      þeah hit nære haten swa,

 

ac hit ofetes noman      agan sceolde;

720

hit wæs þeah deaðes swefn      and deofles gespon,

 

hell and hinnsið      and hæleða forlor,

 

menniscra morð,      þæt hie to mete dædon,

 

ofet unfæle.      Swa hit him on innan com,

 

hran æt heortan,      hloh þa and plegode

725

boda bitre gehugod,      sægde begra þanc

 

hearran sinum:      "Nu hæbbe ic þine hyldo me

 

witode geworhte,      and þinne willan gelæst

 

to ful monegum dæge.      Men synt forlædde,

 

Adam and Eue.      Him is unhyldo

730

waldendes witod,      nu hie wordcwyde his,

 

lare forleton.      Forþon hie leng ne magon

 

healdan heofonrice,      ac hie to helle sculon

 

on þone sweartan sið.      Swa þu his sorge ne þearft

 

beran on þinum breostum,      þær þu gebunden ligst,

735

murnan on mode,      þæt her men bun

 

þone hean heofon,      þeah wit hearmas nu,

 

þreaweorc þoliað,      and þystre land,

 

and þurh þin micle mod      monig forleton

 

on heofonrice      heahgetimbro,

740

godlice geardas.      Unc wearð god yrre

 

forþon wit him noldon      on heofonrice

 

hnigan mid heafdum      halgum drihtne

 

þurh geongordom;      ac unc gegenge ne wæs

 

þæt wit him on þegnscipe      þeowian wolden.

745

Forþon unc waldend wearð      wrað on mode,

 

on hyge hearde,      and us on helle bedraf,

 

on þæt fyr fylde      folca mæste,

 

and mid handum his      eft on heofonrice

 

rihte rodorstolas      and þæt rice forgeaf

750

monna cynne.      Mæg þin mod wesan

 

bliðe on breostum,      forþon her synt bu tu gedon:

 

ge þæt hæleða bearn      heofonrice[?] sculon

 

leode forlætan      and on þæt lig to þe

 

hate hweorfan,      eac is hearm gode,

755

modsorg gemacod.      Swa hwæt swa wit her morðres þoliað,

 

hit is nu Adame      eall forgolden

 

mid hearran hete      and mid hæleða forlore,

 

monnum mid morðes cwealme.      Forþon is min mod gehæled,

 

hyge ymb heortan gerume,      ealle synt uncre hearmas gewrecene

760

laðes þæt wit lange þoledon.      Nu wille ic eft þam lige near,

 

Satan ic þær secan wille;      he is on þære sweartan helle

 

hæft mid hringa gesponne."      Hwearf him eft niðer

 

boda bitresta;      sceolde he þa bradan ligas

 

secan helle gehliðo,      þær his hearra læg

765

simon gesæled.      Sorgedon ba twa,

 

Adam and Eue,      and him oft betuh

 

gnornword gengdon;      godes him ondredon,

 

heora herran hete,      heofoncyninges nið

 

swiðe onsæton;      selfe forstodon

770

his word onwended.      þæt wif gnornode,

 

hof hreowigmod,      (hæfde hyldo godes,

 

lare forlæten),      þa heo þæt leoht geseah

 

ellor scriðan      þæt hire þurh untreowa

 

tacen iewde      se him þone teonan geræd,

775

þæt hie helle nið      habban sceoldon,

 

hynða unrim;      forþam him higesorga

 

burnon on breostum.      Hwilum to gebede feollon

 

sinhiwan somed,      and sigedrihten

 

godne gretton      and god nemdon,

780

heofones waldend,      and hine bædon

 

þæt hie his hearmsceare      habban mosten,

 

georne fulgangan,      þa hie godes hæfdon

 

bodscipe abrocen.      Bare hie gesawon

 

heora lichaman;      næfdon on þam lande þa giet

785

sælða gesetena,      ne hie sorge wiht

 

weorces wiston,      ac hie wel meahton

 

libban on þam lande,      gif hie wolden lare godes

 

forweard fremman.      þa hie fela spræcon

 

sorhworda somed,      sinhiwan twa.

790

Adam gemælde      and to Euan spræc:

 

"Hwæt, þu Eue, hæfst      yfele gemearcod

 

uncer sylfra sið.      Gesyhst þu nu þa sweartan helle

 

grædige and gifre.      Nu þu hie grimman meaht

 

heonane gehyran.      Nis heofonrice

795

gelic þam lige,      ac þis is landa betst,

 

þæt wit þurh uncres hearran þanc      habban moston,

 

þær þu þam ne hierde      þe unc þisne hearm geræd,

 

þæt wit waldendes      word forbræcon,

 

heofoncyninges.      Nu wit hreowige magon

800

sorgian for þis siðe.      Forþon he unc self bebead

 

þæt wit unc wite      warian sceolden,

 

hearma mæstne.      Nu slit me hunger and þurst

 

bitre on breostum,      þæs wit begra ær

 

wæron orsorge      on ealle tid.

805

Hu sculon wit nu libban      oððe on þys lande wesan,

 

gif her wind cymð,      westan oððe eastan,

 

suðan oððe norðan?      Gesweorc up færeð,

 

cymeð hægles scur      hefone getenge,

 

færeð forst on gemang,      se byð fyrnum ceald.

810

Hwilum of heofnum      hate scineð,

 

blicð þeos beorhte sunne,      and wit her baru standað,

 

unwered wædo.      Nys unc wuht beforan

 

to scursceade,      ne sceattes wiht

 

to mete gemearcod,      ac unc is mihtig god,

815

waldend wraðmod.      To hwon sculon wit weorðan nu?

 

Nu me mæg hreowan      þæt ic bæd heofnes god,

 

waldend þone godan,      þæt he þe her worhte to me

 

of liðum minum,      nu þu me forlæred hæfst

 

on mines herran hete.      Swa me nu hreowan mæg

820

æfre to aldre      þæt ic þe minum eagum geseah."

 

ða spræc Eue eft,      idesa scienost,

 

wifa wlitegost;      hie wæs geweorc godes,

 

þeah heo þa on deofles cræft      bedroren wurde:

 

"þu meaht hit me witan,      wine min Adam,

825

wordum þinum;      hit þe þeah wyrs ne mæg

 

on þinum[?] hyge hreowan      þonne hit me æt heortan deð."

 

Hire þa Adam      andswarode:

 

"Gif ic waldendes      willan cuðe,

 

hwæt ic his to hearmsceare      habban sceolde,

830

ne gesawe þu no sniomor,      þeah me on sæ wadan

 

hete heofones god      heonone nu þa,

 

on flod faran,      nære he firnum þæs deop,

 

merestream þæs micel,      þæt his o min mod getweode,

 

ac ic to þam grunde genge,      gif ic godes meahte

835

willan gewyrcean.      Nis me on worulde niod

 

æniges þegnscipes,      nu ic mines þeodnes hafa

 

hyldo forworhte,      þæt ic hie habban ne mæg.

 

Ac wit þus baru ne magon      bu tu ætsomne

 

wesan to wuhte.      Uton gan on þysne weald innan,

840

on þisses holtes hleo."      Hwurfon hie ba twa,

 

togengdon gnorngende      on þone grenan weald,

 

sæton onsundran,      bidan selfes gesceapu

 

heofoncyninges,      þa hie þa habban ne moston

 

þe him ær forgeaf      ælmihtig god.

845

þa hie heora lichoman      leafum beþeahton,

 

weredon mid ðy wealde,      wæda ne hæfdon;

 

ac hie on gebed feollon      bu tu ætsomne

 

morgena gehwilce,      bædon mihtigne

 

þæt hie ne forgeate      god ælmihtig,

850

and him gewisade      waldend se goda,

 

hu hie on þam leohte forð      libban sceolden.

 

þa com feran      frea ælmihtig

 

ofer midne dæg,      mære þeoden,

 

on neorxnawang      neode sine;

855

wolde neosian      nergend usser,

 

bilwit fæder,      hwæt his bearn dyde;

 

wiste forworhte      þam[?] he ær wlite sealde.

 

Gewitan him þa gangan      geomermode

 

under beamsceade      blæde bereafod,

860

hyddon hie on heolstre,      þa hie halig word

 

drihtnes gehyrdon,      and ondredon him.

 

þa sona ongann      swegles aldor

 

weard ahsian      woruldgesceafta,

 

het him recene to      rice þeoden

865

his sunu gangan.      Him þa sylfa oncwæð,

 

hean hleoðrade      hrægles þearfa:

 

"Ic wreo me her      wæda leasne,

 

liffrea min,      leafum þecce.

 

Scyldfull mine      sceaðen is me sare,

870

frecne on ferhðe;      ne dear nu forð gan

 

for ðe andweardne.      Ic eom eall eall nacod."

 

Him ða ædre god      andswarede:

 

"Saga me þæt, sunu min,      for hwon secest ðu

 

sceade sceomiende?      þu sceonde æt me

875

furðum ne[?] anfenge,      ac gefean eallum.

 

For hwon wast þu wean      and wrihst sceome,

 

gesyhst sorge,      and þin sylf þecest

 

lic mid leafum,      sagast lifceare

 

hean hygegeomor,      þæt þe sie hrægles þearf,

880

nymþe ðu æppel      ænne byrgde

 

of ðam wudubeame      þe ic þe wordum forbead?"

 

Him þa Adam eft      andswarode:

 

"Me ða blæda on hand      bryd gesealde,

 

freolucu fæmne,      freadrihten min,

885

ðe ic þe on teonan geþah.      Nu ic þæs tacen wege

 

sweotol on me selfum.      Wat ic sorga ðy ma."

 

ða ðæs Euan frægn      ælmihtig god:

 

"Hwæt druge þu, dohtor,      dugeþa genohra,

 

niwra gesceafta      neorxnawanges,

890

growendra gifa,      þa þu gitsiende

 

on beam gripe,      blæda name

 

on treowes telgum,      and me on teonan

 

æte þa unfreme,      Adame sealdest

 

wæstme þa inc wæron      wordum minum

895

fæste forbodene?"      Him þa freolecu mæg,

 

ides æwiscmod      andswarode:

 

"Me nædre beswac      and me neodlice

 

to forsceape scyhte      and to scyldfrece,

 

fah wyrm þurh fægir word,      oðþæt ic fracoðlice

900

feondræs gefremede,      fæhðe geworhte,

 

and þa reafode,      swa hit riht ne wæs,

 

beam on bearwe      and þa blæda æt."

 

þa nædran sceop      nergend usser,

 

frea ælmihtig      fagum wyrme

905

wide siðas      and þa worde cwæð:

 

"þu scealt wideferhð      werig[?] þinum

 

breostum bearm tredan      bradre[?] eorðan,

 

faran feðeleas,      þenden þe feorh wunað,

 

gast on innan.      þu scealt greot etan

910

þine lifdagas.      Swa þu laðlice

 

wrohte onstealdest,      þe þæt wif feoð,

 

hatað under heofnum      and þin heafod tredeð

 

fah mid fotum sinum.      þu scealt fiersna sætan

 

tohtan niwre;      tuddor bið gemæne

915

incrum orlegnið      a þenden standeð

 

woruld under wolcnum.      Nu þu wast and canst,

 

lað leodsceaða,      hu[?] þu lifian scealt."

 

ða to Euan god      yrringa spræc:

 

"Wend þe from wynne!      þu scealt wæpnedmen

920

wesan on gewealde,      mid weres egsan

 

hearde genearwad,      hean þrowian

 

þinra dæda gedwild,      deaðes bidan,

 

and þurh wop and heaf      on woruld cennan

 

þurh sar micel      sunu and dohtor."

925

Abead eac Adame      ece drihten,

 

lifes leohtfruma,      lað ærende:

 

"þu scealt oðerne      eðel secean,

 

wynleasran wic,      and on wræc hweorfan

 

nacod niedwædla,      neorxnawanges

930

dugeðum bedæled;      þe is gedal witod

 

lices and sawle.      Hwæt, þu laðlice

 

wrohte onstealdest;      forþon þu winnan scealt

 

and on eorðan þe      þine andlifne

 

selfa geræcan,      wegan swatig hleor,

935

þinne hlaf etan,      þenden þu her leofast,

 

oðþæt þe to heortan      hearde gripeð

 

adl unliðe      þe þu on æple ær

 

selfa forswulge;      forþon þu sweltan scealt."

 

Hwæt, we nu gehyrað      hwær us hearmstafas

940

wraðe onwocan      and woruldyrmðo.

 

Hie þa wuldres weard      wædum gyrede,

 

scyppend usser;      het heora sceome þeccan

 

frea frumhrægle;      het hie from hweorfan

 

neorxnawange      on nearore lif.

945

Him on laste beleac      liðsa and wynna

 

hihtfulne ham      halig engel

 

be frean hæse      fyrene sweorde;

 

ne mæg þær inwitfull      ænig geferan

 

womscyldig mon,      ac se weard hafað

950

miht and strengðo,      se þæt mære lif

 

dugeðum deore      drihtne healdeð.

 

No hwæðre ælmihtig      ealra wolde

 

Adame and Euan      arna ofteon,

 

fæder æt frymðe,      þeah þe hie[?] him from swice,

955

ac he him to frofre let      hwæðere forð wesan

 

hyrstedne hrof      halgum tunglum

 

and him grundwelan      ginne sealde;

 

het þam sinhiwum      sæs and eorðan

 

tuddorteondra      teohha gehwilcre[?]

960

to woruldnytte      wæstmas fedan.

 

Gesæton þa æfter synne      sorgfulre land,

 

eard and eðyl      unspedigran

 

fremena gehwilcre      þonne se frumstol wæs

 

þe hie æfter dæde of      adrifen wurdon.

965

Ongunnon hie þa      be godes hæse

 

bearn astrienan,      swa him metod bebead.

 

Adames and Euan      aforan wæron

 

freolicu twa      frumbearn cenned,

 

Cain and Abel.      Us cyðað bec,

970

hu þa dædfruman      dugeþa stryndon,

 

welan and wiste,      willgebroðor.

 

Oðer his to eorðan      elnes tilode,

 

se wæs ærboren;      oðer æhte heold

 

fæder on fultum,      oðþæt forð gewat

975

dægrimes worn.      Hie þa drihtne lac

 

begen brohton.      Brego engla beseah

 

on Abeles gield      eagum sinum,

 

cyning eallwihta,      Caines ne wolde

 

tiber sceawian.      þæt wæs torn were

980

hefig æt heortan.      Hygewælm asteah[?]

 

beorne on breostum,      blatende nið,

 

yrre for æfstum.      He þa unræden

 

folmum gefremede,      freomæg ofsloh,

 

broðor sinne,      and his blod ageat,

985

Cain Abeles.      Cwealmdreore swealh

 

þæs middangeard,      monnes swate.

 

æfter wælswenge      wea wæs aræred,

 

tregena tuddor.      Of ðam twige siððan

 

ludon laðwende      leng swa swiðor

990

reðe wæstme.      Ræhton wide

 

geond werþeoda      wrohtes telgan,

 

hrinon hearmtanas      hearde and sare

 

drihta bearnum,      (doð gieta swa),

 

of þam brad blado      bealwa gehwilces

995

sprytan ongunnon.      We þæt spell magon,

 

wælgrimme wyrd,      wope cwiðan,

 

nales holunge;      ac us hearde sceod

 

freolecu fæmne      þurh forman gylt

 

þe wið metod æfre      men gefremeden,

1000

eorðbuende,      siððan Adam wearð

 

of godes muðe      gaste eacen.

 

ða worde frægn      wuldres aldor

 

Cain, hwær Abel      eorðan wære.

 

Him ða se cystleasa      cwealmes wyrhta

1005

ædre æfter þon      andswarode:

 

"Ne can ic Abeles      or ne fore,

 

hleomæges sið,      ne ic hyrde wæs

 

broðer mines."      Him þa brego engla,

 

godspedig gast      gean þingade:

1010

"Hwæt, befealdest þu      folmum þinum

 

wraðum on wælbedd      wærfæstne[?] rinc,

 

broðor þinne,      and his blod to me

 

cleopað and cigeð.      þu þæs cwealmes scealt

 

wite winnan      and on wræc hweorfan,

1015

awyrged to widan aldre.      Ne seleð þe wæstmas eorðe

 

wlitige to woruldnytte,      ac heo wældreore swealh

 

halge of handum þinum;      forþon heo þe hroðra oftihð,

 

glæmes grene folde.      þu scealt geomor hweorfan,

 

arleas of earde þinum,      swa þu Abele wurde

1020

to feorhbanan;      forþon þu flema scealt

 

widlast wrecan,      winemagum lað."

 

Him þa ædre[?] Cain      andswarode:

 

"Ne þearf ic ænigre      are wenan

 

on woruldrice,      ac ic forworht hæbbe,

1025

heofona heahcyning,      hyldo þine,

 

lufan and freode;      forþon ic lastas sceal

 

wean on wenum      wide lecgan,

 

hwonne me gemitte      manscyldigne,

 

se me feor oððe neah      fæhðe gemonige,

1030

broðorcwealmes.      Ic his blod ageat,

 

dreor on eorðan.      þu to dæge þissum

 

ademest me fram duguðe      and adrifest from

 

earde minum.      Me to aldorbanan

 

weorðeð wraðra sum.      Ic awyrged sceal,

1035

þeoden, of gesyhðe      þinre hweorfan."

 

Him þa selfa oncwæð      sigora drihten:

 

"Ne þearft ðu þe ondrædan      deaðes brogan,

 

feorhcwealm nu giet,      þeah þu from scyle

 

freomagum feor      fah gewitan.

1040

Gif þe[?] monna hwelc      mundum sinum

 

aldre beneoteð,      hine on cymeð

 

æfter þære synne      seofonfeald wracu,

 

wite æfter weorce."      Hine waldend on,

 

tirfæst metod,      tacen sette,

1045

freoðobeacen frea,      þy læs hine feonda hwilc

 

mid guðþræce      gretan dorste

 

feorran oððe nean.      Heht þa from hweorfan

 

meder and magum      manscyldigne,

 

cnosle sinum.      Him þa Cain gewat

1050

gongan geomormod      gode of gesyhðe,

 

wineleas wrecca,      and him þa wic geceas

 

eastlandum on,      eðelstowe

 

fædergeardum feor,      þær him freolecu mæg,

 

ides æfter æðelum      eaforan fedde.

1055

Se æresta wæs      Enos haten,

 

frumbearn Caines.      Siððan fæsten[?] ongon

 

mid þam cneomagum      ceastre timbran;

 

þæt wæs under wolcnum      weallfæstenna

 

ærest ealra      þara þe æðelingas,

1060

sweordberende,      settan heton.

 

þanon his eaforan      ærest wocan,

 

bearn from bryde,      on þam burhstede.

 

Se yldesta wæs      Iared haten,

 

sunu Enoses.      Siððan wocan,

1065

þa þæs cynnes      cneowrim icton,

 

mægburg Caines.      Malalehel wæs

 

æfter Iarede      yrfes hyrde

 

fæder on laste,      oðþæt he forð gewat.

 

Siððan Mathusal      magum dælde,

1070

bearn æfter bearne      broðrum sinum

 

æðelinga gestreon,      oðþæt aldorgedal

 

frod fyrndagum      fremman sceolde,

 

lif oflætan.      Lameh onfeng

 

æfter fæder dæge      fletgestealdum,

1075

botlgestreonum.      Him bryda twa,

 

idesa on eðle      eaforan feddon,

 

Ada and Sella;      þara anum wæs

 

Iabal noma,      se þurh gleawne geþanc

 

herbuendra      hearpan ærest

1080

handum sinum      hlyn awehte,

 

swinsigende sweg,      sunu Lamehes.

 

Swylce on ðære mægðe      maga wæs haten

 

on þa ilcan tid      Tubalcain,

 

se þurh snytro sped      smiðcræftega wæs,

1085

and þurh modes gemynd      monna ærest,

 

sunu Lamehes,      sulhgeweorces

 

fruma wæs ofer foldan,      siððan folca bearn

 

æres[?] cuðon      and isernes,

 

burhsittende,      brucan wide.

1090

þa his wifum twæm      wordum sægde

 

Lameh seolfa,      leofum gebeddum,

 

Adan and Sellan      unarlic spel:

 

"Ic on morðor ofsloh      minra sumne[?]

 

hyldemaga;      honda gewemde

1095

on Caines      cwealme mine,

 

fylde mid folmum      fæder Enoses,

 

ordbanan Abeles,      eorðan sealde

 

wældreor weres.      Wat ic[?] gearwe

 

þæt þam lichryre      on last cymeð

1100

soðcyninges      seofonfeald wracu,

 

micel æfter mane.      Min sceal swiðor

 

mid grimme gryre      golden wurðan

 

fyll and feorhcwealm,      þonne ic forð scio."

 

þa wearð Adame      on Abeles gyld

1105

eafora on eðle      oþer feded,

 

soðfæst sunu,      þam wæs Seth noma.

 

Se wæs eadig      and his yldrum ðah

 

freolic to frofre,      fæder and meder,

 

Adames and Euan,      wæs Abeles gield

1110

on woruldrice.      þa word acwæð

 

ord moncynnes:      "Me ece sunu[?]

 

sealde[?] selfa      sigora waldend,

 

lifes aldor      on leofes stæl,

 

þæs þe Cain ofsloh,      and me cearsorge

1115

mid þys magotimbre      of mode asceaf

 

þeoden usser.      Him þæs þanc sie!"

 

Adam hæfde,      þa he eft ongan

 

him to eðelstæfe[?]      oðres strienan

 

bearnes be bryde,      beorn ellenrof,

1120

[XXX] and[?] [C]      þisses lifes,

 

wintra on worulde.      Us gewritu secgað

 

þæt her eahtahund      iecte siððan

 

mægðum and mæcgum      mægburg sine

 

Adam on eorðan;      ealra hæfde

1125

nigenhund wintra     

 

and [XXX] eac,      þa he þas woruld

 

þurh gastgedal      ofgyfan sceolde.

 

Him on laste Seth      leod[?] weardode,

 

eafora æfter yldrum;      eþelstol heold

1130

and wif begeat.      Wintra hæfde

 

fif and hundteontig      þa he[?] furðum ongan

 

his mægburge      men geicean

 

sunum and dohtrum.      Sethes[?] eafora

 

se yldesta wæs      Enos haten;

1135

se nemde god      niðþa bearna

 

ærest ealra,      siððan Adam stop

 

on grene græs      gaste geweorðad.

 

Seth wæs gesælig;      siððan strynde

 

seofon winter her      suna and dohtra

1140

ond eahtahund.      Ealra hæfde

 

[XII] and nigonhund,      þa seo tid gewearð

 

þæt he friðgedal      fremman sceolde.

 

Him æfter heold,      þa he of worulde gewat,

 

Enos yrfe,      siððan eorðe swealh

1145

sædberendes      Sethes lice.

 

He wæs leof gode      and lifde her

 

wintra hundnigontig      ær he be wife her

 

þurh[?] gebedscipe      bearn astrynde;

 

him þa cenned wearð      Cainan ærest

1150

eafora on eðle.      Siððan eahtahund

 

and fiftyno      on friðo drihtnes

 

gleawferhð hæleð      geogoðe strynde,

 

suna and dohtra;      swealt, þa he hæfde,

 

frod fyrnwita,      [V] and nigonhund.

1155

þære cneorisse wæs      Cainan[?] siððan

 

æfter Enose      aldordema,

 

weard and wisa.      Wintra hæfde

 

efne hundseofontig      ær him sunu woce.

 

þa wearð on eðle      eafora feded,

1160

mago Cainanes[?],      Malalehel wæs haten.

 

Siððan eahtahund      æðelinga rim

 

and feowertig[?] eac      feorum geicte

 

Enoses sunu.      Ealra nigonhund

 

wintra hæfde      þa he woruld ofgeaf

1165

and tyne eac,      þa his tiddæge

 

under rodera rum      rim wæs gefylled.

 

Him on laste heold      land and yrfe

 

Malalehel siððan      missera worn.

 

Se frumgara      fif and sixtig

1170

wintra hæfde      þa he be wife ongann

 

bearna strynan.      Him bryd sunu

 

meowle to monnum brohte.      Se maga wæs

 

on his mægðe,      mine gefræge,

 

guma on geogoðe,      Iared haten.

1175

Lifde siððan      and lissa breac

 

Malalehel lange,      mondreama her,

 

woruldgestreona.      Wintra hæfde

 

fif and hundnigontig,      þa he forð gewat,

 

and eahtahund;      eaforan læfde

1180

land and leodweard.      Longe siððan

 

Geared gumum      gold brittade.

 

Se eorl wæs æðele,      æfæst hæleð,

 

and se frumgar his      freomagum leof.

 

Fif and hundteontig      on fyore lifde

1185

wintra gebidenra      on woruldrice

 

and syxtig eac      þa seo sæl gewearð

 

þæt his wif sunu      on woruld brohte;

 

se eafora wæs      Enoc haten,

 

freolic frumbearn.      Fæder her þa gyt

1190

his cynnes forð      cneorim icte,

 

eaforan[?] eahtahund;      ealra hæfde

 

[V] and syxtig,      þa he forð gewat,

 

and nigonhund eac      nihtgerimes,

 

wine frod wintres,      þa he þas woruld ofgeaf

1195

ond Geared þa      gleawum læfde

 

land and leodweard,      leofum rince.

 

Enoch siððan      ealdordom ahof,

 

freoðosped folces wisa,      nalles feallan let

 

dom and drihtscipe,     

1200

þenden he hyrde wæs      heafodmaga.

 

Breac blæddaga,      bearna strynde

 

þreohund wintra.      Him wæs þeoden hold,

 

rodera waldend.      Se rinc heonon

 

on lichoman      lisse sohte,

1205

drihtnes duguðe,      nales deaðe swealt

 

middangeardes,      swa her men doþ,

 

geonge and ealde,      þonne him god heora

 

æhta and ætwist      eorðan gestreona

 

on genimeð      and heora aldor somed,

1210

ac he cwic gewat      mid cyning engla

 

of þyssum lænan      life feran[?]

 

on þam gearwum      þe his gast onfeng

 

ær hine to monnum      modor brohte.

 

He þam yldestan      eaforan læfde

1215

folc, frumbearne;      [V] and syxtig

 

wintra hæfde      þa he woruld ofgeaf,

 

and eac [III] hund.      þrage siððan

 

Mathusal heold      maga yrfe,

 

se on lichoman      lengest þissa[?]

1220

worulddreama breac.      Worn gestrynde

 

ær his swyltdæge      suna and dohtra;

 

hæfde frod hæle,      þa he from sceolde

 

niþþum hweorfan,      nigonhund wintra

 

and hundseofontig to.      Sunu æfter heold,

1225

Lamech leodgeard,      lange siððan

 

woruld bryttade.      Wintra hæfde

 

twa and hundteontig      þa seo tid gewearð

 

þæt se eorl ongan      æðele cennan,

 

sunu and dohtor.      Siððan lifde

1230

fif and hundnigontig,      frea moniges breac

 

wintra under wolcnum,      werodes aldor,

 

and[?] [V] hund eac;      heold þæt folc teala,

 

bearna strynde,      him byras wocan,

 

eaforan[?] and idesa.      He þone yldestan

1235

Noę nemde,      se niððum ær

 

land bryttade      siððan Lamech gewat.

 

Hæfde æðelinga      aldorwisa

 

[V] hund wintra      þa he furðum ongan

 

bearna strynan,      þæs þe bec cweðaþ.

1240

Sem wæs haten      sunu Noes,

 

se yldesta,      oðer Cham,

 

þridda Iafeth.      þeoda tymdon

 

rume under roderum,      rim miclade

 

monna mægðe      geond middangeard

1245

sunum and dohtrum.      ða giet wæs Sethes cynn,

 

leofes leodfruman      on lufan swiðe

 

drihtne dyre      and domeadig,

 

oðþæt bearn godes      bryda ongunnon

 

on Caines      cynne secan,

1250

wergum folce,      and him þær wif curon

 

ofer metodes est      monna eaforan,

 

scyldfulra mægð      scyne and fægere.

 

þa reordade      rodora waldend

 

wrað moncynne      and þa worde cwæð:

1255

"Ne syndon me on ferhðe freo      from gewitene

 

cneorisn Caines,      ac me þæt cynn hafað

 

sare abolgen.      Nu me Sethes bearn

 

torn niwiað      and him to nimað

 

mægeð to gemæccum      minra feonda;

1260

þær wifa wlite      onwod grome,

 

idesa ansien,      and ece feond

 

folcdriht wera,      þa ær on friðe wæron."

 

Siððan hundtwelftig      geteled rime

 

wintra on worulde      wræce bisgodon

1265

fæge þeoda,      hwonne frea wolde

 

on wærlogan      wite settan

 

and on deað slean      dædum scyldige

 

gigantmæcgas,      gode unleofe,

 

micle mansceaðan,      metode laðe.

1270

þa geseah selfa      sigoro waldend

 

hwæt wæs monna      manes on eorðan

 

and þæt hie wæron      womma ðriste,

 

inwitfulle.      He þæt unfægere

 

wera cneorissum      gewrecan þohte,

1275

forgripan gumcynne      grimme and sare,

 

heardum mihtum.      Hreaw hine swiðe

 

þæt he folcmægþa      fruman aweahte,

 

æðelinga ord,      þa he Adam sceop,

 

cwæð þæt he wolde      for wera synnum

1280

eall aæðan      þæt on eorðan wæs,

 

forleosan lica gehwilc      þara þe lifes gast

 

fæðmum þeahte.      Eall þæt frea wolde

 

on ðære toweardan      tide acwellan

 

þe þa nealæhte      niðða bearnum.

1285

Noe wæs god,      nergende leof,

 

swiðe gesælig,      sunu Lameches,

 

domfæst and gedefe.      Drihten wiste

 

þæt þæs æðelinges      ellen dohte

 

breostgehygdum;      forðon him brego sægde,

1290

halig æt hleoðre,      helm allwihta,

 

hwæt he fah werum      fremman wolde;

 

geseah unrihte      eorðan fulle,

 

side sælwongas      synnum gehladene,

 

widlum gewemde.      þa waldend spræc,

1295

nergend usser,      and to Noe cwæð:

 

"Ic wille mid flode      folc acwellan

 

and cynna gehwilc      cucra wuhta,

 

þara þe lyft and flod      lædað and fedað,

 

feoh and fuglas.      þu scealt frið habban

1300

mid sunum þinum,      ðonne sweart wæter,

 

wonne wælstreamas      werodum swelgað,

 

sceaðum scyldfullum.      Ongyn þe scip wyrcan,

 

merehus micel.      On þam þu monegum scealt

 

reste geryman,      and rihte setl

1305

ælcum æfter agenum      eorðan tudre.

 

Gescype scylfan      on scipes bosme.

 

þu þæt[?] fær gewyrc      fiftiges wid,

 

ðrittiges heah      and[?] þreohund lang

 

elngemeta,      and wið yða gewyrc

1310

gefeg fæste.      þær sceal fæsl wesan

 

cwiclifigendra      cynna gehwilces

 

on þæt wudufæsten      wocor gelæded

 

eorðan tudres;      earc sceal þy mare."

 

Noe fremede[?]      swa hine nergend heht,

1315

hyrde þam halgan      heofoncyninge,

 

ongan ofostlice      þæt hof wyrcan,

 

micle merecieste.      Magum sægde

 

þæt wæs þrealic þing      þeodum toweard,

 

reðe wite.      Hie ne rohton þæs!

1320

Geseah þa ymb wintra worn      wærfæst metod

 

geofonhusa mæst      gearo hlifigean,

 

innan and utan      eorðan lime

 

gefæstnod wið flode,      fær Noes,

 

þy selestan.      þæt is syndrig cynn;

1325

symle bið þy heardra      þe hit hreoh wæter,

 

swearte sæstreamas      swiðor beatað.

 

ða to Noe cwæð      nergend usser:

 

"Ic þe þæs mine,      monna leofost,

 

wære gesylle,      þæt þu weg nimest

1330

and feora fæsl      þe þu ferian scealt

 

geond deop wæter      dægrimes worn

 

on lides bosme.      Læd, swa ic þe hate,

 

under earce bord      eaforan þine,

 

frumgaran þry,      and eower feower wif.

1335

Ond þu seofone genim      on þæt sundreced

 

tudra gehwilces      geteled rimes,

 

þara þe to mete      mannum lifige,

 

and þara oðerra[?]      ælces twa.

 

Swilce þu of eallum      eorðan wæstmum

1340

wiste under wægbord      werodum gelæde,

 

þam þe mid sceolon      mereflod nesan.

 

Fed freolice      feora wocre

 

oð ic þære lafe      lagosiða eft

 

reorde under roderum      ryman wille.

1345

Gewit þu nu mid hiwum      on þæt hof gangan,

 

gasta werode.      Ic þe godne wat,

 

fæsthydigne;      þu eart freoðo wyrðe,

 

ara mid eaforum.      Ic on andwlitan

 

nu ofor seofon niht      sigan læte

1350

wællregn ufan      widre eorðan.

 

Feowertig daga      fæhðe ic wille

 

on weras stælan      and mid wægþreate

 

æhta and agend      eall acwellan

 

þa beutan beoð      earce bordum

1355

þonne sweart racu      stigan onginneð."

 

Him þa Noe gewat,      swa hine nergend het,

 

under earce bord      eaforan lædan,

 

weras on wægþæl      and heora wif somed;

 

and eall þæt to fæsle      frea ælmihtig

1360

habban wolde      under hrof gefor

 

to heora ætgifan,      swa him ælmihtig

 

weroda drihten      þurh his word abead.

 

Him on hoh beleac      heofonrices weard

 

merehuses muð      mundum sinum,

1365

sigora waldend,      and segnade

 

earce innan      agenum spedum

 

nergend usser.      Noe hæfde,

 

sunu Lameches,      syxhund wintra

 

þa he mid bearnum      under bord gestah,

1370

gleaw mid geogoðe,      be godes hæse,

 

dugeðum dyrum.      Drihten sende

 

regn from roderum      and eac rume let

 

willeburnan      on woruld þringan

 

of ædra gehwære,      egorstreamas

1375

swearte swogan.      Sæs up stigon

 

ofer stæðweallas.      Strang wæs and reðe

 

se ðe wætrum weold;      wreah and þeahte

 

manfæhðu bearn      middangeardes

 

wonnan wæge,      wera eðelland;

1380

hof hergode,      hygeteonan wræc

 

metod on monnum.      Mere swiðe grap

 

on fæge folc      feowertig daga,

 

nihta oðer swilc.      Nið wæs reðe,

 

wællgrim werum;      wuldorcyninges

1385

yða wræcon      arleasra feorh

 

of flæschoman.      Flod ealle wreah,

 

hreoh under heofonum      hea beorgas

 

geond sidne grund      and on sund ahof

 

earce from eorðan      and þa æðelo mid,

1390

þa segnade      selfa drihten,

 

scyppend usser,      þa he þæt scip beleac.

 

Siððan wide rad      wolcnum under

 

ofer holmes hrincg      hof seleste,

 

for mid fearme.      Fære ne moston

1395

wægliðendum      wætres brogan

 

hæste hrinon,      ac hie halig god

 

ferede and nerede.      Fiftena stod

 

deop ofer dunum      se drenceflod

 

monnes elna;      þæt is mæro wyrd!

1400

þam æt niehstan      wæs nan to gedale,

 

nymþe heof[?] wæs ahafen      on þa hean lyft,

 

þa se egorhere      eorðan tuddor

 

eall acwealde,      buton þæt earce bord

 

heold heofona frea,      þa hine halig god

1405

ece upp forlet      edmodne[?] flod[?]

 

streamum stigan,      stiðferhð cyning.

 

þa gemunde god      mereliðende,

 

sigora waldend      sunu Lameches

 

and ealle þa wocre      þe he wið wætre beleac,

1410

lifes leohtfruma,      on lides bosme.

 

Gelædde þa wigend      weroda drihten

 

worde ofer widland.      Willflod ongan

 

lytligan eft.      Lago ebbade,

 

sweart under swegle.      Hæfde soð metod

1415

eaforum egstream      eft gecyrred,

 

torhtne[?] ryne,      regn gestilled.

 

For famig scip      [L] and [C]

 

nihta under roderum,      siððan nægledbord,

 

fær seleste,      flod up ahof,

1420

oðþæt rimgetæl      reðre þrage

 

daga forð gewat.      ða on dunum gesæt

 

heah mid hlæste      holmærna mæst,

 

earc Noes,      þe Armenia

 

hatene syndon.      þær se halga bad,

1425

sunu Lameches,      soðra gehata

 

lange þrage,      hwonne him lifes weard

 

frea ælmihtig      frecenra siða

 

reste ageafe,      þæra[?] he rume dreah

 

þa hine on sunde      geond sidne grund

1430

wonne yða      wide bæron.

 

Holm wæs heononweard;      hæleð langode,

 

wægliðende,      swilce wif heora,

 

hwonne hie of nearwe      ofer nægledbord

 

ofer streamstaðe      stæppan mosten

1435

and of enge ut      æhta lædan.

 

þa fandode      forðweard scipes,

 

hwæðer sincende      sæflod þa gyt

 

wære under wolcnum.      Let þa ymb worn daga

 

þæs þe heah hlioðo      horde onfengon

1440

and æðelum eac      eorðan tudres

 

sunu Lameches      sweartne fleogan

 

hrefn ofer heahflod      of huse ut.

 

Noe tealde      þæt he on neod hine,

 

gif he on þære lade      land ne funde,

1445

ofer sid wæter      secan wolde

 

on wægþele.      Eft him seo wen geleah,

 

ac se feonde[?] gespearn      fleotende hreaw;

 

salwigfeðera      secan nolde.

 

He þa ymb seofon niht      sweartum hrefne

1450

of earce forlet      æfter fleogan

 

ofer heah wæter      haswe culufran

 

on fandunga      hwæðer famig sæ

 

deop þa gyta      dæl ænigne

 

grenre eorðan      ofgifen hæfde.

1455

Heo wide hire      willan sohte

 

and rume fleah.      Nohweðere reste fand,

 

þæt heo for flode      fotum ne meahte

 

land gespornan      ne on leaf treowes

 

steppan for streamum,      ac wæron steap hleoðo

1460

bewrigen mid wætrum.      Gewat se wilda fugel

 

on æfenne      earce secan

 

ofer wonne wæg,      werig sigan,

 

hungri to handa      halgum rince.

 

ða wæs culufre eft      of cofan sended

1465

ymb wucan wilde.      Seo wide fleah

 

oðþæt heo rumgal      restestowe

 

fægere funde      and þa fotum stop

 

on beam hyre;      gefeah bliðemod

 

þæs þe heo gesittan[?]      swiðe werig

1470

on treowes telgum      torhtum moste.

 

Heo feðera onsceoc,      gewat fleogan eft

 

mid lacum hire,      liðend brohte

 

elebeames twig      an to handa,

 

grene blædæ.      þa ongeat hraðe

1475

flotmonna frea      þæt wæs frofor cumen,

 

earfoðsiða bot.      þa gyt se eadega wer

 

ymb wucan þriddan      wilde culufran

 

ane sende.      Seo eft ne com

 

to lide fleogan,      ac heo land begeat,

1480

grene bearwas;      nolde gladu æfre

 

under salwed bord      syððan ætywan

 

on þellfæstenne,      þa hire þearf ne wæs.

 

þa to Noe spræc      nergend usser,

 

heofonrices weard,      halgan reorde:

1485

"þe is eðelstol      eft gerymed,

 

lisse on lande,      lagosiða rest

 

fæger on foldan.      Gewit on freðo gangan

 

ut of earce,      and on eorðan bearm

 

of þam hean hofe      hiwan læd þu

1490

and ealle þa wocre      þe ic wægþrea on

 

liðe[?] nerede      þenden lago hæfde

 

þrymme geþeahtne[?]      þriddan[?] eðyl."

 

He fremede swa      and frean hyrde,

 

stah ofer streamweall,      swa him seo stefn bebead,

1495

lustum miclum,      and alædde þa

 

of wægþele      wraðra lafe.

 

þa Noe ongan      nergende lac

 

rædfæst reðran,      and recene genam

 

on eallum dæl      æhtum sinum,

1500

ðam ðe him to dugeðum      drihten sealde,

 

gleaw to þam gielde,      and þa gode selfum

 

torhtmod hæle      tiber onsægde,

 

cyninge engla.      Huru cuð dyde

 

nergend usser,      þa he Noe

1505

gebletsade      and his bearn somed,

 

þæt he þæt gyld on þanc      agifen hæfde

 

and on geogoðhade      godum dædum

 

ær geearnod      þæt[?] him ealra wæs

 

ara este      ælmihtig god,

1510

domfæst dugeþa.      þa gyt drihten cwæð,

 

wuldris aldor      word to Noe:

 

"Tymað nu and tiedrað,      tires brucað,

 

mid gefean fryðo;      fyllað eorðan,

 

eall geiceað.      Eow is eðelstol

1515

and[?] holmes hlæst      and heofonfuglas[?]

 

and wildu deor      on geweald geseald,

 

eorðe ælgrene      and eacen feoh.

 

Næfre ge mid blode      beodgereordu

 

unarlice      eowre þicgeað,

1520

besmiten mid synne      sawldreore.

 

ælc hine selfa      ærest begrindeð

 

gastes dugeðum      þæra[?] þe mid gares orde

 

oðrum aldor oðþringeð.      Ne ðearf he þy edleane gefeon

 

modgeþance,      ac ic monnes feorh

1525

to slagan sece[?]      swiðor micle,

 

and to broðor banan,      þæs þe blodgyte,

 

wællfyll weres      wæpnum gespedeð,

 

morð mid mundum.      Monn wæs to godes

 

anlicnesse      ærest gesceapen.

1530

ælc hafað magwlite      metodes and engla

 

þara þe healdan wile      halige þeawas.

 

Weaxað and wridað,      wilna brucað,

 

ara on eorðan;      æðelum fyllað

 

eowre fromcynne      foldan sceatas,

1535

teamum and tudre.      Ic eow treowa þæs

 

mine selle,      þæt ic on middangeard

 

næfre egorhere      eft gelæde,

 

wæter ofer widland.      Ge on wolcnum þæs

 

oft and[?] gelome      andgiettacen

1540

magon sceawigan,      þonne ic scurbogan

 

minne iewe,      þæt ic monnum þas

 

wære gelæste,      þenden woruld standeð."

 

ða wæs se snotra      sunu Lamehes

 

of fere acumen      flode on laste

1545

mid his eaforum þrim,      yrfes hyrde

 

(and heora feower wif;     

 

nemde wæron      Percoba, Olla,

 

Olliua, Olliuani),     

 

wærfæst metode[?],      wætra lafe.

1550

Hæleð hygerofe      hatene wæron,

 

suna Noes      Sem and Cham,

 

Iafeð þridda.      From þam gumrincum

 

folc geludon      and gefylled wearð

 

eall þes middangeard      monna bearnum.

1555

ða Noe ongan      niwan stefne

 

mid hleomagum      ham staðelian

 

and to eorðan him      ætes tilian;

 

won and worhte,      wingeard sette,

 

seow sæda fela,      sohte georne

1560

þa him wlitebeorhte      wæstmas brohte,

 

geartorhte gife,      grene folde.

 

ða þæt geeode,      þæt se eadega wer

 

on his wicum wearð      wine druncen,

 

swæf symbelwerig,      and him selfa sceaf

1565

reaf of lice.      Swa gerysne ne wæs,

 

læg þa limnacod.      He lyt ongeat

 

þæt him on his inne[?]      swa earme gelamp,

 

þa him on hreðre      heafodswima

 

on þæs halgan hofe      heortan clypte.

1570

Swiðe on slæpe      sefa nearwode

 

þæt he ne mihte      on gemynd drepen

 

hine handum self      mid hrægle wryon

 

and sceome þeccan,      swa gesceapu wæron

 

werum and wifum,      siððan wuldres þegn

1575

ussum fæder and meder      fyrene sweorde

 

on laste beleac      lifes eðel.

 

þa com ærest      Cam in siðian,

 

eafora Noes,      þær his aldor læg,

 

ferhðe forstolen.      þær he freondlice

1580

on his agenum fæder      are ne wolde

 

gesceawian,      ne þa sceonde huru

 

hleomagum helan,      ac he hlihende

 

broðrum sægde,      hu se beorn hine

 

reste on recede.      Hie þa raðe stopon,

1585

heora andwlitan      in bewrigenum

 

under loðum listum,      þæt hie leofum men

 

geoce gefremede;      gode wæron begen,

 

Sem and Iafeð.      ða of slæpe onbrægd

 

sunu Lamehes,      and þa sona ongeat

1590

þæt him cynegodum      Cham ne wolde,

 

þa him wæs are þearf,      ænige cyðan

 

hyldo and treowa.      þæt þam halgan wæs

 

sar on mode,      ongan þa his selfes bearn

 

wordum wyrgean,      cwæð, he wesan sceolde

1595

hean under heofnum,      hleomaga þeow,

 

Cham on eorþan;      him þa cwyde syððan

 

and his fromcynne      frecne scodon.

 

þa nyttade      Noe siððan

 

mid sunum sinum      sidan rices

1600

ðreohund wintra      þisses lifes,

 

freomen æfter flode,      and fiftig eac, þa he forð gewat.

 

Siððan his eaforan      ead bryttedon,

 

bearna stryndon;      him wæs beorht wela.

 

þa wearð Iafeðe      geogoð afeded,

1605

hyhtlic heorðwerod      heafodmaga,

 

sunu and dohtra.      He wæs selfa til,

 

heold a rice,      eðeldreamas,

 

blæd mid bearnum,      oðþæt breosta hord,

 

gast ellorfus      gangan sceolde

1610

to godes dome.      Geomor siððan

 

fæder flettgesteald      freondum dælde,

 

swæsum and gesibbum,      sunu Iafeðes;

 

þæs teames wæs      tuddor gefylled

 

unlytel dæl      eorðan gesceafta.

1615

Swilce Chames suno      cende wurdon,

 

eaforan on eðle;      þa yldestan

 

Chus and Chanan[?]      hatene wæron,

 

ful freolice feorh,      frumbearn Chames.

 

Chus wæs æðelum      heafodwisa,

1620

wilna brytta      and worulddugeða

 

broðrum sinum,      botlgestreona,

 

fæder on laste,      siððan forð gewat

 

Cham of lice,      þa him cwealm gesceod.

 

Se magoræswa      mægðe sinre

1625

domas sægde,      oðþæt his dogora wæs

 

rim aurnen.      þa se rinc ageaf

 

eorðcunde ead,      sohte oðer lif,

 

fæder Nebroðes[?].      Frumbearn siððan

 

eafora Chuses      yrfestole weold,

1630

widmære wer,      swa[?] us gewritu secgeað,

 

þæt he moncynnes      mæste hæfde

 

on þam mældagum      mægen and strengo.

 

Se wæs Babylones      bregorices fruma,

 

ærest æðelinga;      eðelðrym onhof,

1635

rymde and rærde.      Reord wæs þa gieta

 

eorðbuendum      an gemæne.

 

Swilce[?] of Cames      cneorisse woc

 

wermægða fela;      of þam widfolce[?]

 

cneorim micel      cenned wæron.

1640

þa wearð Seme      suna and dohtra

 

on woruldrice      worn afeded,

 

freora bearna,      ær ðon frod[?] cure

 

wintrum wælreste      werodes aldor.

 

On þære mægðe      wæron men tile,

1645

þara an wæs      Eber haten,

 

eafora Semes;      of þam eorle woc

 

unrim þeoda,      þa nu æðelingas,

 

ealle eorðbuend,      Ebrei hatað.

 

Gewiton him þa eastan      æhta lædan,

1650

feoh and feorme.      Folc wæs anmod;

 

rofe rincas      sohton rumre land,

 

oðþæt hie becomon      corðrum miclum,

 

folc ferende,      þær hie fæstlice

 

æðelinga bearn,      eard genamon.

1655

Gesetton þa Sennar      sidne and widne

 

leoda ræswan;      leofum mannum

 

heora geardagum      grene wongas,

 

fægre foldan,      him forðwearde

 

on ðære dægtide      duguðe wæron,

1660

wilna gehwilces      weaxende sped.

 

ða þær mon mænig      be his mægwine,

 

æðeling anmod,      oðerne bæd

 

þæs hie him to mærðe,      ær seo mengeo eft

 

geond foldan bearm[?]      tofaran sceolde,

1665

leoda mægðe      on landsocne

 

burh geworhte      and to beacne torr

 

up arærde      to rodortunglum.

 

þæs þe hie gesohton      Sennera feld,

 

swa þa foremeahtige      folces ræswan,

1670

þa yldestan      oft and gelome

 

liðsum gewunedon;      larum sohton

 

weras to weorce      and to wrohtscipe,

 

oðþæt for wlence      and for wonhygdum

 

cyðdon cræft heora,      ceastre worhton

1675

and to heofnum up      hlædræ rærdon,

 

strengum stepton      stænenne[?] weall

 

ofer monna gemet,      mærða georne,

 

hæleð mid honda.      þa com halig god

 

wera cneorissa      weorc sceawigan,

1680

beorna burhfæsten,      and þæt beacen somed,

 

þe to roderum up      ræran ongunnon

 

Adames eaforan,      and þæs unrædes

 

stiðferhð cyning      steore gefremede,

 

þa he reðemod      reorde gesette

1685

eorðbuendum      ungelice,

 

þæt hie þære spæce      sped ne ahton.

 

þa hie gemitton      mihtum spedge,

 

teoche æt torre,      getalum myclum,

 

weorces wisan,      ne þær wermægða

1690

ænig wiste      hwæt oðer cwæð.

 

Ne meahte hie gewurðan      weall stænenne

 

up forð timbran,      ac hie earmlice

 

heapum tohlocon[?],      hleoðrum gedælde;

 

wæs oðerre[?]      æghwilc worden

1695

mægburh fremde,      siððan metod tobræd

 

þurh his mihta sped      monna spræce.

 

Toforan þa      on feower wegas

 

æðelinga bearn      ungeþeode

 

on landsocne.      Him on laste bu

1700

stiðlic stantorr      and seo steape burh

 

samod samworht      on Sennar stod.

 

Weox þa under wolcnum      and wriðade

 

mægburh Semes,      oðþæt mon awoc

 

on þære cneorisse,      cynebearna rim,

1705

þancolmod wer,      þeawum hydig.

 

Wurdon þam æðelinge      eaforan acende,

 

in Babilone      bearn afeded

 

freolicu tu,      and þa frumgaran,

 

hæleð higerofe,      hatene wæron

1710

Abraham and Aaron;      þam eorlum wæs

 

frea engla bam      freond[?] and aldor.

 

ða wearð Aarone      eafora feded,

 

leoflic on life,      ðam wæs Loth noma.

 

ða magorincas      metode geþungon,

1715

Abraham and Loth,      unforcuðlice,

 

swa him from yldrum      æðelu wæron

 

on woruldrice;      forðon hie wide nu

 

dugeðum demað      drihtfolca[?] bearn[?].

 

þa þæs mæles wæs      mearc agongen

1720

þæt him Abraham      idese brohte,

 

wif to hame,      þær he wic ahte,

 

fæger and freolic.      Seo fæmne wæs

 

Sarra haten,      þæs þe us secgeað bec.

 

Hie þa wintra fela      woruld bryttedon,

1725

sinc ætsomne,      sibbe heoldon

 

geara mengeo.      Nohwæðre gifeðe wearð

 

Abrahame þa gyt      þæt him yrfeweard

 

wlitebeorht ides      on woruld brohte,

 

Sarra Abrahame,      suna and dohtra.

1730

Gewat him þa mid cnosle      ofer Caldea folc

 

feran mid feorme      fæder Abrahames;

 

snotor mid gesibbum      secean wolde

 

Cananea land.      Hine cneowmægas,

 

metode gecorene      mid siðedon

1735

of þære eðeltyrf,      Abraham and Loth.

 

Him þa cynegode      on Carran

 

æðelinga bearn      eard genamon,

 

weras mid wifum.      On þam wicum his

 

fæder Abrahames      feorh gesealde,

1740

wærfæst hæle;      wintra hæfde

 

twa hundteontig,      geteled rime,

 

and fife eac,      þa he forð gewat

 

misserum frod      metodsceaft seon.

 

ða se halga spræc,      heofonrices weard,

1745

to Abrahame,      ece drihten:

 

"Gewit þu nu feran      and þine fare lædan,

 

ceapas to cnosle.      Carran[?] ofgif,

 

fæder eðelstol.      Far, swa ic þe hate,

 

monna leofost,      and þu minum wel

1750

larum hyre,      and þæt land gesec

 

þe ic þe ælgrene      ywan wille,

 

brade foldan.      þu gebletsad scealt

 

on mundbyrde      minre lifigan.

 

Gif ðe ænig      eorðbuendra

1755

mid wean greteð,      ic hine wergðo on

 

mine sette      and modhete,

 

longsumne nið;      lisse selle,

 

wilna wæstme      þam þe wurðiað.

 

þurh þe eorðbuende      ealle onfoð,

1760

folcbearn freoðo      and freondscipe,

 

blisse minre      and bletsunge

 

on woruldrice.      Wriðende sceal

 

mægðe þinre      monrim wesan

 

swiðe under swegle      sunum and dohtrum,

1765

oðþæt fromcyme      folde weorðeð,

 

þeodlond monig      þine gefylled."

 

Him þa Abraham gewat      æhte lædan

 

of Egipta      eðelmearce,

 

gumcystum god,      golde and seolfre

1770

swiðfeorm and gesælig,      swa him sigora weard,

 

waldend usser      þurh his word abead,

 

ceapas from Carran;      sohton Cananea

 

lond and leodgeard.      þa com leof gode

 

on þa eðelturf      idesa lædan,

1775

swæse gebeddan      and his suhtrian

 

wif on willan.      Wintra hæfde

 

fif and hundseofontig      ða he faran sceolde,

 

Carran ofgifan      and cneowmagas.

 

Him þa feran gewat      fæder ælmihtiges

1780

lare gemyndig      land sceawian

 

geond þa folcsceare      be frean hæse

 

Abraham wide,      oðþæt ellenrof

 

to Sicem[?] com      siðe spedig,

 

cynne Cananeis.      þa hine cyning engla

1785

Abrahame      iewde selfa,

 

domfæst wereda      and drihten cwæð:

 

"þis is seo eorðe      þe ic ælgrene

 

tudre þinum      torhte wille

 

wæstmum gewlo      on geweald don,

1790

rume rice."      þa se rinc gode

 

wibed worhte      and þa waldende

 

lifes leohtfruman      lac onsægde

 

gasta helme.      Him þa gyt gewat

 

Abraham eastan      eagum wlitan

1795

on landa[?] cyst,      (lisse gemunde

 

heofonweardes gehat,      þa him þurh halig word

 

sigora selfcyning      soð gecyðde),

 

oðþæt drihtweras      duguþum geforan

 

þær is botlwela      Bethlem haten.

1800

Beorn bliðemod      and his broðor sunu

 

forð oferforan      folcmæro land

 

eastan mid æhtum,      æfæste men

 

weallsteapan hleoðu,      and him þa wic curon

 

þær him wlitebeorhte      wongas geþuhton.

1805

Abraham þa      oðere siðe

 

wibed worhte.      He þær wordum god

 

torhtum cigde,      tiber onsægde

 

his liffrean,      (him þæs lean ageaf

 

nalles hneawlice[?]      þurh his hand metend),

1810

on þam gledstyde      gumcystum til.

 

ðær ræsbora      þrage siððan

 

wicum wunode      and wilna breac,

 

beorn mid bryde,      oðþæt brohþrea

 

Cananea wearð      cynne getenge,

1815

hunger se hearda,      hamsittendum,

 

wælgrim werum.      Him þa wishydig

 

Abraham gewat      on Egypte,

 

drihtne gecoren,      drohtað secan,

 

fleah wærfæst wean;      wæs þæt wite to strang.

1820

Abraham maðelode,      geseah Egypta

 

hornsele hwite      and hea byrig

 

beorhte blican;      ongan þa his bryd frea,

 

wishydig wer,      wordum læran:

 

"Siððan Egypte      eagum moton

1825

on þinne wlite wlitan      wlance monige,

 

þonne æðelinga      eorlas wenað,

 

mæg ælfscieno,      þæt þu min sie

 

beorht gebedda,      þe wile beorna sum

 

him geagnian.      Ic me onegan[?] mæg

1830

þæt me wraðra sum      wæpnes ecge

 

for freondmynde      feore beneote.

 

Saga þu, Sarra,      þæt þu sie sweostor min,

 

lices mæge,      þonne þe leodweras

 

fremde fricgen      hwæt sie freondlufu

1835

ellðeodigra      uncer twega,

 

feorren cumenra.      þu him fæste hel

 

soðan spræce;      swa þu minum scealt

 

feore gebeorgan,      gif me freoðo drihten

 

on woruldrice,      waldend usser,

1840

an ælmihtig,      swa he ær dyde,

 

lengran lifes.      Se us þas lade sceop,

 

þæt we on Egiptum      are sceolde

 

fremena friclan      and us fremu secan."

 

þa com ellenrof      eorl siðian,

1845

Abraham mid æhtum      on Egypte,

 

þær him folcweras      fremde wæron,

 

wine uncuðe.      Wordum spræcon

 

ymb þæs wifes wlite      wlonce monige,

 

dugeðum dealle;      him drihtlicu mæg,

1850

on wlite modgum      mænegum ðuhte,

 

cyninges þegnum.      Hie þæt cuð dydon

 

heora folcfrean      þæt[?] fægerro lyt

 

for æðelinge      idesa[?] sunnon,

 

ac hie Sarran      swiðor micle,

1855

wynsumne wlite      wordum heredon,

 

oðþæt he lædan heht      leoflic wif to

 

his selfes sele.      Sinces brytta,

 

æðelinga helm      heht Abrahame

 

duguðum stepan.      Hwæðere drihten wearð,

1860

frea Faraone      fah and yrre

 

for wifmyne;      þæs wraðe ongeald

 

hearde mid hiwum      hægstealdra wyn.

 

Ongæt hwæðere      gumena aldor

 

hwæt him waldend wræc      witeswingum;

1865

heht him Abraham      to egesum geðreadne

 

brego Egipto,      and his bryd ageaf,

 

wif to gewealde;      heht him wine ceosan,

 

ellor æðelingas,      oðre dugeðe.

 

Abead þa þeodcyning      þegnum sinum,

1870

ombihtscealcum,      þæt hie hine arlice

 

ealles onsundne      eft gebrohten

 

of þære folcsceare,      þæt he on friðe wære.

 

ða Abraham      æhte lædde

 

of Egypta      eðelmearce;

1875

hie ellenrofe      idese feredon,

 

bryd and begas,      þæt hie to Bethlem

 

on cuðe wic      ceapas læddon,

 

eadge eorðwelan      oðre siðe,

 

wif on[?] willan      and heora woruldgestreon.

1880

Ongunnon him þa bytlian      and heora burh ræran,

 

and sele settan,      salo niwian.

 

Weras on wonge      wibed setton

 

neah þam þe Abraham      æror rærde

 

his waldende      þa westan com.

1885

þær se eadga eft      ecan drihtnes

 

niwan stefne      noman weorðade;

 

tilmodig eorl      tiber onsægde

 

þeodne engla,      þancode swiðe

 

lifes leohtfruman      lisse and ara.

1890

Wunedon on þam wicum,      hæfdon wilna geniht

 

Abraham and Loth.      Ead bryttedon,

 

oðþæt hie on þam lande      ne meahton leng somed

 

blædes brucan      and heora begra þær

 

æhte habban,      ac sceoldon arfæste,

1895

þa rincas þy      rumor secan

 

ellor eðelseld.      Oft wæron teonan

 

wærfæstra wera      weredum gemæne,

 

heardum hearmplega.      þa se halga ongan

 

ara gemyndig      Abraham sprecan

1900

fægre to Lothe:      "Ic eom fædera þin

 

sibgebyrdum,      þu min suhterga.

 

Ne sceolon unc betweonan      teonan weaxan,

 

wroht wriðian–      ne þæt wille god!

 

Ac wit synt gemagas;      unc gemæne ne sceal

1905

elles awiht,      nymþe eall tela

 

lufu langsumu.      Nu þu, Loth, geþenc,

 

þæt unc modige      ymb mearce sittað,

 

þeoda þrymfæste      þegnum and gesiððum,

 

folc Cananea      and Feretia,

1910

rofum rincum.      Ne willað rumor unc

 

landriht heora;      forðon wit lædan sculon,

 

teon[?] of þisse stowe,      and unc staðolwangas

 

rumor secan.      Ic ræd sprece,

 

bearn Arones,      begra uncer,

1915

soðne secge.      Ic þe selfes dom

 

life, leofa.      Leorna þe seolfa

 

and geþancmeta      þine mode

 

on hwilce healfe      þu wille hwyrft don,

 

cyrran mid ceape,      nu ic þe cyst abead."

1920

Him þa Loth gewat      land sceawigan

 

be Iordane,      grene eorðan.

 

Seo wæs wætrum weaht      and wæstmum þeaht,

 

lagostreamum leoht,      and gelic godes

 

neorxnawange[?],      oðþæt[?] nergend god

1925

for wera synnum      wylme gesealde

 

Sodoman and Gomorran,      sweartan lige.

 

Him þa eard geceas      and eðelsetl

 

sunu Arones      on Sodoma byrig;

 

æhte sine      ealle[?] lædde[?],

1930

beagas from Bethlem      and botlgestreon,

 

welan, wunden gold.      Wunode siððan

 

be Iordane      geara mænego.

 

þær folcstede      fægre wæron,

 

men arlease,      metode laðe.

1935

Wæron Sodomisc cynn      synnum þriste,

 

dædum gedwolene;      drugon heora selfra

 

ecne unræd.      æfre ne wolde

 

þam leodþeawum      Loth[?] onfon,

 

ac he þære mægðe      monwisan fleah,

1940

þeah þe he on þam lande      lifian sceolde,

 

facen and fyrene,      and hine fægre heold,

 

þeawfæst and geþyldig      on þam þeodscipe,

 

emne þon gelicost,      lara gemyndig,

 

þe he ne cuðe      hwæt þa cynn dydon.

1945

Abraham wunode      eðeleardum

 

Cananea forð.      Hine cyning engla,

 

metod moncynnes      mundbyrde heold,

 

wilna wæstmum      and worulddugeðum,

 

lufum and lissum;      forþon his lof secgað

1950

wide under wolcnum      wera cneorisse,

 

foldwonga[?] bearn.      He frean hyrde

 

estum on eðle,      ðenden he eardes breac,

 

halig and higefrod;      næfre hleowlora[?]

 

æt edwihtan      æfre weorðeð

1955

feorhberendra      forht and acol,

 

mon for metode,      þe him æfter a

 

þurh gemynda sped      mode[?] and dædum,

 

worde and gewitte,      wise þance,

 

oð his ealdorgedal      oleccan wile.

1960

ða ic aldor gefrægn      Elamitarna

 

fromne folctogan,      fyrd gebeodan,

 

Orlahomar;      him Ambrafel

 

of Sennar      side worulde

 

for on fultum.      Gewiton hie feower þa

1965

þeodcyningas      þrymme micle

 

secan suð ðanon      Sodoman and Gomorran.

 

þa wæs guðhergum      be Iordane

 

wera eðelland      wide geondsended,

 

folde feondum.      Sceolde forht monig

1970

blachleor ides      bifiende gan

 

on fremdes fæðm;      feollon wergend

 

bryda and beaga,      bennum seoce.

 

Him þa togeanes      mid guðþræce

 

fife foran      folccyningas

1975

sweotum suðon,      woldon Sodome burh

 

wraðum werian;      þa wintra [XII]

 

norðmonnum ær      niede sceoldon

 

gombon gieldan      and gafol sellan,

 

oðþæt þa leode      leng ne woldon

1980

Elamitarna      aldor swiðan

 

folcgestreonum,      ac him from swicon.

 

Foron þa tosomne      (francan wæron hlude),

 

wraðe wælherigas.      Sang se wanna fugel

 

under deoreðsceaftum,      deawigfeðera,

1985

hræs on wenan.      Hæleð onetton

 

on mægencorðrum,      modum þryðge[?],

 

oðþæt folcgetrume      gefaren hæfdon

 

sid tosomne      suðan and norðan,

 

helmum þeahte.      þær wæs heard plega,

1990

wælgara wrixl,      wigcyrm micel,

 

hlud hildesweg.      Handum brugdon

 

hæleð of scæðum      hringmæled sweord,

 

ecgum dihtig.      þær wæs eaðfynde

 

eorle orlegceap,      se ðe ær ne wæs

1995

niðes genihtsum.      Norðmen wæron

 

suðfolcum swice;      wurdon Sodomware

 

and Gomorre,      goldes bryttan,

 

æt þæm lindcrodan      leofum bedrorene,

 

fyrdgesteallum.      Gewiton feorh heora

2000

fram þam folcstyde      fleame nergan,

 

secgum ofslegene;      him on swaðe feollon

 

æðelinga bearn,      ecgum ofþegde,

 

willgesiððas.      Hæfde wigsigor

 

Elamitarna      ordes wisa,

2005

weold wælstowe.      Gewat seo wæpna laf

 

fæsten secan.      Fynd gold strudon,

 

ahyðdan[?] þa mid herge      hordburh wera,

 

Sodoman and Gomorran,      þa sæl ageald,

 

mære ceastra.      Mægð siðedon,

2010

fæmnan and wuduwan,      freondum beslægene,

 

from hleowstole.      Hettend læddon

 

ut mid æhtum      Abrahames mæg

 

of Sodoma byrig.      We þæt soð magon

 

secgan furður,      hwelc siððan wearð

2015

æfter þæm gehnæste      herewulfa sið,

 

þara þe læddon Loth      and leoda god,

 

suðmonna sinc,      sigore gulpon.

 

Him þa secg hraðe      gewat siðian,

 

an gara laf,      se ða guðe genæs,

2020

Abraham secan.      Se þæt orlegweorc

 

þam Ebriscan      eorle gecyðde,

 

forslegen swiðe      Sodoma folc,

 

leoda duguðe      and Lothes sið.

 

þa þæt inwitspell      Abraham sægde

2025

freondum sinum;      bæd him fultumes

 

wærfæst hæleð      willgeðoftan,

 

Aner and Manre,      Escol þriddan,

 

cwæð þæt him wære      weorce on mode,

 

sorga sarost,      þæt his suhtriga

2030

þeownyd þolode;      bæd him þræcrofe

 

þa rincas þæs      ræd ahicgan,

 

þæt his hyldemæg      ahreded[?] wurde,

 

beorn mid bryde.      Him þa broðor þry

 

æt spræce þære      spedum miclum

2035

hældon hygesorge      heardum wordum,

 

ellenrofe,      and Abrahame

 

treowa sealdon,      þæt hie his torn mid him

 

gewræcon on wraðum,      oððe on wæl feollan[?].

 

þa se halga heht      his heorðwerod

2040

wæpna onfon.      He þær wigena fand,

 

æscberendra,      [XVIII]

 

and [CCC] eac      þeodenholdra[?],

 

þara þe he wiste      þæt meahte wel æghwylc

 

on fyrd wegan      fealwe linde.

2045

Him þa Abraham gewat      and þa eorlas þry

 

þe him ær treowe sealdon      mid heora folcgetrume[?];

 

wolde his mæg huru,     

 

Loth alynnan      of laðscipe.

 

Rincas wæron[?] rofe,      randas wægon

2050

forð fromlice      on foldwege.

 

Hildewulfas      herewicum neh

 

gefaren hæfdon.      þa he his frumgaran,

 

wishydig wer,      wordum sægde,

 

þares afera,      him wæs þearf micel

2055

þæt hie[?] on twa healfe     

 

grimme guðgemot      gystum eowdon

 

heardne handplegan;      cwæð þæt him se halga,

 

ece drihten,      eaðe[?] mihte

 

æt þam spereniðe      spede lænan.

2060

þa ic neðan gefrægn      under nihtscuwan

 

hæleð to hilde.      Hlyn wearð on wicum

 

scylda and sceafta,      sceotendra fyll,

 

guðflana gegrind;      gripon unfægre

 

under sceat werum      scearpe garas,

2065

and feonda feorh      feollon ðicce,

 

þær hlihende      huðe feredon

 

secgas and gesiððas.      Sigor eft ahwearf

 

of norðmonna      niðgeteone,

 

æsctir wera.      Abraham sealde

2070

wig to wedde,      nalles wunden gold,

 

for his suhtrigan,      sloh and fylde

 

feond on fitte.      Him on fultum grap

 

heofonrices weard.      Hergas wurdon

 

feower on fleame,      folccyningas,

2075

leode ræswan.      Him on laste stod

 

hihtlic heorðwerod,      and hæleð lagon,

 

on swaðe sæton,      þa þe Sodoma

 

and Gomorra      golde berofan,

 

bestrudon stigwitum.      Him þæt stiðe geald

2080

fædera Lothes.      Fleonde wæron[?]

 

Elamitarna      aldorduguðe

 

dome bedrorene,      oðþæt hie Domasco

 

unfeor wæron.      Gewat him Abraham ða

 

on þa wigrode      wiðertrod seon

2085

laðra monna.      Loth wæs ahreded,

 

eorl mid æhtum,      idesa hwurfon,

 

wif on willan.      Wide gesawon

 

freora feorhbanan      fuglas slitan

 

on ecgwale.      Abraham ferede

2090

suðmonna eft      sinc and bryda,

 

æðelinga bearn,      oðle nior,

 

mægeð heora magum.      Næfre mon ealra

 

lifigendra her      lytle werede

 

þon wurðlicor      wigsið ateah,

2095

þara þe wið swa miclum      mægne geræsde.

 

þa wæs suð þanon      Sodoma folce[?]

 

guðspell wegen[?],      hwelc gromra wearð

 

feonda fromlad.      Gewat him frea leoda,

 

eorlum bedroren,      Abraham secan,

2100

freonda feasceaft.      Him ferede mid

 

Solomia      sinces hyrde;

 

þæt wæs se mæra      Melchisedec,

 

leoda bisceop.      Se mid lacum com

 

fyrdrinca fruman      fægre gretan,

2105

Abraham arlice,      and him on sette

 

godes bletsunge,      and swa gyddode:

 

"Wæs[?] ðu gewurðod      on wera rime

 

for þæs eagum      þe ðe æsca tir

 

æt guðe forgeaf!      þæt is god selfa,

2110

se ðe hettendra      herga þrymmas

 

on geweald gebræc,      and þe wæpnum læt

 

rancstræte forð      rume wyrcan,

 

huðe ahreddan      and hæleð fyllan.

 

On swaðe sæton;      ne meahton siðwerod

2115

guðe spowan,      ac hie god flymde,

 

se ðe æt feohtan      mid frumgarum

 

wið ofermægnes      egsan sceolde

 

handum sinum,      and halegu treow,

 

seo þu wið rodora weard      rihte healdest."

2120

Him þa se beorn      bletsunga lean

 

þurh hand ageaf,      and þæs hereteames

 

ealles teoðan sceat      Abraham sealde

 

godes bisceope.      þa spræc guðcyning,

 

Sodoma aldor,      secgum befylled,

2125

to Abrahame      (him wæs ara þearf).

 

"Forgif me mennen      minra leoda,

 

þe þu ahreddest      herges cræftum

 

wera wælclommum!      Hafa þe wunden gold

 

þæt ær agen wæs      ussum folce,

2130

feoh and frætwa!      Læt me freo lædan

 

eft on eðel      æðelinga bearn,

 

on weste wic      wif and cnihtas,

 

earme wydewan!      Eaforan syndon deade,

 

folcgesiðas,      nymðe fea ane,

2135

þe me mid sceoldon      mearce healdan."

 

Him þa Abraham      andswarode

 

ædre for eorlum,      elne gewurðod,

 

dome and sigore,      drihtlice spræc:

 

"Ic þe gehate,      hæleða waldend,

2140

for þam halgan,      þe heofona is

 

and[?] þisse eorðan      agendfrea,

 

wordum minum,      nis woruldfeoh,

 

þe ic me agan wille,     

 

sceat ne scilling,      þæs ic on sceotendum,

2145

þeoden mæra,      þines ahredde,

 

æðelinga helm,      þy læs þu eft cweðe

 

þæt ic wurde,      willgesteallum,

 

eadig on eorðan      ærgestreonum

 

Sodoma rices[?];      ac þu selfa[?] most heonon

2150

huðe lædan,      þe ic þe æt hilde gesloh,

 

ealle buton dæle      þissa drihtwera,

 

Aneres and Mamres      and Escoles.

 

Nelle ic þa rincas      rihte benæman,

 

ac hie me fulleodon      æt æscþræce,

2155

fuhton þe æfter frofre.      Gewit þu ferian nu

 

ham hyrsted gold      and healsmægeð,

 

leoda idesa.      þu þe laðra ne þearft

 

hæleða hildþræce      hwile onsittan,

 

norðmanna wig;      ac[?] nefuglas

2160

under beorhhleoþum      blodige[?] sittað,

 

þeodherga wæle[?]      þicce gefylled."

 

Gewat him þa se healdend      ham siðian

 

mid þy hereteame      þe him se halga forgeaf,

 

Ebrea leod      arna gemyndig.

2165

þa gen Abrahame      eowde selfa

 

heofona heahcyning      halige spræce,

 

trymede tilmodigne      and him to reordode:

 

"Meda syndon micla þina!      Ne læt þu þe þin mod asealcan,

 

wærfæst willan mines!      Ne þearft þu þe wiht ondrædan,

2170

þenden þu mine lare læstest,      ac ic þe lifigende her

 

wið weana gehwam      wreo and scylde

 

folmum minum;      ne þearft þu forht wesan."

 

Abraham þa      andswarode,

 

dædrof drihtne sinum,      frægn hine dægrime frod:

2175

"Hwæt gifest þu me,      gasta waldend,

 

freomanna to frofre,      nu ic þus feasceaft eom?

 

Ne þearf ic yrfestol      eaforan bytlian

 

ænegum minra,      ac me æfter sculon

 

mine woruldmagas      welan bryttian.

2180

Ne sealdest þu me sunu;      forðon mec sorg dreceð

 

on sefan swiðe.      Ic sylf ne mæg

 

ræd ahycgan.      Gæð gerefa min

 

fægen freobearnum;      fæste mynteð

 

ingeþancum      þæt me æfter sie

2185

eaforan sine      yrfeweardas.

 

Geseoð þæt me of bryde      bearn ne wocon."

 

Him þa ædre god      andswarode:

 

"Næfre gerefan      rædað þine

 

eafora yrfe,      ac þin agen bearn

2190

frætwa healdeð,      þonne þin flæsc ligeð.

 

Sceawa heofon,      and[?] hyrste gerim,

 

rodores tungel,      þa nu rume heora

 

wuldorfæstne wlite      wide dælað

 

ofer brad brymu      beorhte scinan.

2195

Swilc bið mægburge[?]      menigo þinre

 

folcbearnum frome.      Ne læt þu þin ferhð wesan

 

sorgum asæled[?].      Gien þe sunu weorðeð,

 

bearn of bryde      þurh gebyrd cumen,

 

se ðe æfter bið      yrfes hyrde,

2200

gode mære.      Ne geomra þu!

 

Ic eom se waldend      se þe for wintra fela

 

of Caldea      ceastre alædde,

 

feowera sumne,      gehet þe folcstede

 

wide to gewealde.      Ic þe wære nu,

2205

mago Ebrea,      mine selle,

 

þæt sceal fromcynne      folde þine,

 

sidland manig,      geseted wurðan,

 

eorðan sceatas      oð Eufraten,

 

and from Egypta      eðelmearce

2210

swa mid niðas      swa[?] Nilus sceadeð

 

and eft Wendelsæ[?]      wide rice.

 

Eall þæt sculon agan      eaforan þine,

 

þeodlanda gehwilc,      swa þa þreo wæter

 

steape stanbyrig      streamum bewindað,

2215

famige flodas      folcmægða byht."

 

þa wæs Sarran      sar on mode,

 

þæt him Abrahame      ænig ne wearð

 

þurh gebedscipe      bearn gemæne,

 

freolic to frofre.      Ongann þa ferhðcearig

2220

to were sinum      wordum mæðlan:

 

"Me þæs forwyrnde      waldend heofona,

 

þæt ic mægburge      moste þinre

 

rim miclian      roderum under

 

eaforum þinum.      Nu ic eom orwena

2225

þæt unc se[?] eðylstæf[?]      æfre weorðe

 

gifeðe ætgædere.      Ic eom geomorfrod!

 

Drihten min,      do swa ic þe bidde!

 

Her is fæmne,      freolecu mæg,

 

ides Egyptisc,      an on gewealde.

2230

Hat þe þa recene      reste gestigan,

 

and afanda hwæðer      frea wille

 

ænigne þe      yrfewearda

 

on woruld lætan      þurh þæt wif cuman."

 

þa se eadega wer      idese larum

2235

geðafode,      heht him þeowmennen

 

on bedd gan      bryde larum.

 

Hire mod astah      þa heo wæs magotimbre

 

be Abrahame      eacen worden.

 

Ongan æfþancum      agendfrean

2240

halsfæst herian,      higeþryðe wæg,

 

wæs laðwendo,      lustum ne wolde

 

þeowdom þolian,      ac heo þriste ongan

 

wið Sarran      swiðe winnan.

 

þa ic þæt wif gefrægn      wordum cyðan

2245

hire mandrihtne      modes sorge,

 

sarferhð sægde      and swiðe cwæð:

 

"Ne fremest þu gerysnu      and riht wið me.

 

þafodest þu gena      þæt me þeowmennen,

 

siððan Agar ðe,      idese laste,

2250

beddreste gestah,      swa ic bena wæs,

 

drehte[?] dogora gehwam[?]      dædum and wordum

 

unarlice.      þæt Agar[?] sceal ongieldan[?],

 

gif ic mot for þe      mine wealdan,

 

Abraham leofa.      þæs sie ælmihtig,

2255

drihtna[?] drihten,      dema mid unc twih."

 

Hire þa ædre      andswarode

 

wishidig wer      wordum sinum:

 

"Ne forlæte ic þe,      þenden wit lifiað bu,

 

arna lease,      ac þu þin agen most

2260

mennen ateon,      swa þin mod freoð."

 

ða wearð unbliðe      Abrahames cwen,

 

hire worcþeowe      wrað on mode,

 

heard and hreðe,      higeteonan spræc

 

fræcne on fæmnan.      Heo þa fleon gewat

2265

þrea and þeowdom;      þolian ne wolde

 

yfel and ondlean,      þæs ðe ær dyde

 

to Sarran,      ac heo on sið gewat

 

westen secan.      þær hie wuldres þegn,

 

engel drihtnes      an gemitte

2270

geomormode,      se hie georne frægn:

 

"Hwider fundast þu,      feasceaft ides,

 

siðas dreogan?      þec Sarre ah."

 

Heo him ædre      andswarode:

 

"Ic fleah wean, wana      wilna gehwilces,

2275

hlæfdigan hete,      hean of wicum,

 

tregan and teonan.      Nu sceal tearighleor

 

on westenne      witodes bidan,

 

hwonne of heortan      hunger oððe wulf

 

sawle and sorge      somed abregde."

2280

Hire þa se engel      andswarode:

 

"Ne ceara þu feor heonon      fleame dælan

 

somwist incre,      ac þu sece eft,

 

earna þe ara,      eaðmod ongin

 

dreogan æfter dugeðum,      wes drihtenhold.

2285

þu scealt, Agar,      Abrahame sunu

 

on woruld bringan.      Ic þe wordum nu

 

minum secge,      þæt se magorinc sceal

 

mid yldum wesan      Ismahel haten.

 

Se bið unhyre,      orlæggifre,

2290

and[?] wiðerbreca      wera cneorissum,

 

magum sinum;      hine monige on

 

wraðe winnað      mid wæpenþræce.

 

Of þam frumgaran[?]      folc awæcniað[?],

 

þeod unmæte.      Gewit þu þinne eft

2295

waldend secan;      wuna þæm þe agon!"

 

Heo þa ædre gewat      engles larum

 

hire hlafordum,      swa se halga bebead,

 

godes ærendgast,      gleawan spræce.

 

þa wearð Abrahame      Ismael geboren,

2300

efne þa he on worulde      wintra hæfde

 

[VI] and [LXXX].      Sunu weox and ðah,

 

swa se engel ær      þurh his agen word,

 

fæle freoðoscealc,      fæmnan sægde.

 

þa se ðeoden      ymb [XIII] gear,

2305

ece drihten,      wið Abrahame spræc:

 

"Leofa, swa ic þe lære,      læst uncre wel

 

treowrædenne!      Ic þe on tida gehwone

 

duguðum stepe.      Wes þu dædum from

 

willan mines!      Ic þa wære forð

2310

soðe gelæste,      þe ic þe sealde geo

 

frofre to wedde,      þæs þin ferhð bemearn.

 

þu scealt halgian      hired þinne.

 

Sete sigores tacn      soð on gehwilcne

 

wæpnedcynnes,      gif þu wille on me

2315

hlaford habban      oððe holdne freond

 

þinum fromcynne.      Ic þæs folces beo

 

hyrde and healdend,      gif ge hyrað me

 

breostgehygdum      and bebodu willað

 

min fullian.      Sceal monna gehwilc

2320

þære cneorisse      cildisc wesan

 

wæpnedcynnes,      þæs þe on woruld cymð,

 

ymb seofon niht      sigores tacne

 

geagnod me,      oððe of eorðan

 

þurh feondscipe      feor adæled,

2325

adrifen from duguðum.      Doð swa ic hate!

 

Ic eow treowige,      gif ge þæt tacen gegaþ

 

soðgeleafan.      þu scealt sunu agan,

 

bearn be bryde þinre,      þone sculon burhsittende

 

ealle Isaac hatan.      Ne þearf þe þæs eaforan sceomigan,

2330

ac ic þam magorince      mine sylle

 

godcunde gife      gastes mihtum,

 

freondsped fremum.      He onfon sceal

 

blisse minre      and bletsunge,

 

lufan and lisse.      Of þam leodfruman

2335

brad folc cumað,      bregowearda fela

 

rofe arisað,      rices hyrdas,

 

woruldcyningas      wide mære."

 

Abraham ða      ofestum legde

 

hleor on eorðan,      and mid hucse bewand

2340

þa hleoðorcwydas      on hige sinum,

 

modgeðance.      He þæs mældæges

 

self ne wende      þæt him Sarra,

 

bryd blondenfeax      bringan meahte

 

on woruld sunu;      wiste gearwe

2345

þæt þæt wif huru      wintra hæfde

 

efne [C],      geteled rimes.

 

He þa metode oncwæð      missarum frod:

 

"Lifge Ismael      larum swilce,

 

þeoden, þinum,      and þe þanc wege,

2350

heardrædne hyge,      heortan strange,

 

to dreoganne      dæges and nihtes

 

wordum and dædum      willan þinne."

 

Him þa fægere      frea ælmihtig,

 

ece drihten,      andswarode:

2355

"þe sceal wintrum frod      on woruld bringan

 

Sarra sunu,      soð forð gan

 

wyrd æfter þissum      wordgemearcum.

 

Ic Ismael      estum wille

 

bletsian nu,      swa þu bena eart

2360

þinum frumbearne,      þæt feorhdaga

 

on woruldrice      worn gebide,

 

tanum tudre.      þu þæs tiða beo!

 

Hwæðre ic Isace,      eaforan þinum,

 

geongum bearne,      þam þe gen nis

2365

on woruld cumen,      willa spedum

 

dugeða gehwilcre      on dagum wille

 

swiðor stepan      and him soðe to

 

modes wære      mine gelæstan[?],

 

halige higetreowa[?],      and him hold wesan."

2370

Abraham fremede      swa him se eca bebead,

 

sette friðotacen      be frean hæse

 

on his selfes sunu,      heht þæt segn wegan[?]

 

heah gehwilcne,      þe his hina wæs

 

wæpnedcynnes,      wære gemyndig,

2375

gleaw on mode,      ða him god sealde

 

soðe treowa,      and þa seolf onfeng

 

torhtum tacne.      A his tir metod,

 

domfæst cyning,      dugeðum iecte

 

on woruldrice;      he him þæs worhte to,

2380

siððan he on fære      furðum meahte

 

his waldendes      willan fremman.

 

þa þæt wif ahloh      wereda drihtnes

 

nalles glædlice,      ac heo gearum frod

 

þone hleoðorcwyde      husce belegde

2385

on sefan swiðe.      Soð ne gelyfde,

 

þæt þære spræce      sped folgode.

 

þa þæt gehyrde      heofona waldend,

 

þæt on bure ahof      bryd Abrahames

 

hihtleasne hleahtor,      þa cwæð halig god:

2390

"Ne wile Sarran      soð gelyfan

 

wordum minum.      Sceal seo wyrd swa þeah

 

forð steallian      swa ic þe æt frymðe gehet.

 

Soð ic þe secge,      on þas sylfan tid

 

of idese bið      eafora wæcned.

2395

þonne ic þas ilcan      oðre siðe

 

wic gesece,      þe beoð wordgehat[?]

 

min gelæsted.      þu on magan wlitest,

 

þin agen bearn,      Abraham leofa!"

 

Gewiton him þa ædre      ellorfuse

2400

æfter þære spræce      spedum feran

 

of þam hleoðorstede,      halige gastas,

 

lastas legdon,      (him wæs Lothes[?] mæg

 

sylfa on gesiððe),      oðþæt hie on Sodoman,

 

weallsteape burg,      wlitan meahton.

2405

Gesawon ofer since      salo hlifian,

 

reced ofer readum golde.      Ongan þa rodera waldend,

 

arfæst wið Abraham sprecan,      sægde him unlytel spell:

 

"Ic on þisse byrig      bearhtm gehyre,

 

synnigra cyrm      swiðe hludne,

2410

ealogalra gylp,      yfele spræce

 

werod under weallum habban;      forþon wærlogona sint,

 

folces[?] firena hefige.      Ic wille fandigan nu,

 

mago Ebrea,      hwæt þa men don,

 

gif hie swa swiðe      synna fremmað

2415

þeawum and geþancum,      swa hie on þweorh sprecað

 

facen and inwit;      þæt sceal fyr[?] wrecan,

 

swefyl and sweart lig      sare and grimme,

 

hat and hæste      hæðnum folce."

 

Weras basnedon      witelaces[?],

2420

wean under weallum,      and heora wif somed.

 

Duguðum wlance      drihtne guldon

 

god mid gnyrne,      oðþæt gasta helm,

 

lifes leohtfruma      leng ne wolde

 

torn þrowigean,      ac him to sende

2425

stiðmod cyning      strange twegen

 

aras sine,      þa on æfentid

 

siðe gesohton      Sodoma ceastre.

 

Hie þa æt burhgeate      beorn gemitton

 

sylfne sittan      sunu Arones,

2430

þæt þam gleawan were      geonge þuhton

 

men for his eagum.      Aras þa metodes þeow

 

gastum togeanes,      gretan eode

 

cuman cuðlice,      cynna gemunde

 

riht and gerisno,      and þam rincum bead

2435

nihtfeormunge.      Him þa nergendes

 

æðele ærendracan[?]      andswarodon:

 

"Hafa arna þanc,      þara þe þu unc bude!

 

Wit be þisse stræte      stille þencað

 

sæles bidan,      siððan sunnan[?] eft

2440

forð to morgen      metod up forlæt."

 

þa to fotum Loth     

 

þam giestum hnah,      and him georne bead

 

reste and gereorda      and his recedes hleow

 

and þegnunge.      Hie on þanc curon

2445

æðelinges est,      eodon sona,

 

swa him se Ebrisca      eorl wisade,

 

in undor edoras.      þær him se æðela geaf,

 

gleawferhð hæle,      giestliðnysse

 

fægre on flette,      oðþæt forð gewat

2450

æfenscima.      þa com æfter niht

 

on last dæge.      Lagustreamas wreah,

 

þrym mid þystro      þisses lifes,

 

sæs and sidland.      Comon Sodomware,

 

geonge and ealde,      gode unleofe

2455

corðrum miclum      cuman acsian,

 

þæt hie behæfdon      herges mægne

 

Loth mid giestum.      Heton lædan ut

 

of þam hean hofe      halige aras,

 

weras to gewealde,      wordum cwædon

2460

þæt mid þam hæleðum      hæman wolden

 

unscomlice,      arna ne gymden.

 

þa aras hraðe,      se ðe oft ræd ongeat,

 

Loth on recede,      eode lungre ut,

 

spræc þa ofer ealle      æðelinga gedriht

2465

sunu Arones,      snytra gemyndig:

 

"Her syndon inne      unwemme twa

 

dohtor mine.      Doð, swa ic eow bidde

 

(ne can þara idesa      owðer gieta

 

þurh gebedscipe      beorna neawest)

2470

and geswicað þære synne.      Ic eow sylle þa,

 

ær ge sceonde      wið gesceapu fremmen,

 

ungifre yfel      ylda bearnum.

 

Onfoð þæm fæmnum,      lætað frið agon

 

gistas mine,      þa ic for gode wille

2475

gemundbyrdan,      gif ic mot, for eow."

 

Him þa seo mænigeo      þurh gemæne word,

 

arlease cyn,      andswarode:

 

"þis þinceð gerisne      and riht micel,

 

þæt þu ðe aferige      of þisse folcsceare.

2480

þu þas werðeode      wræccan laste

 

freonda feasceaft      feorran gesohtest,

 

wineþearfende[?].      Wilt ðu, gif þu most,

 

wesan usser her      aldordema,

 

leodum lareow?"      þa ic on Lothe gefrægn

2485

hæðne heremæcgas      handum gripan,

 

faum folmum.      Him fylston wel

 

gystas sine,      and hine of gromra þa,

 

cuman arfæste,      clommum abrugdon

 

in under edoras,      and þa ofstlice

2490

anra gehwilcum      ymbstandendra

 

folces Sodoma      fæste forsæton

 

heafodsiena.      Wearð eal here sona

 

burhwarena blind.      Abrecan ne meahton

 

reðemode      reced æfter gistum,

2495

swa hie fundedon,      ac þær frome wæron

 

godes spellbodan.      Hæfde gistmægen

 

stiðe strengeo,      styrnde swiðe

 

werode mid wite.      Spræcon wordum þa

 

fæle freoðoscealcas      fægre to Lothe:

2500

"Gif þu sunu age      oððe swæsne mæg,

 

oððe on þissum folcum      freond ænigne

 

eac þissum idesum      þe we her on wlitað,

 

alæde of þysse leodbyrig,      þa ðe leofe sien,

 

ofestum miclum,      and þin ealdor nere,

2505

þy læs þu forweorðe      mid þyssum wærlogan.

 

Unc hit waldend heht      for wera synnum

 

Sodoma and Gomorra      sweartan lige,

 

fyre gesyllan      and þas folc slean,

 

cynn on ceastrum      mid cwealmþrea

2510

and his torn wrecan.      þære tide is

 

neah geþrungen.      Gewit þu nergean þin

 

feorh foldwege.      þe is frea milde."

 

Him þa ædre Loth      andswarode:

 

"Ne mæg ic mid idesum      aldornere mine

2515

swa feor heonon      feðegange

 

siðe gesecan.      Git me sibblufan

 

and freondscipe      fægre cyðað,

 

treowe and hyldo      tiðiað me.

 

Ic wat hea burh      her ane neah,

2520

lytle ceastre.      Lyfað me þær

 

are and reste,      þæt we aldornere

 

on Sigor up      secan moten.

 

Gif git þæt fæsten      fyre willað

 

steape forstandan,      on þære stowe we

2525

gesunde magon      sæles bidan,

 

feorh generigan."      Him þa freondlice

 

englas arfæste      andswaredon:

 

"þu scealt þære bene,      nu þu ymb þa burh sprycest[?],

 

tiða weorðan.      Teng recene to

2530

þam fæstenne;      wit þe friðe healdað

 

and mundbyrde.      Ne moton wyt

 

on wærlogum      wrecan torn godes,

 

swebban synnig cynn,      ær ðon þu on Sægor þin

 

bearn gelæde      and bryd somed."

2535

þa onette      Abrahames mæg

 

to þam fæstenne.      Feðe ne sparode

 

eorl mid idesum,      ac he ofstum forð

 

lastas legde,      oðþæt he gelædde

 

bryd mid bearnum      under burhlocan

2540

in Sægor his.      þa sunne up,

 

folca friðcandel,      furðum eode,

 

þa ic sendan gefrægn      swegles aldor

 

swefl of heofnum      and sweartne lig

 

werum to wite,      weallende fyr,

2545

þæs hie on ærdagum      drihten tyndon

 

lange þrage.      Him þæs lean forgeald

 

gasta waldend!      Grap heahþrea

 

on hæðencynn.      Hlynn wearð on ceastrum,

 

cirm arleasra      cwealmes on ore,

2550

laðan cynnes.      Lig eall fornam

 

þæt he grenes fond      goldburgum in,

 

swylce þær ymbutan      unlytel dæl

 

sidre foldan      geondsended wæs

 

bryne and brogan.      Bearwas wurdon

2555

to axan and to yslan,      eorðan wæstma,

 

efne swa wide      swa ða witelac

 

reðe geræhton      rum land wera.

 

Strudende fyr      steapes and geapes,

 

swogende leg[?],      forswealh eall geador[?]

2560

þæt on Sodoma byrig      secgas ahton

 

and on Gomorra.      Eall þæt god spilde,

 

frea mid þy folce.      þa þæt fyrgebræc,

 

leoda lifgedal,      Lothes gehyrde

 

bryd on burgum,      under bæc beseah

2565

wið þæs wælfylles.      Us gewritu secgað

 

þæt heo on sealtstanes      sona wurde

 

anlicnesse.      æfre siððan

 

se monlica      (þæt is mære spell)

 

stille wunode,      þær hie strang begeat

2570

wite, þæs heo wordum      wuldres þegna

 

hyran ne wolde.      Nu sceal heard and steap

 

on þam wicum      wyrde bidan,

 

drihtnes domes,      hwonne dogora rim,

 

woruld gewite.      þæt is wundra sum,

2575

þara ðe geworhte      wuldres aldor.

 

Him þa Abraham gewat      ana gangan

 

mid ærdæge      þæt he eft[?] gestod

 

þær wordum ær      wið his waldend spræc

 

frod frumgara.      He geseah from foldan up

2580

wide fleogan      wælgrimne rec.

 

Hie þæs wlenco onwod      and wingedrync

 

þæt hie firendæda      to frece wurdon,

 

synna þriste,      soð ofergeaton,

 

drihtnes domas,      and hwa him dugeða forgeaf,

2585

blæd on burgum.      Forþon him brego engla

 

wylmhatne lig      to wræce sende.

 

Waldend usser      gemunde wærfæst þa

 

Abraham arlice,      swa he oft dyde

 

leofne mannan.      Loth generede,

2590

mæg þæs oðres,      þa seo mænegeo forwearð.

 

Ne dorste þa      dædrof hæle

 

for frean egesan      on þam fæstenne

 

leng eardigean,      ac him Loth gewat

 

of byrig gangan      and his bearn somed

2595

wælstowe fyrr      wic sceawian,

 

oðþæt hie be hliðe      heare dune

 

eorðscræf fundon.      þær se eadega Loth

 

wærfæst wunode,      waldende leof,

 

dægrimes worn      and his dohtor twa.

2600

Hie dydon swa;      druncnum eode

 

seo yldre to      ær on reste

 

heora bega fæder.      Ne wiste blondenfeax

 

hwonne him fæmnan to bryde      him bu wæron,

 

on ferhðcofan      fæste genearwod[?]

2605

mode and gemynde,      þæt he mægða sið

 

wine druncen      gewitan ne meahte.

 

Idesa wurdon eacne,      eaforan brohtan

 

willgesweostor      on woruld sunu

 

heora ealdan fæder.      þara æðelinga

2610

modor oðerne      Moab nemde,

 

Lothes dohter,      seo on life wæs

 

wintrum yldre.      Us gewritu secgeað,

 

godcunde bec,      þæt seo gingre

 

hire agen bearn      Ammon hete.

2615

Of þam frumgarum      folces[?] unrim,

 

þrymfæste twa      þeoda awocon.

 

Oðre þara mægða      Moabitare

 

eorðbuende      ealle hatað,

 

widmære cynn,      oðre weras nemnað,

2620

æðelinga bearn,      Ammonitare.

 

Gewat him þa mid bryde      broðor Arones

 

under Abimelech      æhte lædan

 

mid his hiwum.      Hæleðum sægde

 

þæt Sarra his      sweostor wære,

2625

Abraham wordum      (bearh his aldre),

 

þy he wiste gearwe      þæt he winemaga,

 

on folce lyt      freonda hæfde.

 

þa se þeoden his      þegnas sende,

 

heht hie[?] bringan      to him selfum.

2630

þa wæs ellþeodig      oðre siðe

 

wif Abrahames[?]      from were læded

 

on fremdes fæðm.      Him þær fylste þa

 

ece drihten,      swa he oft dyde,

 

nergend usser.      Com nihtes self,

2635

þær se waldend læg      wine druncen.

 

Ongan þa soðcyning      þurh swefn sprecan

 

to þam æðelinge      and him yrre hweop:

 

"þu Abrahames      idese gename,

 

bryde æt beorne.      þe abregdan sceal

2640

for þære dæde      deað of breostum

 

sawle þine."      Him symbelwerig

 

sinces[?] brytta      þurh slæp oncwæð:

 

"Hwæt, þu æfre,      engla þeoden,

 

þurh þin yrre wilt      aldre lætan,

2645

heah beheowan[?],      þæne[?] þe her leofað

 

rihtum þeawum,      bið on ræde fæst,

 

modgeþance,      and him miltse

 

to þe seceð?      Me sægde ær

 

þæt wif hire      wordum selfa

2650

unfricgendum,      þæt heo Abrahames

 

sweostor wære.      Næbbe ic synne wið hie,

 

facna ænig      gefremed gena."

 

Him þa ædre eft      ece drihten,

 

soðfæst metod,      þurh þæt swefn oncwæð:

2655

"Agif Abrahame      idese sine,

 

wif to gewealde,      gif þu on worulde leng,

 

æðelinga helm,      aldres recce.

 

He is god and gleaw,      mæg self wið[?] god[?] sprecan,

 

geseon sweglcyning.      þu sweltan scealt

2660

mid feo and mid feorme,      gif ðu þam frumgaran

 

bryde wyrnest.      He abiddan mæg,

 

gif he ofstum me      ærendu[?] wile

 

þeawfæst and geþyldig      þin abeodan,

 

þæt ic þe lissa      lifigendum giet

2665

on dagum læte      duguþa brucan

 

sinces gesundne."      þa slæpe tobrægd

 

forht folces weard.      Heht him fetigean to

 

gesprecan[?] sine,      spedum sægde

 

eorlum Abimeleh,      egesan geðread,

2670

waldendes word.      Weras him ondredon

 

for þære dæde      drihtnes handa

 

sweng æfter swefne.      Heht sylf cyning

 

him þa Abraham to      ofstum miclum.

 

þa reordode      rice þeoden:

2675

"Mago Ebrea,      þæs þu me wylle

 

wordum secgean,      hu geworhte ic þæt,

 

siððan þu usic under,      Abraham, þine

 

on þas eðelturf      æhta læddest,

 

þæt þu me þus swiðe      searo renodest?

2680

þu ellþeodig      usic woldest

 

on þisse folcsceare      facne besyrwan,

 

synnum besmitan,      sægdest wordum

 

þæt Sarra þin      sweostor wære,

 

lices mæge,      woldest laðlice

2685

þurh þæt wif on me      wrohte alecgean,

 

ormæte yfel.      We þe arlice

 

gefeormedon,      and þe freondlice

 

on þisse werþeode      wic getæhton,

 

land to lissum.      þu us leanast nu,

2690

unfreondlice      fremena þancast!"

 

Abraham þa      andswarode:

 

"Ne dyde ic for facne      ne for feondscipe

 

ne for wihte þæs      ic þe wean uðe.

 

Ac ic me, gumena baldor,      guðbordes sweng

2695

leodmagum feor      lare gebearh,

 

siððan me se halga      of hyrde frean,

 

mines fæder      fyrn alædde[?].

 

Ic fela siððan      folca gesohte,

 

wina uncuðra,      and þis wif mid me,

2700

freonda feasceaft.      Ic þæs færes a

 

on wenum sæt      hwonne me wraðra sum

 

ellþeodigne      aldre beheowe,

 

se ðe him þas idese eft      agan wolde.

 

Forðon ic wigsmiðum      wordum sægde

2705

þæt Sarra min      sweostor wære

 

æghwær eorðan      þær wit earda leas

 

mid wealandum      winnan sceoldon.

 

Ic þæt ilce dreah      on þisse eðyltyrf,

 

siððan ic þina,      þeoden mæra,

2710

mundbyrde geceas.      Ne wæs me on mode cuð,

 

hwæðer on þyssum folce      frean ælmihtiges

 

egesa wære,      þa ic her ærest com.

 

Forþon ic þegnum      þinum dyrnde

 

and sylfum þe      swiðost micle

2715

soðan spræce,      þæt me Sarra[?]

 

bryde laste      beddreste gestah."

 

þa ongan Abimæleh      Abraham swiðan

 

woruldgestreonum      and him his wif ageaf.

 

Sealde him to bote,      þæs þe he his bryd genam,

2720

gangende feoh      and glæd seolfor

 

and weorcþeos[?].      Spræc[?] þa wordum eac

 

to Abrahame      æðelinga helm:

 

"wuna mid usic      and þe wic geceos

 

on þissum lande      þær þe leofost sie,

2725

eðelstowe,      þe ic agan sceal.

 

Wes us fæle freond,      we ðe feoh syllað!"

 

Cwæð þa eft raðe      oðre worde

 

to Sarran      sinces brytta:

 

"Ne þearf ðe on edwit      Abraham settan,

2730

ðin freadrihten,      þæt þu flettpaðas[?],

 

mæg ælfscieno,      mine træde,

 

ac him hygeteonan      hwitan seolfre

 

deope bete.      Ne ceara incit duguða

 

of ðisse eðyltyrf      ellor secan,

2735

winas uncuðe,      ac wuniað her."

 

Abraham fremede      swa hine his aldor heht,

 

onfeng freondscipe      be frean hæse,

 

lufum and lissum.      He wæs leof gode.

 

Forðon he sibbe      gesælig dreah

2740

and his scippende      under sceade gefor,

 

hleowfeðrum þeaht,      her þenden lifde.

 

þa gien wæs yrre      god Abimelehe

 

for þære synne      þe he wið Sarrai

 

and wið Abrahame      ær gefremede,

2745

þa he gedælde      him deore twa,

 

wif and wæpned.      He þæs weorc gehleat,

 

frecne wite.      Ne meahton freo ne þeowe

 

heora bregoweardas      bearnum ecan[?]

 

monrim mægeð,      ac him þæt metod forstod,

2750

oðþæt se halga      his hlaforde

 

Abraham ongan      arna[?] biddan

 

ecne drihten.      Him engla helm

 

getigðode,      tuddorsped onleac

 

folccyninge      freora and þeowra,

2755

wera and wifa;      let weaxan eft

 

heora rimgetel      rodora waldend,

 

ead and æhta.      ælmihtig wearð

 

milde on mode,      moncynnes weard[?],

 

Abimeleche,      swa hine Abraham bæd.

2760

þa com feran      frea ælmihtig

 

to Sarrai,      swa he self gecwæð,

 

waldend usser,      hæfde wordbeot

 

leofum gelæsted,      lifes aldor

 

eaforan and idese.      Abrahame woc

2765

bearn of bryde,      þone brego engla,

 

ær ðy magotudre      modor wære

 

eacen be eorle,      Isaac nemde.

 

Hine Abraham on      mid[?] his agene hand

 

beacen sette,      swa him bebead metod,

2770

wuldortorht ymb wucan,      þæs þe hine on woruld

 

to moncynne      modor brohte.

 

Cniht weox and þag,      swa him cynde wæron

 

æðele from yldrum.      Abraham hæfde

 

wintra hundteontig[?]      þa him wif sunu

2775

on þanc gebær.      He þæs ðrage bad,

 

siððan him ærest      þurh his agen word

 

þone dægwillan      drihten bodode.

 

þa seo wyrd gewearð      þæt þæt wif geseah

 

for Abrahame      Ismael plegan,

2780

ðær hie æt swæsendum      sæton bu tu,

 

halig on hige,      and heora hiwan eall,

 

druncon and drymdon.      þa cwæð drihtlecu mæg,

 

bryd to beorne:      "Forgif me, beaga weard,

 

min swæs frea,      hat siðian[?]

2785

Agar ellor      and Ismael

 

lædan mid hie!      Ne beoð we leng somed

 

willum minum,      gif ic wealdan mot.

 

Næfre Ismael      wið Isace,

 

wið min agen bearn      yrfe dæleð

2790

on laste þe,      þonne þu of lice

 

aldor asendest."      þa wæs Abrahame

 

weorce on mode      þæt he on wræc drife

 

his selfes sunu,      þa com soð metod

 

freom on fultum,      wiste ferhð guman

2795

cearum on clommum.      Cyning engla spræc

 

to Abrahame,      ece drihten:

 

"Læt þe aslupan      sorge of breostum,

 

modgewinnan,      and mægeð hire,

 

bryde þinre!      Hat bu tu aweg

2800

Agar feran      and Ismael,

 

cniht of cyððe!      Ic his cynn gedo

 

brad and bresne      bearna tudre,

 

wæstmum spedig,      swa ic þe wordum gehet."

 

þa se wer hyrde      his waldende,

2805

draf of wicum      dreorigmod tu,

 

idese of earde      and his agen bearn.

 

"Sweotol is and gesene      þæt þe soð metod

 

on gesiððe is,      swegles aldor,

 

se ðe sigor seleð      snytru[?] mihtum

2810

and þin mod trymeð,     

 

godcundum gifum.      Forðon ðe giena speow,

 

þæs þu wið freond oððe feond      fremman ongunne

 

wordum oððe dædum.      Waldend scufeð,

 

frea on[?] forðwegas      folmum sinum

2815

willan þinne.      þæt is wide cuð

 

burhsittendum.      Ic þe bidde nu,

 

wine Ebrea,      wordum minum,

 

þæt þu tilmodig      treowa selle,

 

wæra þina,      þæt þu wille me

2820

wesan fæle freond      fremena to leane,

 

þara þe ic to duguðum ðe      gedon hæbbe,

 

siððan ðu feasceaft      feorran come

 

on þas werþeode      wræccan laste.

 

Gyld me mid hyldo,      þæt ic þe hneaw ne wæs

2825

landes and lissa.      Wes þissum leodum nu

 

and mægburge      minre arfæst,

 

gif þe alwalda,      ure drihten,

 

scirian wille,      se ðe gesceapu healdeð,

 

þæt þu randwigum      rumor mote

2830

on ðisse folcsceare      frætwa dælan,

 

modigra gestreon,      mearce settan."

 

ða Abraham      Abimelehe

 

wære sealde      þæt he wolde swa.

 

Siððan wæs se eadega      eafora þares

2835

in Filistea      folce eardfæst,

 

leod Ebrea      lange þrage,

 

feasceaft mid fremdum.      Him frea engla

 

wic getæhte      þæt[?] weras hatað

 

burhsittende      Bersabea lond[?].

2840

ðær se halga      heahsteap reced,

 

burh timbrede      and bearo sette,

 

weobedd worhte,      and his waldende

 

on þam glædstede      gild onsægde,

 

lac geneahe,      þam þe lif forgeaf,

2845

gesæliglic      swegle under.

 

þa þæs rinces      se rica ongan

 

cyning costigan,      cunnode georne

 

hwilc þæs æðelinges      ellen wære,

 

stiðum wordum      spræc him stefne to:

2850

"Gewit þu ofestlice,      Abraham, feran,

 

lastas lecgan      and þe læde mid

 

þin agen bearn.      þu scealt Isaac me

 

onsecgan, sunu ðinne,      sylf to tibre.

 

Siððan þu gestigest      steape dune,

2855

hrincg þæs hean landes,      þe ic þe heonon getæce,

 

up þinum agnum fotum,      þær þu scealt ad gegærwan,

 

bælfyr bearne þinum,      and blotan sylf

 

sunu mid sweordes ecge,      and þonne sweartan lige

 

leofes lic forbærnan      and me lac bebeodan."

2860

Ne forsæt he þy siðe,      ac sona ongann

 

fysan to fore.      Him wæs frean[?] engla

 

word ondrysne      and his waldend[?] leof.

 

þa se eadga      Abraham sine

 

nihtreste ofgeaf.      Nalles nergendes

2865

hæse wiðhogode,      ac hine se halga wer

 

gyrde grægan sweorde,      cyðde þæt him gasta weardes

 

egesa on breostum wunode.      Ongan þa his esolas bætan

 

gamolferhð goldes brytta,      heht hine geonge twegen

 

men mid siðian.      Mæg wæs his agen þridda

2870

and he feorða sylf.      þa he fus gewat

 

from his agenum hofe      Isaac lædan,

 

bearn unweaxen,      swa him bebead metod.

 

Efste þa swiðe      and onette

 

forð foldwege,      swa him frea tæhte

2875

wegas ofer westen,      oðþæt wuldortorht,

 

dæges þriddan up      ofer deop wæter

 

ord aræmde.      þa se eadega wer

 

geseah hlifigan      hea dune

 

swa him sægde ær      swegles aldor.

2880

ða Abraham spræc      to his ombihtum:

 

"Rincas mine,      restað incit

 

her on þissum wicum.      Wit eft cumað,

 

siððan wit ærende      uncer twega

 

gastcyninge      agifen habbað."

2885

Gewat him þa se æðeling      and his agen sunu

 

to þæs gemearces      þe him metod tæhte,

 

wadan ofer wealdas.      Wudu bær sunu,

 

fæder fyr and sweord.      ða þæs fricgean ongann

 

wer wintrum geong      wordum Abraham:

2890

"Wit her fyr and sweord,      frea min, habbað;

 

hwær is þæt tiber,      þæt þu torht gode

 

to þam brynegielde      bringan þencest?"

 

Abraham maðelode      (hæfde on an gehogod

 

þæt he gedæde[?]      swa hine drihten het):

2895

"Him þæt soðcyning      sylfa findeð,

 

moncynnes weard,      swa him gemet þinceð."

 

Gestah þa stiðhydig      steape dune

 

up mid his eaforan,      swa him se eca bebead,

 

þæt he on hrofe gestod      hean landes

2900

on þære stowe[?]      þe him se stranga to,

 

wærfæst metod      wordum tæhte.

 

Ongan þa ad hladan,      æled weccan,

 

and gefeterode      fet and honda

 

bearne sinum      and þa on bæl ahof

2905

Isaac geongne,      and þa ædre gegrap

 

sweord be gehiltum,      wolde his sunu cwellan

 

folmum sinum,      fyre scencan[?]

 

mæges dreore.      þa metodes ðegn,

 

ufan engla sum,      Abraham hlude

2910

stefne cygde.      He stille gebad

 

ares spræce      and þam engle oncwæð.

 

Him þa ofstum to      ufan of roderum

 

wuldorgast godes      wordum mælde:

 

"Abraham leofa,      ne sleah þin agen bearn,

2915

ac þu cwicne abregd      cniht of ade,

 

eaforan þinne!      Him an wuldres god!

 

Mago Ebrea,      þu medum scealt

 

þurh þæs halgan hand,      heofoncyninges,

 

soðum sigorleanum      selfa onfon,

2920

ginfæstum gifum.      þe wile gasta weard

 

lissum gyldan      þæt þe wæs leofre[?] his

 

sibb and hyldo      þonne þin sylfes bearn."

 

Ad stod onæled.      Hæfde Abrahame

 

metod moncynnes,      mæge Lothes,

2925

breost geblissad,      þa he him his bearn forgeaf,

 

Isaac cwicne.      ða se eadega bewlat,

 

rinc ofer exle,      and him þær rom geseah

 

unfeor þanon      ænne standan,

 

broðor Arones,      brembrum fæstne.

2930

þone Abraham genam      and hine on ad ahof

 

ofestum miclum      for his agen bearn.

 

Abrægd þa mid þy bille,      brynegield onhread,

 

reccendne weg      rommes blode,

 

onbleot þæt lac gode,      sægde leana þanc

2935

and ealra þara sælða[?]      þe he him sið and ær,

 

gifena drihten,      forgifen hæfde.